Jan Kwaśniewski (ur. 10 czerwca 1937 w Kielcach, zm. 16 maja 2019^[1]) – polski lekarz o specjalności: medycyna fizykalna i balneoklimatologia, propagator diety ubogowęglowodanowej i bogatotłuszczowej^[2], nazwanej przez siebie żywieniem optymalnym człowieka (w połowie lat 90 upowszechniły się nazwy: dieta Kwaśniewskiego i dieta optymalna)^[3].

Życiorys

W 1961 ukończył Wojskową Akademię Medyczną w Łodzi^[4]. Od 1965 do 1981 pracował w nowo otwartym oddziale balneologii i fizjoterapii Sanatorium Wojskowego w Ciechocinku, gdzie w latach 1969–1974 w Wojskowym Zespole Sanatoryjnym w Ciechocinku prowadził badania z zakresu leczenia neurastenii za pomocą prądów selektywnych stosowanych śródmózgowo (transcerberalnie)^[5]. Badania te polegające poddawaniu pacjentów działaniu impulsów elektrycznych w okolicach oczu i potylicy, dotyczą m.in. odpowiedzi na działanie impulsem elektrycznym układu parasympatycznego – odpowiedzialnego za wydzielanie zwiększonej ilości śliny badanego^[6]. Badania były prowadzone wspólnie z Instytutem Elektroniki Kwantowej WAT^[7], gdzie opracowano egzemplarz aparatu generującego prądy. Bazowały one na znanych przynajmniej od lat 40. prądach selektywnych pobudzających i zostało opisane przez E. Hanessge zarówno ich potencjalne zastosowanie terapeutyczne^[8], jak i mechanizm działania prądów o danych parametrach^[9][10]. Znane są również inne zastosowania prądów tego typu jak udrażnianie naczyń krwionośnych czy jontoforeza^[11]. Badania przerwano w 1974 roku.

Opracowany aparat i badania prowadzone z jego użyciem w latach 1969–1974 Jan Kwaśniewski przedłożył, jako własny pod nazwą PENTAPLUS, w 1984, do oceny w Instytucie Balneoklimatycznym w Poznaniu oraz do dalszych instytucji gdzie otrzymał ocenę pozytywną^[12]. Aparat został wprowadzony na rynku 15 lat później jako PENTAPLUS, jak też pod innymi nazwami. Był zalecany przez zwolenników Kwaśniewskiego, mimo braku badań potwierdzających jego skuteczność, do zabiegów uzupełniający dietę^[13].

W 1987 roku rozpoczął udzielanie porad ambulatoryjnych w budynku Willi Obywatelskiej w Ciechocinku mieszczącej się naprzeciwko budynku dawnego Oddziału Leczenia Chorób Metabolicznych Szpitala Uzdrowiskowego w Ciechocinku . W 1988 roku (lub w latach 1987–1988) Kwaśniewski udzielał tam porad osobom przebywającym w poszczególnych sanatoriach. Miejsce to zostało nazwane Arkadią w Ciechocinku i działa do dziś jako rodzaj Pensjonatu. W 1988 Kwaśniewski przeniósł się do niewielkiego motelu (20 miejsc noclegowych) mieszczącego się w Cedzynie koło Kielc gdzie powstała, działająca w latach 1988–1990 Akademia Zdrowia „Arkadia”, będąca prywatnym ośrodkiem wypoczynkowym, w którym Kwaśniewski pełnił rolę dyrektora i udzielał porad^[14][15][16]. Po sukcesie książki „Dieta Optymalna” zostało powołane, w 1998 roku, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Optymalnych, które reaktywowało idee Arkadii w postaci rekomendowanych domów wczasowych, hoteli lub ośrodków udzielających porad ambulatoryjnych^[17].

W 2005 w pracy U źródeł diety niskowęglowodanowej, biochemik Włodzimierz Ponomarenko zarzucił Janowi Kwaśniewskiemu plagiat z książki Hermana Tallera Kalorie się nie liczą, wydanej w roku 1961^[18].

Jan Kwaśniewski w 2010 roku wycofał się z życia publicznego, jednak w latach 2010–2015 w jego imieniu wypowiadał się jego syn Tomasz Kwaśniewski.

Propagowanie diety ubogowęglowodanowowej/bogatotłuszczowej

Po przerwaniu, w 1974, badań z zakresu stymulacji elektrycznej prowadzonych w Sanatorium Wojskowym w Ciechocinku w ich miejsce rozpoczął badania z zakresu żywienia, przemiany materii i metabolizmu (w działającej w latach 1975–1981 klinice metabolizmu). Jednak badania nad metabolizmem w szpitalu w Ciechocinku prowadzone były przynajmniej już od dwóch lat (1972–1974). Początkowo (1974) badania miały dotyczyć tematu: Wpływ odżywiania na biologiczną i kulturową ewolucję człowieka. Jednak później (1976) Kwaśniewski, na podstawie literatury zagranicznej, zaproponował badania nad skutecznością diety odchudzającej i przeciwdziałającej chorobom cywilizacyjnym, polegającą na eliminacji węglowodanów^[19]. Jednak dalsze badania zidentyfikowały współistnienie nadwagi u chorych na neurastenie lub wzrost wagi u osób z nerwicami w czasie pobytu w sanatorium^[5]. Kwaśniewski zaproponował wówczas, oprócz elektrostymulacji, zmianę modelu żywieniowego poprzez zmniejszenie ilości spożywanych węglowodanów u osób z nerwicami^[20].

Dieta miała być również pomocna w leczeniu miażdżycy zrostowej kończyn dolnych (6 miesięczna kuracja, badano wyłącznie mężczyzn), jednak to co początkowo uznano za miażdżycę było zakrzepowo-zarostowym zapaleniem naczyń, którego podstawową przyczyną jest palenie tytoniu, i której leczenie opiera się na całkowitym zaprzestaniu palenia, żucia lub wchłaniania tytoniu.

W 1976 roku, Kwaśniewski złożył wniosek na finansowanie badań nad proponowaną przez siebie dietą. We wniosku zaproponował proporcje żywieniowe określone między białkiem, tłuszczem i węglowodanami, które według niego były najkorzystniejsze dla osób z nadwagą lub otyłością wynikającą ze stresu lub nerwic. Proporcje te stały się podstawą ubogowęglowodanowej diety odchudzającej nazwanej żywieniem optymalnym, a potocznie dietą Kwaśniewskiego. Pierwotna wersja zakładała ograniczenie węglowodanów do 20% sumy spożywanych białek, tłuszczów i węglowodanów, później zmodyfikowane do założenia, że udział węglowodanów w diecie będzie na poziomie 15%. Wniosek nie został przyjęty i badanie nad dietą nie zostały formalnie przeprowadzone. Badania nie były prowadzone również po 1981 ze względu na przekształcenie sanatorium w 22 Szpital Wojskowy.

Kwaśniewski twierdzi, że dieta została przez niego przebadana w latach 1987–1990 w ambulatorium w Ciechocinku oraz prywatnym ośrodku Akademia Zdrowia „Arkadia” w Cedzynie. Diecie miało zostać poddanych 1655 osób przez okres 2 lub 3 tygodni. Kwaśniewski stwierdza, osoby te były przeważnie chore na choroby nieuleczalne (bez sprecyzowania jakie) i nigdy nie zaobserwowano pogorszenia stanu zdrowia, a wielu przypadkach odnotowano poprawę i zmniejszenia zapotrzebowania na leczenie farmakologiczne^[21]. Badania te nie są udokumentowane.

Przed rokiem 1991 dieta proponowana przez Kwaśniewskiego nie była popularna. Po opublikowaniu jednak tak zwanej piramidy odżywiania, zawierającej kontrowersyjne zalecenie drastycznego ograniczenia tłuszczów w diecie, popularność zaczęły zyskiwać diety alternatywne, w tym dieta Kwaśniewskiego. Do dalszej popularyzacji przyczyniły się publikacje w Dzienniku Zachodnim, w 1996 felietony pod tytułem „Tłuste Życie”, a od stycznia 1997 do maja 2000 roku cykl „porad dra Kwasniewskiego” w formie odpowiedzi na listy czytelników, prowadzona wspólnie z ówczesnym redaktorem naczelnym Dziennika Zachodniego Markiem Chylińskim. Dodatkowo Marek Chyliński jest współautorem, wraz z Janem Kwaśniewskim, wydania I (z 1996 roku) i wydania II (1997) książki „Dieta optymalna” oraz książki „Dieta optymalna – dieta idealna” (2004)^[22].

Propagowanie diety ubogotłuszczowej

Kwaśniewski twierdził, że dietą alternatywną wobec propagowanej przez niego diety ubogowęglowodanowej i wysokotłuszczowej ma być wysokowęglowodanowa i ubogotłuszczowa dieta japońska, w której proporcje między białkiem, tłuszczem, a węglowodanami są odwrotnością diety optymalnej i wynoszą B:T:W 1:0,5:3,5. Uważał, że dietę japońską powinny stosować osoby, które z różnych względów nie chcą lub nie mogą spożywać dużej ilości tłuszczu. Był zwolennikiem zasady „nie mieszania paliw”, czyli węglowodanów z tłuszczami w żywieniu człowieka.

Publikacje

• Jak nie chorować
• Żywienie optymalne
• Dieta optymalna
• Tłuste życie
• Dieta optymalna – dieta idealna
• Dieta optymalna dra Jana Kwaśniewskiego – Książka kucharska
• Odpowiedzi na listy, część I
• Odpowiedzi na listy, część II
• Odpowiedzi na listy, część III
• Krótka instrukcja obsługi człowieka, wyd. 2008

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie dobradieta.pl
• Ogólnopolskie Stowarzyszenie Optymalnych im. Adama Jany. optymalni.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-15)].