Jan Berdyszak
Ilustracja
Zdjęcie sprzed 1985
Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1934
Zawory

Data i miejsce śmierci

18 września 2014
Poznań

Zawód, zajęcie

malarz, rzeźbiarz, grafik

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Jan Berdyszak (ur. 15 czerwca 1934 w Zaworach, zm. 18 września 2014 w Poznaniu) – polski rzeźbiarz, malarz, grafik, autor instalacji, scenograf, pedagog, teoretyk sztuki. Ojciec Marcina Berdyszaka[1].

Życiorys

Był absolwentem studiów z dziedziny rzeźby w Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (ASP) w Poznaniu (1952–1958), gdzie pracował od 1965 roku[2]. W latach 1984–1987 pełnił funkcję prorektora tej uczelni. W latach 1961-1981 zajmował się scenografią w Teatrze Marcinek i Teatrze 5.

Artysta w dowód zasług dla kultury został wyróżniony m.in. Nagrodą im. Jana Cybisa (1978), Krzyżem Kawalerskim (1988) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)[3] oraz Doktoratem Honoris Causa Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie (1999).

Twórczość

Realizacje artystyczne Berdyszaka obejmują szeroki wachlarz dziedzin i technik. Analityczna postawa, naukowy charakter prac, konsekwentnie realizowana koncepcja stanowią wyróżniki jego twórczości. Artysta zamyka swoje poszukiwania i realizacje w cykle, w obrębie których rozważa różne warianty danego zagadnienia. Podejmowane wątki niekiedy opracowuje na nowo i znajduje dla nich rozwinięcie w kolejnych seriach. Konstatacje Berdyszaka koncentrują się wokół zagadnień przestrzeni, określanej przez niego jako byt pierwszy, ale również gęstości, ciemności, pustki, przezroczystości i potencjalności.

W latach 1962 – 1964 artysta pracował nad cyklem Koła podwójne, w którym podjął próbę przezwyciężenia tradycyjnego sposobu konstruowania obrazu[4]. Rozwinięciem tej problematyki jest rozpoczęty w 1963 r. cykl Kompozycje kół, których otwartą formę twórca określił mianem formatu integralnego. W 1965 r. powstał Obraz strukturalny z otworem III, który wyznaczył etap poszukiwań wiążących się z wprowadzeniem do obrazu przestrzeni rzeczywistej. Równolegle z cyklami obrazów powstały realizacje rzeźbiarskie (Rysowane) i prace scenograficzne. Refleksją nad nurtującymi artystę problemami są Pokazy plastyki animowanej (1966 – 1970), które były szeregiem efemerycznych działań ze światłem, słowem i ruchem. Kolejna dekada lat 70. przyniosła penetrację zagadnień związanych z przestrzenią. Wówczas rozważania Berdyszaka koncentrowały się wokół pojęcia sacrum, czasoprzestrzeni i nieskończoności. Powstały wówczas m.in. cykle Przezroczyste (1970 – 1979), Ramy Wschodu (1972), Milczenie, (1972 – 1975), Miejsca rezerwowane (1973 – 1976), Nieskończoność (1975 -1977), Belki krzyża (1977 – 1988). Z lat 80. pochodzą projekty: Fragmenty jako całości radykalne (1982 – 1984), Inne do baz (1982 – 1984), Stany moralności (1985 – 1987), U kamienia (1986 – 1988), Ani konieczność, ani możliwość (1987 – 1995), Belki (1988 – 2001). Cykle z ostatnich lat to z kolei: Passe-par-tout, którego rozwinięciem jest Après passe-par-tout, Reinstalacje fotograficzne (kontynuowany od 1992), Powłoki (kontynuowany od 1995) i Popowłocza.

Jan Berdyszak nigdy nie wykonywał rzeczy. Jego obiekty przestrzenne nie miały kształtu skończonych przedmiotów, ani czegoś, co mogłoby nimi za chwilę być. Te „nie-rzeczy” artysty cechuje konkretność. Są one ujawnieniem jednostkowych sytuacji. Artysta chce pozostawić rzeczywistość taką, jaka jest, manifestując szacunek do lekceważonej na ogół potoczności. Chce „nie-tworzyć”, nawet w sztuce[5]. W szkicowniku 137 A z lat 1986-1987 Berdyszak notuje triadę pojęć ściśle związaną z refleksjami o "etyce ewolucyjnej" sztuki. Triadę tę tworzą oczywistość, pozorność i nierozstrzygalność[6].

Został pochowany na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu[7] (pole 51, kwatera 2).

Grób Jana Berdyszaka na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu

Cykle prac

  • Formy generalne, 1959-1962, gipsoryty i obrazy
  • Koła podwójne, 1962-1964, obrazy
  • Rysowane, 1962-1968, rzeźby
  • Modele, 1962-1980
  • Kompozycje kół, 1963-1967, obrazy
  • Rzeźby, 1963-1971
  • Requiem, 1965-1970, malarstwo
  • Obrazy, 1965-1970
  • Pokazy plastyki przestrzeni animowanej, 1966-1970, działania intermedialne
  • Kompozycje kół, 1966-1971, drzeworyty, obrazy
  • Koła podwójne, 1967-1971, obrazy
  • Książki, 1968-, szkicowniki, obiekty
  • Pytanie o teatr projektami i sytuacjami, 1970-2006
  • Obrazy programowe, 1970-1984
  • Przezroczyste, 1970-1979, rzeźby
  • Rysunki integralne, 1970-1974
  • Projekty wyobrażeń, 1970-, rysunki, grafiki
  • Reinstalacje fotograficzne, 1970-, fotografie, obiekty, instalacje
  • Ramy wschodu, 1972, chemigrafie
  • Milczenie, obrazy, chemigrafie
  • Miejsca rezerwowane 1973-1976, obrazy
  • Obszary koncentrujące, 1973-1980, malarstwo
  • Anti nomos, 1975-1976, obrazy
  • Nieskończoność, 1975-1977, rysunki, instalacje
  • Krąg nieskończoności, 1975-1976, instalacje malarskie
  • Belki krzyża, 1977-1988, malarstwo
  • Studia po...', 1979-1983, heliografie, offset
  • Refleksje komplementarne, 1979-1981, obrazy
  • Fragmenty jako całości radykalne, 1982-1984, malarstwo
  • Inne do baz, 1982-1984, instalacje, rysunki
  • Wokół obrazu, 1983-1989, obrazy
  • Sytuacje, 1985-1986, rysunki
  • Stany moralności, 1985-1987, rysunki, instalacje
  • U kamienia, 1986-1988, instalacje
  • Ani konieczność ani możliwość, 1987-1995, instalacje
  • Belki, 1988-2001, obiekty, instalacje, grafiki, rysunki
  • Passe-par-tout, 1990, obrazy, obiekty, grafiki, instalacje
  • Powłoki, 1993-, fotografie, instalacje fotograficzne, obiekty
  • Aprés Passe-par-tout, 2000, malarstwo, obiekty, instalacje, grafiki
  • Popowłocza, 2006-, instalacje
  • Reszty reszt, 2006-, obiekty, instalacje

Kolekcje

Prace artysty znajdują się w zbiorach muzealnych i kolekcjach prywatnych (m.in. w Muzeach Narodowych: w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu; Muzeum Sztuki w Łodzi, Staatliches Museum w Berlinie, zbiorach Unesco w Paryżu, The Kościuszko Fundation w Nowym Jorku, Museum of Fine Art w Bostonie, Muzeum Puszkina w Moskwie, Simulart[8]). Uczestniczył w licznych wystawach w kraju i za granicą. Jego dorobek w latach 1980, 1986, 1995 oraz 2007 był eksponowany w galerii Foto-Medium-Art.

Galeria zdjęć

Przypisy

  1. ↑ Imię i nazwisko:Jan Berdyszak. wyborcza.pl, 20 września 2014. [dostęp 2020-12-20].
  2. ↑ Jan Berdyszak | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2022-01-31] (pol.).
  3. ↑ Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2017-01-22].
  4. ↑ Jan Berdyszak - Desa Unicum [online], desa.pl [dostęp 2022-01-31].
  5. ↑ Zbigniew Taranienko, Z potoczności. Z Janem Berdyszakiem rozmawia Zbigniew Taranienko, „Sztuka i Filozofia”, 11, 1996, s. 113-123.
  6. ↑ Marta Smolińska-Byczuk, Stany nierozstrzygalności: "Etyka ewolucyjna" Jana Berdyszaka, „Artium Quaestiones”, 19, 2008, s. 127-182.
  7. ↑ Berdyszak Jan – miejsce pochówku [dostęp 2019-02-10]
  8. ↑ Jan Berdyszak - Simulart - kolekcja sztuki współczesnej, „Simulart - kolekcja sztuki współczesnej” [dostęp 2018-07-11] (pol.).

Bibliografia

  • Jan Berdyszak: O obrazie. Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur, 1999. ISBN 83-908468-4-5.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.