Józef Patelski

Data i miejsce urodzenia	16 marca 1805 Włosienica
Data i miejsce śmierci	15 lutego 1887 Kraków
Odznaczenia

Cmentarz Rakowicki.
Grób Józefa Patelskiego.

Józef Patelski (ur. 16 marca 1805 we Włosienicy k. Oświęcimia, zm. 15 lutego 1887 w Krakowie) – polski szlachcic i wojskowy, uczestnik powstania listopadowego odznaczony orderem Virtuti Militari oraz uczestnik powstania styczniowego.

Młodość

Urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej jako syn Pawła Patelskiego i Konstancji z Czyżowskich. Około 1812 roku rodzice przenieśli się do kolonii zakładanej w Alwerni. Dziecięce lata spędzał w Porębie Żegoty. Początkowe nauki pobierał w klasztorze oo. Bernardynów w Alwerni, następnie zaś ukończył trzy klasy w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie.

Kariera wojskowa

Patelski rozpoczął karierę wojskową w 1823 roku jako ochotnik w 1 Pułku Strzelców Pieszych armii Królestwa Polskiego dowodzonym przez generała Piotra Szembeka. W 1824 awansował na podoficera kompanii karabinierów, a następnie, w tym samym, roku na starszego sierżanta. W 1826 wstąpił do szkoły podchorążych w Warszawie i wraz z całą szkołą wziął udział w powstaniu listopadowym, awansując 9 grudnia 1830 na podporucznika. Walczył w bitwach pod Grochowem, Liwem i Tykocinem, odznaczył się pod Ostrołęką, za co 13 czerwca 1831 otrzymał stopień porucznika.

Brał udział w bitwie pod Mińskiem Mazowieckim, a we wrześniu 1831 objął dowództwo kompanii i na jej czele walczył w obronie Warszawy. 17 września 1831 został odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari i awansował na kapitana. Po upadku powstania powrócił do Poręby Żegoty. Ukrywał się przed Rosjanami w Płazie u Wincentego Szemberka i wuja Franciszka Czyżowskiego właściciela wsi Kwaczała na zasadzie wieczystej dzierżawy.

Życie prywatne

W 1832 roku ożenił się ze swoją kuzynką Julią Czyżowską, po czym zamieszkał z nią w Kwaczale. Dalszą karierę wojskową uniemożliwiła mu działalność powstańcza, za którą został skazany wyrokiem Sądu Wojskowego w Warszawie na karę śmierci przez powieszenie, konfiskatę majątku i utratę wszelkich praw obywatelskich. Wyrok został zatwierdzony 4 października 1834 roku przez Cara Mikołaja. Za Patelskim wysłano list gończy.

W 1846 bądź 1847 emigrował do Francji, a w 1848 roku powrócił do Krakowa. W 1852 przeniósł się tam na stałe.

Miał dwoje dzieci: syna Franciszka Ksawerego Józefa, zmarłego 30 grudnia 1838 w wieku pięciu tygodni oraz córkę Józefę Nepomucenę Antoninę urodzoną 16 maja 1848, a zmarłą 10 sierpnia 1862 roku.

Późniejsze lata

W 1846 w czasie powstania krakowskiego Patelski wraz z 15-osobowym oddziałem kawalerii uderzył na Chrzanów, gdzie rozbił oddział austriacki.

W 1863 wziął udział w kolejnym patriotycznym zrywie powstańczym. Wszedł w skład zawiązanej po wybuchu powstania styczniowego Ławy Głównej Krakowskiej. Powierzono mu bardzo odpowiedzialne zadanie, którym było organizowanie, przeszkalanie i wysyłanie grup ochotników do wspierania oddziałów powstańczych walczących między Sosnowcem a Ojcowem.

Od 1881 członek Arcybractwa Miłosierdzia.

W 1885 zmarła jego żona i postanowił rozdać swój majątek na cele dobroczynne. Zmarł 15 lutego 1887 r. i po uroczystym pogrzebie spoczął w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze 1^[1], obok żony i córki.

Autor pamiętników.

Patron jednej z ulic w Chrzanowie i szkoły w Kwaczale.

Przypisy

Bibliografia

• FranciszekF. Ciura FranciszekF., Kwaczała, Kraków: Wydawnictwo „jak” Andrzej Choczewski, 2005, s. 331-333, ISBN 83-914795-9-5, OCLC 749966513 .
• Józef Patelski, "Wspomnienia wojskowe Józefa Patelskiego z lat 1823-1831", Wilno, 1914

Linki zewnętrzne

• Józef Patelski – publikacje w bibliotece Polona