Ion Inculeț

Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1884 Răzeni
Data i miejsce śmierci	18 listopada 1940 Jassy
Prezydent Mołdawskiej Republiki Demokratycznej
Okres	od 24 stycznia 1918 do marca 1918

Ion Inculeț (ur. 5 kwietnia 1884 w Răzeni, zm. 18 listopada 1940 w Jassach) – rosyjski^{[uwaga 1]}, mołdawski i rumuński polityk, z pochodzenia Mołdawianin, działacz Partii Socjalistów-Rewolucjonistów, przewodniczący Rady Kraju, w 1918 jedyny prezydent Mołdawskiej Republiki Demokratycznej.

Życiorys

Ukończył szkołę duchowną, a następnie seminarium duchowne w Kiszyniowie. Wstąpił potem na wydział fizyczno-matematyczny Uniwersytetu w Dorpacie, zaś po roku przeniósł się na Uniwersytet Cesarski w Petersburgu i tam zakończył studia^[1]. Po powrocie do Besarabii działał w kole młodych orędowników odrodzenia narodowego rumuńskojęzycznej ludności guberni besarabskiej, które w latach 1906–1907 wydawało pismo Besarabia^[2]. Pracował jako nauczyciel w prywatnych szkołach w różnych miastach Rosji^[1]. W 1917, po rewolucji lutowej i abdykacji Mikołaja II, wstąpił do Partii Socjalistów-Rewolucjonistów^[1]. Został wybrany do Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Petersburgu. Kiedy szefem rosyjskiego Rządu Tymczasowego został Aleksandr Kiereński, Inculeț znalazł się w grupie 40 intelektualistów pochodzenia besarabskiego, których władze skierowały do Kiszyniowa^[1] i został oficjalnym przedstawicielem Rządu Tymczasowego w Besarabii^[3].

Był zwolennikiem pozostania Besarabii w granicach Rosji^[1], przeprowadzenia reformy rolnej i demokratyzacji kraju^[4]. Wobec przejęcia władzy przez bolszewików^[1] opowiedział się jednak za ogłoszeniem autonomii przez Mołdawię. W listopadzie 1917 został wybrany na przewodniczącego besarabskiego parlamentu – Rady Kraju^[4]. Nawiązał bliższą współpracę z mołdawskimi działaczami narodowymi, w tym zwolennikami przyłączenia Besarabii do Rumunii, wobec dążeń działaczy ukraińskich do przyłączenia Besarabii do państwa ukraińskiego, a także z powodu wzrostu znaczenia bolszewików w Besarabii, powstawania niezależnych od Rady Kraju rad robotniczych, żołnierskich i chłopskich oraz samorzutnego przejmowania ziemi przez chłopów^[5]. Był sceptycznie nastawiony do perspektywy przyłączenia Mołdawii do Rumunii, twierdząc, że rządząca tym krajem oligarchia nie będzie dla mieszkańców Besarabii lepsza niż rząd carski^[3].

24 stycznia 1918 Rada Kraju ogłosiła niepodległość Mołdawskiej Republiki Demokratycznej, a Ion Inculeț został jej prezydentem^[1]. Trwała już wtedy interwencja rumuńska w Besarabii, której efektem było wyparcie oddziałów bolszewickich za Dniestr do końca stycznia 1918^[6]. W marcu tego samego roku Rada Kraju zgodziła się na przyłączenie Mołdawii do Rumunii, chociaż zdania deputowanych w tej kwestii były do końca podzielone^[7]. Unia Rumunii i Mołdawii została faktycznie ogłoszona w czerwcu tego samego roku^[5].

Grób polityka w Barnovej

W Rumunii Inculeț wstąpił do Partii Narodowo-Liberalnej i stał się jednym z bliskich współpracowników Ionela Bratianu. Wchodził do kolejnych gabinetów jako minister ds. Besarabii, zdrowia, spraw wewnętrznych i komunikacji^[1]. Bezskutecznie starał się o dokończenie, już w granicach Rumunii, reform społecznych zainicjowanych w Mołdawii przez Radę Kraju, w tym reformy rolnej. Był zdania, że przemiany takie mogłyby stać się następnie wzorem dla całej Rumunii^[3]. Był wicepremierem Rumunii w rządzie Iona Gheorghe’a Duki w 1933^[1]. Zmarł siedem lat później w Jassach^[1] i został pochowany w cerkwi św. Jana Chrzciciela w Bârnovej.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Ch. King: The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture. Stanford: Hoover Institution Press, Stanford University Press, 2000. ISBN 978-0-8179-9792-2.