Indeks 73 – ogólnopolska inicjatywa środowisk kulturotwórczych na rzecz obrony wolności twórczej i badań naukowych oraz swobodnego dostępu do dóbr kultury, gwarantowanych w art. 73 Konstytucji RP. Powstała jesienią 2006 z inicjatywy Lidii Makowskiej, Macieja Nowaka, Romana Pawłowskiego i Roberta Rumasa. Obecnie kolektyw Indeksu 73 tworzą: dr Izabela Kowalczyk, Agnieszka Kaim, Jarosław Lipszyc, dr Ewa Majewska, Lidia Makowska, Daniel Muzyczuk, Jacek Niegoda, Roman Pawłowski i dr Alek Tarkowski.

Inicjatywę doceniła i dofinansowała w 2008 m.in. Fundacja im. Stefana Batorego w ramach programu „Działania Strażnicze” oraz Unia Europejska w ramach Funduszu Współpracy. Indeks 73 odnotowano także na 97. miejscu Setki Obiegu 2009 (ranking 100 najbardziej wpływowych osób, instytucji i inicjatyw w polskiej sztuce)^[1].

Cele i działalność

Działania Indeksu 73 skupiają się wokół trzech obszarów. Są to:

• Zapobieganie cenzurze, upowszechnianie idei wolności twórczości artystycznej,
• Promowanie wolnej kultury i swobodnego dostępu do dóbr kultury,
• Monitorowanie transparentności instytucji publicznych (zwłaszcza kulturalnych) i realizowania przez nie interesu publicznego.

Swoje cele Indeks 73 realizuje poprzez:

• Prowadzenie portalu www.indeks73.pl (po polsku i po angielsku). Portal zawiera informacje i analizy dokumentujące aktualne przypadki cenzury w polskiej sztuce oraz przykłady ograniczania wolności twórczej za granicą,
• Wydawanie internetowego kwartalnika pt. „Nieregularnik Wolnej Kultury”^[2],
• Prowadzenie Kroniki Wypadków Cenzorskich w polskiej sztuce po 1989 r.^[3],
• Analizowanie problemu cenzury i ograniczania wolnego dostępu do dóbr kultury oraz proponowanie możliwych rozwiązań i lobbowanie na ich rzecz,
• Organizowanie warsztatów, debat i działań edukacyjnych (np. zorganizowanie cyklu debat Forum Indeksu 73, w tym m.in. debaty na temat cenzury w warunkach neoliberalnej gospodarki rynkowej, prowadzonej przez dr Izabelę Kowalczyk z udziałem prof. Piotra Piotrowskiego, dr Pawła Leszkowicza, Jarosława Urbańskiego, Rafała Jakubowicza (Poznań, listopad 2008),
• Inicjowanie akcji interwencyjnych przeciw konkretnym przypadkom cenzury (m.in. poprzez petycje, doraźne wsparcie i poradnictwo dla artystów).

Główne akcje

Główne przypadki naruszania wolności artystycznej i łamania prawa do swobodnego dostępu do dóbr kultury, którymi zajęła się Inicjatywa Indeks 73 w 2008 i 2009:

• Monopolizowanie przez koncern Walta Disneya praw autorskich do Kubusia Puchatka^[4]. Indeks 73 wsparł akcję Performerii Warszawy pt. „Uwolnić Puchatka!”^[5].
• Ocenzurowanie w czerwcu 2008 roku przez rabina Icchaka Chaima Rapoporta pracy Huberta Czerepoka pt. "Nie tylko dobro przychodzi z góry" podczas wrocławskiego Festiwalu Survival. Indeks 73 wystosował list otwarty^[6], a także zorganizował debatę prowadzoną przez dr Ewę Majewską z udziałem rabina Rapoporta oraz kuratora pracy Piotra Stasiowskiego (listopad 2008, Studio BWA Wrocław)^[7].
• Działania cenzorskie wokół scenariusza filmu Tajemnica Westerplatte: ze strony czołowych polityków (m.in. Sławomira Nowaka)^[8] padały oskarżenia, jakoby scenarzysta Paweł Chochlew szkalował honor polskich żołnierzy i próbował zrobić antypolski film, co postawiło finansowanie produkcji pod znakiem zapytania. Indeks 73 zorganizował debatę prowadzoną przez Romana Pawłowskiego (listopad 2008, TR Warszawa). Wzięli w niej udział m.in. Paweł Chochlew, dyrektorka Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej Agnieszka Odorowicz, dyrektor artystyczny TR Warszawa Grzegorz Jarzyna^[9].
• Decyzja Prezydenta Płocka Mirosława Milewskiego, który we wrześniu 2008 nakazał zamalowanie murali, stworzonych w ramach Festiwalu Podwórko. Jeden mural został bezpowrotnie zniszczony. Indeks 73 wystosował w tej sprawie list otwarty, wsparł zbieranie podpisów pod petycją Galerii Rusz (jednego z autorów murali)^[10] i wyprodukował film pt. Strefa Chroniona.
• Ocenzurowanie 20 stycznia 2009 pracy Dawida Czernego pt. Entropa, znajdującej się w budynku Rady Unii Europejskiej w Brukseli. Ocenzurowano część instalacji przedstawiającą Bułgarię jako sieć „tureckich toalet”. Indeks 73 zainicjował międzynarodową petycję w tej sprawie^[11].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Portal Indeksu 73