Ignaz Anton Edler von Born
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 grudnia 1742
Karlsburg

Data i miejsce śmierci

24 lipca 1791
Wiedeń

Zawód, zajęcie

geolog, mineralog, metalurg

Ignaz Anton Edler von Born, pseudonim Joannes Physiophilus[1] (ur. 26 grudnia 1742 w Karlsburgu, obecnie Alba Iulia, zm. 24 lipca 1791 w Wiedniu) – austriacki geolog, mineralog, metalurg, satyryk i mason, opracował nowoczesny proces amalgamacji, jedna z czołowych postaci austriackiego Oświecenia.

Życiorys

Ignaz Anton Edler von Born urodził się 26 grudnia 1742 roku w Karlsburgu (dzisiejsza Alba Iulia) w Siedmiogrodzie[1].

Pochodził ze starej rodziny szlacheckiej z Siedmiogrodu. Pierwsze nauki pobierał w szkole w Sybinie[2]. W latach 1759–1760 należał do zakonu jezuitów[1]. Studiował w Pradze nauki prawne, a następnie historię naturalną i górnictwo[1]. Był uczniem m.in. Thaddäusa Peithnera (1727–1792)[3]. Odbył szereg podróży zagranicznych, m.in. do Niemiec, Holandii i Francji[2].

W 1769 roku został radcą górniczym w Głównej Komorze Górniczej w Bańskiej Szczawnicy[4]. W 1770 roku został asesorem Najwyższego Urzędu Menniczego i Górniczego w Pradze[2]. W 1772 roku zrezygnował z pracy z powodów zdrowotnych oraz w proteście przeciwko zakazowi publikacji naukowych[3]. W 1776 roku zlecono mu rozbudowanie zbiorów historii naturalnej w Wiedniu[4]. Od 1779 roku był radcą (niem. Wirklicher Hofrat) cesarskiej Izby Dworskiej do spraw górnictwa i mennic[1].

Po wielu próbach prowadzonych w Wiedniu i Sklených Teplicach opracował technicznie proces wydzielania złota i srebra metodą amalgamacji[1][2]. Von Born opracował także przemysłowy proces wybielania substancji organicznych przy zastosowaniu chloru[3]. Stworzył również systemy klasyfikacji minerałów[3].

Z jego inicjatywy w 1786 roku w Sklených Teplicach odbył się pierwszy międzynarodowy kongres naukowy, podczas którego założone zostało pierwsze w historii międzynarodowe stowarzyszenie naukowców – „Societät der Bergbaukunde”[5][4]. Towarzystwo skupiało 150 naukowców praktyków i teoretyków[3].

Publikował wiele traktatów na temat mineralogii, górnictwa i metalurgii[2]. Był także współzałożycielem towarzystwa „Privatgesellschaft zur Aufnahme der Mathematik etc.”, które później zostało przekształcone w Królewskie Czeskie Towarzystwo Naukowe[2]. Tworzył również satyry społeczne, m.in. pamflet na społeczeństwo brytyjskie Die Staatsperücke w 1772 roku[3], a w 1783 roku dosadną satyrę na funkcjonowanie klasztorów Specimen Monachologiae[1].

Od 1781 roku należał do wolnomularzy[5] i prowadził lożę masońską w Wiedniu[1]. Był jedną z czołowych postaci austriackiego Oświecenia[1][3].

Na cześć von Borna Wolfgang Amadeus Mozart skomponował kantatę Die Maurerfreude[5]. Na postaci von Borna mogła być wzorowana postać Sarastra z opery Czarodziejski flet[1][5].

Zmarł 24 lipca 1791 roku w Wiedniu[1].

Członkostwa

Publikacje

Prace podane za Neue Deutsche Biographie[1]:

  • Lithophylacium Bornianum seu Index fossilium quae collegite itp. Ign. de Born, 2 tomy, 1772–75
  • Die Staatsperücke, Eine Erzählung, Wien, 1772
  • Über das Anquicken der gold- und silberhältigen Erze, Rohsteine, Schwarzkupfers und Hüttenspeise, Wien, 1786
  • Biografisches Versuch aus Legendenmirakeln, 1783
  • Joannis Physiophili, Specimen Monachologiae, methodo Linaeano, tabulis tribus aeneis illustratum, Augsburg, 1783

Upamiętnienie

Na cześć Borna nazwano minerał z gromady siarczków – bornit[9].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Gustav Gugitz: Born, Ignaz Edler von. W: Neue Deutsche Biographie. T. 2. 1955, s. 466–467. (niem.).
  2. 1 2 3 4 5 6 Karl Karmarsch: Born, Ignaz Edler von. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 3. 1876, s. 164. (niem.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 Patrick Wyse Jackson: Four Centuries of Geological Travel: The Search for Knowledge on Foot, Bicycle, Sledge and Camel. Geological Society of London, 2007, s. 50–54. ISBN 978-1-86239-234-2. [dostęp 2019-09-08]. (ang.).
  4. 1 2 3 Born, Ignaz Edler von. W: Lance Day, Ian McNeil: Biographical Dictionary of the History of Technology. Routledge, 2002. ISBN 978-1-134-65019-4.
  5. 1 2 3 4 Barbara Boisits: Born, Ignaz Edler von (Pseud. Johannes Physiophilus). W: Oesterreichisches Musiklexikon online. 2001. (niem.).
  6. ↑ Bayerische Akademie der Wissenschaften: Ignaz Edler von Born. [w:] badw.de [on-line]. [dostęp 2019-09-08]. (niem.).
  7. ↑ Leopoldina: Ignaz Edler von Born. [w:] www.leopoldina.org [on-line]. [dostęp 2019-09-08]. (niem.).
  8. ↑ The Royal Society: Fellow details: Born; Ignace De (1742–1791). [dostęp 2019-09-08]. (ang.).
  9. ↑ Judy Hall: The Encyclopedia of Crystals. Quayside, 2007, s. 192. ISBN 978-1-61059-558-2. [dostęp 2019-09-08]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.