Ignacy Gintowt-Dziewałtowski (ur. 14 lipca 1888 w Plikiszkach (Plikiškės) parafii Kiernowskiej, gubernia wileńska, zm. 30 maja 1935 w Warszawie) – Polak, pochodził z rodziny szlacheckiej h. Trąby[1]. Działacz polityczny.

Życiorys

Członek PPS od 1908, od kwietnia 1917, członek RSDRP(b).

Ukończył szkołę realną w Wilnie, studiował na Politechnice Lwowskiej (nie ukończył studiów) oraz w Instytucie Psychoneurologii w Petersburgu. Od kwietnia do sierpnia 1915 był kadetem uczniem Pawłowskiej Szkoły Kadetów, służył w Pułku Grenadierów Gwardii w stopniu sztabskapitana.

W armii carskiej prowadził agitację rewolucyjną. Od października 1917 był członkiem piotrogrodzkiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego, od 26 października (8 listopada) komisarzem Pałacu Zimowego i zastępcą dowodzącego wojskami Piotrogradzkiego Okręgu Wojskowego oraz komisarzem Ogólnorosyjskiego Sztabu Generalnego.

W 1919 był zastępcą Ludowego Komisarza, a następnie Ludowym Komisarzem Spraw Wojskowych i Marynarki Wojennej Ukraińskiej SRR.

Od października 1919 pełnił szereg funkcji wojskowych, politycznych i rządowych na wschodzie Rosji, w tym stanowisko ministra wojny i ministra spraw zagranicznych Republiki Dalekiego Wschodu.

Od sierpnia 1920 do maja 1921 jako Jurin Ignatij Leonowicz stał na czele misji dyplomatycznej RDW w Chinach. Pełniąc tę funkcję poznał w Pekinie Bertranda Russella[2].

W 1924 był przedstawicielem Komitetu Wykonawczego Kominternu w Bułgarii.

Prawdopodobnie od marca 1925 kierował siatką wywiadowczą Armii Czerwonej w krajach nadbałtyckich[3].

13 listopada 1925 roku w wileńskim dzienniku Słowo w numerze 260[4] ukazał się artykuł zatytułowany: Z otchłani zgnilizny powrót do Wilna. Nawrócony dygnitarz bolszewicki wraca do rodzinnego miasta, zawierający doniesienie o przybyciu we wrześniu tego roku do Wilna byłego rewolucjonisty Ignacego Gintowt-Dziewałtowskiego. Zniechęcony i rozczarowany ideami komunistycznymi, postanowił zerwać z dotychczasową działalnością, i po pobycie w Niemczech i Austrii podjął decyzję powrotu do Polski. Władze administracyjne wydały mu, jako «dezerterowi politycznemu», zezwolenie na tymczasowy i warunkowy pobyt w Wilnie. Zamieszkał u rodziny – jego ojciec był urzędnikiem wileńskiego Magistratu.

W roku 1926, również w dzienniku Słowo, opublikowano w numerach 192[5] i 193[6] z sierpnia dwuczęściowy wywiad z Ignacym Gintowt-Dziewałtowskim, pod tytułem Ze wspomnień byłego komisarza. Wywiad autoryzowany był inicjałami E. Sch. Artykuł zawierał liczne wspomnienia rewolucjonisty, opisywał jego spotkania z Kiereńskim, Leninem, Dzierżyńskim.

Dnia 14 kwietnia 1927 roku Ignacy Gintowt-Dziewałtowski rozpoczął pracę w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie, jako urzędnik kontraktowy z VIII grupą uposażenia.

Według Dziennika Urzędowego Województwa Lubelskiego z 24 lutego 1928 r. (dział «Ruch służbowy»), na początku stycznia tegoż roku, Ignacy Gintowt-Dziewałtowski przeniósł się służbowo do Warszawy[7], gdzie rozpoczął pracę w tamtejszym Urzędzie Wojewódzkim. Ponadto, w okresie od 1 kwietnia do 1 lipca 1930 roku, występował jako naczelnik Wydziału Ekonomiczno-Prawnego Naukowego Instytutu Emigracyjnego i Kolonialnego w Warszawie. Będąc wykładowcą tej instytucji prowadził w ramach Studium Nauk Migracyjno-Kolonialnych 2-godzinne wykłady pt. Polacy w Rosji powojennej[8].

Przed wyborami parlamentarnymi w listopadzie 1930 roku Ignacy Gintowt-Dziewałtowski, jako prezes Koła Stowarzyszenia Urzędników Państwowych w Warszawie, był jednym z sygnatariuszy tzw. pierwszej centralnej odezwy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (Józefa Piłsudskiego), opublikowanej w krajowej prasie[9].

Praca Ignacego Gintowt-Dziewałtowskiego w warszawskim Urzędzie Wojewódzkim, gdzie po kilku latach zatrudnienia uzyskał tytuł radcy, miała związek z tematyką krajoznawczo-turystyczną. W 1929 r. pełnił funkcję sekretarza Warszawskiego Wojewódzkiego Komitetu Regionalnego. Brał udział w wielu konferencjach i zjazdach, w tym w Pierwszym Ogólnopolskim Kongresie Krajoznawczym w Poznaniu (12-13 lipca 1929), będąc, jak podaje protokół obrad, reprezentantem wojewody warszawskiego oraz Wojewódzkiego Komitetu Regionalnego. Wygłosił referat Krajoznawstwo w życiu państwowem i społecznem. Był autorem kilku opracowań poświęconych tematyce turystyczno-krajoznawczej oraz badaniom regionalnym, publikowanym w czasopiśmie Materiały Monograficzne (Województwa Warszawskiego). W 1930 r. (tom VI) ogłosił tu dwie prace: Metodyka monograficznych opisów letnisk i osiedli oraz Turystyka na terenie województwa warszawskiego.

Ignacy Gintowt-Dziewałtowski poświęcił się również pracy związanej z ruchem chopinowskim, mającym na celu ocalenie pamiątek po wielkim polskim kompozytorze oraz popularyzację wiedzy o nim w społeczeństwie. Był aktywnym współorganizatorem utworzonego w 1932 r. Komitetu Dni Chopinowskich, a w roku 1933 pełnił obowiązki Sekretarza Generalnego tego Komitetu. Na szczególną pamięć zasłużył pracą nad rewaloryzacją parku w Żelazowej Woli. Inicjator odnowy zabytkowego kompleksu dworsko-parkowego oraz twórca projektu tegoż Parku, znany architekt prof. Franciszek Krzywda-Polkowski pisał w swoich wspomnieniach opublikowanych na łamach periodyku Chopin (nr 1 z 1937 r.): «Pierwsze prace wstępne, obejmujące pomiary i zbadanie stanu istniejącego, rozpoczęte zostały jeszcze jesienią w roku 1931. Przybyliśmy wtedy po raz pierwszy do Żelazowej Woli ze śp. radcą Gintowt-Dziewałtowskim»(…). Rozpoczęły się wtedy zakrojone na szeroką skalę prace budowlane, konserwatorskie oraz działania związane z odnową mocno uszkodzonego drzewostanu, trwające aż do roku 1934. Fundusze pochodziły zarówno od instytucji państwowych, jak i z ogólnopolskich zbiórek. «W zbiórce tej niezmordowany był śp. radca Ignacy Gintowt-Dziewałtowski, co uważam za obowiązek swój na tym miejscu podkreślić, ja tylko bowiem, stale się z nim stykając, mogę to poświadczyć, by w ten sposób temu niezwykle kulturalnemu człowiekowi uznanie me wyrazić; poświęcał się on bowiem nie tylko nad wyraz serdecznie, ale ofiarnie zdrowie nadszarpywał, sprawami Kom. Dni Chopinowskich stale się do nocy późnej zajmując do upadłego».[10]

Ignacy Gintowt-Dziewałtowski «po długich i ciężkich cierpieniach»[11][12] zmarł w Warszawie dnia 30 maja 1935 roku w Szpitalu Zakaźnym Miejskim Św. Stanisława. Według metryki, zamieszczonej w księdze zgonów z roku 1935 warszawskiej parafii pw. Św. Stanisława pod numerem 327[13][14]:

«Działo się w Warszawie w parafii Świętego Stanisława B(iskupa)M(ęczennika) dnia trzeciego czerwca tysiąc dziewięćset trzydziestego piątego roku o godzinie dziesiątej rano. Stawili się pełnoletni Józef Znamiński i Kazimierz Jasiński posługacze szpitala Świętego Stanisława tamże zamieszkali i oświadczyli, że dnia trzydziestego maja roku bieżącego w szpitalu Świętego Stanisława zmarł Ignacy Gintowt-Dziewałtowski, czterdzieści siedem lat mający, kawaler, urzędnik, w Plikiszkach ziemi Wileńskiej urodzony, syn Ludwika i Heleny małżonków Gintowt-Dziewałtowskich. Po przekonaniu się o śmierci Ignacego Gintowt Dziewałtowskiego, akt ten stawającym przeczytany przez nas podpisany został. Ks. H. Łukomski»

Pogrzeb odbył się na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie dnia 4 czerwca 1935 roku o godzinie 10.00, gdzie pochowany został w grobie rodzinnym (kwatera 28A-2-15)[15][16].

Awanse

  • chorąży armii carskiej
  • podporucznik armii carskiej
  • porucznik armii carskiej
  • sztabskapitan armii carskiej

Przypisy

  1. ↑ Матвейчык, Д. Ч. 2016. ГЕРБОЎНІК БЕЛАРУСКАЙ ШЛЯХТЫ. Т. 4.,«Г», Издательство Беларусь, Mińsk, str. 959. Rozdział 142. Gintowt-Dziewiałtowski herbu «Trąby», str. 381-392
  2. ↑ The Selected Letters of Bertrand Russell: The Public Years, 1914-1970. Vol. 2, p. 228.
  3. ↑ Ломакина И., Имя, купированное из истории Октября, Чудеса и приключения № 5, 2001, s. 39-41.
  4. ↑ Słowo, r. 4, 260 (973). Z otchłani zgnilizny powrót do Wilna. Nawrócony dygnitarz bolszewicki wraca do rodzinnego miasta. Wilno, 13 listopada 1925 r., str. 2; red. Stanisław Mackiewicz.
  5. ↑ Słowo, r. 5, 192 (1202). Ze wspomnień byłego komisarza. Wilno, 19 sierpień 1926 r., str. 4; red. Stanisław Mackiewicz. Wywiad aut. E. Sch.
  6. ↑ Słowo, r. 5, 193 (1203). Ze wspomnień byłego komisarza. Wilno, 20 sierpień 1926 r., str. 4 (kontynuacja z poprzedniego numeru); red. Stanisław Mackiewicz. Wywiad aut. E. Sch.
  7. ↑ Archiwum Państwowe w Lublinie. Zespół: 35/403/0 Urząd Wojewódzki, Seria: 1.1 Akta osobowe; Sygn.: 500, Daty: 1927-1928.
  8. ↑ Działalność i program Naukowego Instytutu Emigracyjnego i Kolonialnego. Warszawa 1930, nakładem N. I. E. i Kol., str.79.
  9. ↑ Ziemia Lubelska. Pierwsza centralna odezwa Bloku Bezp. Współpracy z Rządem. Lublin, 5 listopada 1930 r., str. 3
  10. ↑ F. K.-P. (Franciszek Krzywda-Polkowski). Park w Żelazowej Woli. Chopin, R. I, z. 1, Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 1937, str. 15-24.
  11. ↑ Warszawski Dziennik Narodowy, nr. 10B, 4 czerwca 1935 r. (nekrolog)
  12. ↑ Kurier Warszawski, 3 czerwca 1935, s. 5 (nekrolog)
  13. ↑ Metryki. Miejscowość: Warszawa-Wola. Księga Z-1935
  14. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Stanisława w Warszawie (Wola), zespół 9179/D. Unikat akt zgonu parafii św. Stanisława 1935 r.
  15. ↑ Wojciech Czarniawski, Ludmiła Wołoczko. Ukrywana skrzętnie historia, Część trzecia. Skomplikowane losy Polaków w czasach walki o niepodległość. O żołnierzu i rewolucjoniście Ignacym Gintowt-Dziewałtowskim (1888-1935). Podwarszawskie Życie Pruszkowa, 22 listopada 2019. https://podwarszawskie-zycie-pruszkowa.pl/ukrywana-skrzetnie-historia-czesc-trzecia/
  16. ↑ Wojciech Czarniawski, Ludmiła Wołoczko. UKRYWANA SKRZĘTNIE HISTORIA. https://gintowtdzewaltowski.blogspot.com/p/blog-page_88.html

Bibliografia

  • Ломакина И., Имя, купированное из истории Октября, Чудеса и приключения № 5, 2001
  • Генис В. Л., Невозвращенцы 1920-х - начала 30-х годов, Вопросы истории № 1, 2000
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.