Tromp

„Tromp” podczas prób 28 marca 1938
Historia
Stocznia	Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij, Amsterdam
Położenie stępki	17 stycznia 1936
Wodowanie	24 maja 1937
Koninklijke Marine
Wejście do służby	18 sierpnia 1938
Wycofanie ze służby	1 grudnia 1955 10 grudnia 1968 (jako hulk)
Los okrętu	złomowany 1970
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 3780 t pełna: 4800 t
Długość	132 m
Szerokość	12,4 m
Zanurzenie	4,2-4,6 m
Napęd
2 turbiny parowe Parsons mocy 56 000 KM, 4 kotły, 2 śruby
Prędkość	33,5 węzłów
Zasięg	8000 Mm przy 10 w; 1400 Mm/32 w
Uzbrojenie
6 x 150 mm (3xII) 4 x 40 mm plot (2xII) 4 wkm plot 6 wt 533 mm (2xIII) - stan początkowy, szczegóły poniżej
Wyposażenie lotnicze
1 wodnosamolot (później zdjęty)
Załoga	309-360

Hr.Ms. Tromp – holenderski mały krążownik lekki okresu II wojny światowej, główny okręt typu Tromp.

Historia powstania

Przyczyną rozwijania przez Holandię klasy krążowników była potrzeba ochrony rozległych kolonii w Indiach Wschodnich (obecnej Indonezji). W odróżnieniu od dotychczasowych holenderskich krążowników, krążowniki typu Tromp miały to być małe okręty, o dużej szybkości, „krążowniczym” kalibrze artylerii, uzbrojeniu torpedowym i jedynie lekkim opancerzeniu. Przeznaczone były w pierwszym rzędzie do zwalczania japońskich wielkich niszczycieli, pełniąc funkcję przewodników flotylli własnych niszczycieli. W efekcie typ Tromp przedstawiał sobą rodzaj małego i względnie szybkiego lekkiego krążownika, stanowiący klasę pośrednią między lekkim krążownikiem a wielkim niszczycielem, która nie miała wielu odpowiedników we flotach świata.

Pierwszy z okrętów tego typu otrzymał nazwę „Tromp” na cześć XVII-wiecznych admirałów Maartena i Cornelisa Trompów, jako siódmy okręt o tej nazwie. Położenie stępki miało miejsce 17 stycznia 1936 w stoczni Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij w Amsterdamie, wodowanie - 24 maja 1937, wejście do służby - 18 sierpnia 1938. Matką chrzestną okrętu była królowa Wilhelmina. „Tromp” był jedynym okrętem ukończonym zgodnie z projektem, gdyż drugi bliźniaczy krążownik „Jacob van Heemskerck”, nieukończony przed atakiem Niemiec na Holandię, został ewakuowany do Anglii i tam ukończony jako krążownik przeciwlotniczy.

Służba

W pierwszy dalszy rejs okręt wyruszył na Morze Śródziemne 9 stycznia 1939, lecz 15 stycznia miał kolizję z niemieckim statkiem „Orinoco” w Lizbonie, po czym powrócił do Holandii na remont. 19 sierpnia 1939 został skierowany przez Kanał Panamski do Holenderskich Indii Wschodnich, gdzie stał się okrętem flagowym floty kolonii, z główną bazą w Surabai. Po wstąpieniu Holandii do wojny po stronie aliantów w maju 1940, okręt eskortował konwoje na obszarze Holenderskich Indii Wschodnich i Pacyfiku. Od listopada 1941 „Tromp” brał udział w inspekcjach francuskich statków, niosących ze sobą ryzyko konfrontacji z francuskimi okrętami eskorty, do czego jednak nie doszło. Brał też udział w bezowocnych poszukiwaniach krążownika HMAS „Sydney”, zaginionego po walce z niemieckim rajderem „Kormoran”.

Po przystąpieniu Japonii do wojny i jej ataku na alianckie siły w Azji południowo-wschodniej w grudniu 1941, „Tromp” wszedł w skład sformowanego 3 lutego 1942 międzynarodowego Zespołu Uderzeniowego ABDA. 4 lutego zespół stał się celem ciężkiego ataku japońskich samolotów koło wysp Kangean na północ od Bali, podczas którego „Tromp” nie ucierpiał. 14-15 lutego zespół wyruszył w celu przechwycenia japońskich transportowców w pobliżu wyspy Bangka, lecz operacja nie powiodła się wobec (nieskutecznego) ataku japońskiego lotnictwa pokładowego. „Tromp” wziął następnie udział w nocnym boju w cieśninie Badung koło Bali z japońskim zespołem transportowym, z 19 na 20 lutego. W boju tym został jednak aż 11 razy trafiony przez japońskie niszczyciele pociskami kalibru 127 mm, głównie w okolicy mostka, w urządzenia kierowania ogniem, a także raz pod linią wodną (zginęło 2 oficerów i 8 marynarzy). Sam uszkodził lekko jednym trafieniem w mostek niszczyciel „Oshio” (7 zabitych). Na skutek doznanych uszkodzeń, krążownik został 23 lutego skierowany na remont do stoczni Cockatoo Yard w Sydney w Australii, unikając tym samym prawdopodobnego zatopienia, jak pozostałe okręty sił ABDA.

Hr.Ms. „Tromp” po pierwszej modernizacji podczas wojny

Remont połączono z modernizacją i wzmocnieniem uzbrojenia przeciwlotniczego. Zdemontowano dźwigi na śródokręciu, zdjęto ostatecznie wodnosamolot i skrócono maszt główny. Zdemontowano opancerzone stanowisko dalmierza rufowego i dalmierz umieszczono na ażurowej odkrytej platformie. Rufowe stanowiska działek 40 mm umieszczono jedno za drugim (poprzednio obok) i dodano 4 lub 6 działek 20 mm, a następnie (w listopadzie 1942) dwa działa przeciwlotnicze 76 mm^[1].

Remont trwał do końca kwietnia 1942^[2]. Po nim, „Tromp” głównie eskortował konwoje na Oceanie Indyjskim i wokół Australii. Od jesieni 1942 do października 1943 wchodził w skład amerykańskiej 7 floty (Task Force 71.4^[2]). M.in. w lutym 1943 eskortował z Suezu do Australii duży konwój operacji Pamphlet (5 dużych statków pasażerskich przewożących 9. Dywizję Australijską, wraz z m.in. „Jacob van Heemskerck”, „Van Galen” i „Tjerk Hiddes”). Od października do 24 listopada 1943 „Tromp” przeszedł remont w Melbourne i Sydney, połączony ze wzmocnieniem uzbrojenia przeciwlotniczego - dodano dwa działa 76 mm^[3]

Po remoncie, w styczniu 1944 „Tromp” wszedł w skład brytyjskiej Floty Wschodniej, bazując w Trincomalee na Cejlonie. Był w składzie sił ubezpieczających atak samolotów z lotniskowców na bazę japońską w Sabang 19 kwietnia 1944 (operacja Cockpit), a następnie podobny atak na Surabaję 17 maja (operacja Transom). Podczas ponownego ataku na Sabang 25 lipca (operacja Crimson), „Tromp” również ostrzeliwał cele brzegowe z małej odległości (wraz z niszczycielami HMS „Quality”, „Quilliam” i HMAS „Quickmatch”), zatapiając mały statek^[2]. Został przy tym lekko uszkodzony czterema pociskami z brzegu. Od października 1944 do 21 lutego 1945 roku krążownik przeszedł remont i modernizację w Sydney. Otrzymał wówczas amerykańskie wyposażenie radarowe i dwie amerykańskie armaty plot 76 mm, zdjęto też wówczas wyrzutnie torped i przebudowano mostek^[4]. Wszedł następnie w skład nowo utworzonej brytyjskiej Floty Pacyfiku. W składzie zespołu Task Force 63 osłaniał atak lotniskowców na Andamany i Nikobary, w tym 30 kwietnia, 1 i 6 maja 1945 ostrzeliwał pozycje na wyspie Car Nicobar (Nikobary) i Port Blair (operacja Bishop). Od 24 maja 1945 wchodził w skład amerykańskiej 7 floty. Na przełomie czerwca i lipca 1945 wspierał wysadzenie desantu w Balikpapan na Borneo. Po kapitulacji Japonii, „Tromp” pełnił służbę na wodach Indonezji, a 3 maja 1946 powrócił do Holandii.

Po remoncie ukończonym w 1948, do momentu wejścia do służby nowych krążowników, „Tromp” był największym holenderskim okrętem, szkoląc holenderskich marynarzy i działając w ramach sił NATO. W 1956 został wycofany z aktywnej służby, po czym służył jako hulk koszarowy. 10 grudnia 1968 został ostatecznie skreślony z listy floty, a w 1970 złomowany. Podczas wojny nosił znak taktyczny: D28, a po wojnie: KL2, C804, A878.

Zmiany uzbrojenia i wyposażenia:

• 1938-42:
  • 6 dział kalibru 150 mm Bofors No.XI w dwudziałowych wieżach (3xII - 2 na dziobie w dwóch poziomach i 1 na rufie).
    • długość lufy L/50 kalibrów, kąt podniesienia do 60°, donośność maksymalna 21.200 m, masa pocisku 46,7 kg, rzeczywisty kaliber 149,1 mm.
  • 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Bofors No.4, podwójnie sprzężone (2xII) (na rufie, rozmieszczone po obu burtach)
  • 4 wkm plot 12,7 mm Vickers (2xII)
  • 6 wyrzutni torped 533 mm (2xIII, rozmieszczone po obu burtach)
  • 1 wodnosamolot Fokker C.XI-W (do 1941?)
• listopad 1942:
  • 6 dział 150 mm Bofors No.XI (3xII)
  • 2 armaty przeciwlotnicze 76 mm Vickers Mk III
  • 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Bofors No.4 podwójnie sprzężone (2xII, na rufie, rozmieszczone w osi okrętu)
  • 4-6 działek przeciwlotniczych 20 mm Oerlikon (pojedynczych)
  • 2 wkm plot 12,7 mm Browning (do 1944)
  • 4 km plot 7,7 mm Lewis (do 1943)
  • 6 wyrzutni torped 533 mm (2xIII, do 1944)
• 1947:
  • 6 dział 150 mm Bofors No.XI (3xII)
  • 4 armaty przeciwlotnicze 76 mm (od 1945)
  • 6 automatycznych działek przeciwlotniczych 40 mm Bofors (z tego 4 w wersji Mk V podwójnie sprzężonej z radarowym systemem kierowania ogniem Hazemeyer) (2xII, 2xI)
  • 2 działka przeciwlotnicze 20 mm Oerlikon

Opancerzenie:

• pas burtowy: 16 mm
• wewnętrzny pokład pancerny: 25 mm
• wieże dział artylerii głównej: 15-25 mm
• masa opancerzenia: 450 t.

Wyposażenie

• dalmierz 6-metrowy (na nadbudówce dziobowej)
• dalmierz 4-metrowy (na nadbudówce rufowej)
• radar kierowania ogniem FC (od 1944/45, na dalmierzu dziobowym)
• radar dozoru powietrznego SC-3 (od 1944/45, na nadbudówce dziobowej)
• radar dozoru nawodnego SG (od 1944/45, na maszcie)

Bibliografia

• (ros.) A. Doniec (А. Донец): Gołłandskie krejsera Wtoroj Mirowoj wojny (Голландские крейсера Второй Мировой войны), wyd. Piedestał, 2000
• History of the cruiser Tromp

Przypisy

Zobacz też

• typ: Krążowniki lekkie typu Tromp
• okręt bliźniaczy: „Jacob van Heemskerck”
• porównywalne okręty: „Yūbari”, „Capitani Romani”, Krążowniki typu Arethusa (1932)