| Heterotis niloticus[1] | |||
| (Cuvier, 1829) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Heterotis | ||
| Gatunek |
heterotis | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Heterotis[3] (Heterotis niloticus) – gatunek słodkowodnej ryby kostnojęzykokształtnej, jedyny przedstawiciel rodzaju Heterotis i jeden z pięciu współcześnie żyjących przedstawicieli rodziny Arapaimidae. Pozostałymi są arapaimy. Heterotis jest przez akwarystów nazywany arowaną zachodnioafrykańską[4] – nazwa ta nawiązuje do pokrewieństwa z arowanami z rodziny kostnojęzykowych (Osteoglossidae), do której heterotis i arapaimy były wcześniej zaliczane.
Występowanie
Naturalny zasięg występowania tego gatunku obejmuje rzeki i jeziora na afrykańskich sawannach od Etiopii po Senegal, zlewisko jeziora Czad oraz Jezioro Rudolfa (Turkana)[2]. Z powodzeniem został introdukowany w wielu innych regionach Afryki. W niektórych krajach stwierdzono negatywny wpływ jego introdukcji na środowisko[5].
Cechy morfologiczne
Ciało heterotisa jest mocno bocznie spłaszczone, wydłużone, osłonięte mocnymi i dużymi łuskami (34–40 łusek w linii bocznej). Głowa dość krótka. Wąsiki nie występują. Wargi są grube. Krawędź pokrywy skrzelowej osłania skórny płat. Płetwa grzbietowa jest przesunięta w stronę ogona, położona nad płetwą odbytową. Płetwy te są długie – kończą się w pobliżu płetwy ogonowej. Pęcherz pławny funkcjonuje jako pomocniczy narząd oddechowy. Ubarwienie jednolicie szare lub brązowe, w okresie rozrodu ciemniejsze. W tylnej części ciała młodych osobników spotyka się ciemne podłużne pasma i łuski z owalnymi plamami[5].
Opis płetw: D 32–37, A 34–39, P 11–12, V 6, C 15. Liczba kręgów: 66–69
Unikalną cechą budowy heterotisa jest spiralny organ nadskrzelowy (ang. epibranchial[6] lub suprabranchial[5] organ), który pomaga w koncentracji i połykaniu pokarmu odfiltrowywanego z wody. Pełni też funkcje sensoryczne[5]. U larw i narybku występują skrzela zewnętrzne[3][5].
Największe osobniki dorastają do około 100 cm długości, osiągając przy tym około 10 kg masy ciała[5][6].
Biologia i ekologia
Heterotis niloticus przebywa w strefie otwartej wody oraz w wodach przybrzeżnych. Na okres rozrodu przemieszcza się na zabagnione rozlewiska. Żywi się różnorodnym pokarmem, głównie nasionami oraz planktonem roślinnym i zwierzęcym odfiltrowywanym z mułu i wody[7].
Pary przystępujące do tarła budują z roślin wodnych okrągłe gniazdo o średnicy sięgającej 1 m i głębokości 20–60 cm. Obramowaniem gniazda jest wysoka ściana utworzona z fragmentów roślin, mierząca około 15–20 cm grubości, wystająca ponad powierzchnię wody. Jego dnem jest czysta platforma z gliny i błota[2]. Po akcie tarła w gnieździe złożona zostaje ikra, a rodzice wydostają się na zewnątrz przez pozostawiony w ścianie otwór, a następnie pilnują jaj. Larwy wykluwają się po kilku (2–5) dniach od złożenia jaj, wydostają się z gniazda przez otwór i pozostają pod opieką samca[3][5]. W odróżnieniu od arowan (Osteoglossidae) heterotis nie jest pyszczakiem – nie inkubuje ikry w pysku ani nie chroni w nim narybku. Opieka nad potomstwem u tego gatunku ogranicza się do ochrony gniazd i larw[8].
Znaczenie gospodarcze
Heterotis jest poławiany komercyjnie dla celów konsumpcyjnych. Dobrze radzi sobie w wodach o niskiej zawartości tlenu, co – obok szybkiego wzrostu – przyczyniło się do rozpowszechnienia go w akwakulturze. Uciekinierzy z hodowli tworzą w warunkach naturalnych stabilne populacje, stanowiące podstawę dla rybołówstwa[2].
Gatunek ten stanowi przedmiot handlu dla potrzeb akwarystyki[5]. Spotykany jest zazwyczaj w akwariach publicznych, ze względu na osiągane rozmiary nie nadaje się do mniejszych akwariów domowych.
Przypisy
- ↑ Heterotis niloticus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 4 Heterotis niloticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- 1 2 3 Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
- ↑ Andrzej Ogrodnik. Tajemnicze arowany. „Nasze Akwarium”. 64, 2005.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Heterotis niloticus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 25 grudnia 2012]
- 1 2 Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
- ↑ Adite et al. Ontogenetic, seasonal, and spatial variation in the diet of Heterotis niloticus (Osteoglossiformes: Osteoglossidae) in the Soˆ River and Lake Hlan, Benin, West Africa. „Environmental Biology of Fishes”. 73, s. 367–378, 2005. DOI: 10.1007/s10641-004-5563-9. (ang.).
- ↑ Adite et al. Population structure and reproduction of the African bonytongue Heterotis niloticus in the Soˆ River-floodplain system (West Africa): implications for management. „Ecology of Freshwater Fish”. 15, s. 30–39, 2006. DOI: 10.1111/j.1600-0633.2005.00119.x. (ang.).