Hermann Paul

Państwo działania	Niemcy
Data i miejsce urodzenia	7 sierpnia 1840 Salbke
Data i miejsce śmierci	29 grudnia 1921 Monachium
Zawód, zajęcie	germanista, językoznawca, leksykograf
profesor filologii
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater	Uniwersytet w Lipsku
Nauczyciel akademicki
uczelnia	Uniwersytet w Monachium
Stanowisko	Rektor, 1909
Okres zatrudn.	1893-1916

Hermann Paul (ur. 7 sierpnia 1846 w Salbke, zm. 29 grudnia 1921 w Monachium) – niemiecki filolog, germanista, językoznawca, mediewista, czołowy przedstawiciel i teoretyk młodogramatyków^[1][2].

Życiorys

Po ukończeniu szkoły podstawowej w swojej rodzinnej miejscowości kontynuował naukę szkolną w Magdeburgu. Po zdaniu matury w gimnazjum klasztornym w roku 1866 zapisał się na studia filologiczne uniwersytetu w Berlinie, lecz wkrótce przeniósł się na studia do Lipska. Jego wykładowcami byli m.in. Friedrich Zarncke, Georg Curtius, August Leskien. W sierpniu 1870 doktoryzował się, a wkrótce potem uzyskał habilitację na podstawie rozprawy o „Tristanie” Gottfrieda von Straßburga. W 1874 został zastępcą profesora, a w 1887 profesorem zwyczajnym językoznawstwa i literatury niemieckiej na Uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, a w 1893 uniwersytetu w Monachium. Współtworzył szkołę młodogramatyków i był jej teoretykiem, w 1874 brał udział w zakładaniu i został wydawcą „Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur”^[1].

Działalność naukowa

W ujęciu Hermanna Paula język jest zjawiskiem konkretnym, nie abstrakcyjnym, a w badaniach należy wychodzić od konkretnych tekstów. Cechy charakterystyczne językoznawstwa w ujęciu Hermana Paula i młodogramatyków to:

1) postawa pozytywistyczna i empiryczna, preferencja badań materiałowych, unikanie teorii ogólnych;

2) historyzm, pogląd, że poza badaniami historycznymi nie ma nauki;

3) podstawa interpretacji psychologiczna i fizjologiczna jako wspólny mianownik wszystkich faktów i zjawisk językowych^[3].

W tekście „Mein Leben” Hermann Paul pisze, że w swoich badaniach najpierw zajmował się interpretacją tekstów literackich, począwszy od okresu średnio-wysoko-niemieckiego, a również fonetyką i fleksją języków germańskich. Mniej interesowała go treść tekstów, a bardziej ich strona językowa^[4]. Później punkt ciężkości badań Paula przesunął się w kierunku badań językoznawczych^[4].

Za naukowe uznawał jedynie badania historyczne. Historię języka traktował jako dyscyplinę nauki o kulturze^[5].

Obecnie podkreślana jest jego metodologia badań, polegająca na uwzględnianiu różnych źródeł, różnych tekstów z różnych okresów historycznych^[6]. W swojej sztandarowej pracy Prinzipien der Sprachgeschichte polemizuje z Wilhelmem Wundtem i jego „psychologią narodową”: (Völkerpsychologie), opowiadając się za badaniem jednostkowych zjawisk psychologicznych^[7].

Zdaniem Ulrike Hass-Zumkehr ścisłe empiryczne metody badań Hermanna Paula, jego historyzm i zorientowanie na fenomen kultury mogą stanowić inspirację dla współczesnej lingwistyki^[8].

Hermann Paul jest autorem fundamentalnych prac z zakresu teorii języka i językoznawstwa, m.in. Prinzipien der Sprachgeschichte (1880), Mittelhochdeutsche Grammatik (1881), Grundriss der germanischen Philologie (1900), Deutsche Grammatik (t. 1-5 1916-1920) oraz autorem słownika języka niemieckiego Deutsches Wörterbuch (1897), w roku 1992 ukazało się dziewiąte wydanie słownika.^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Paul Hermann, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2016-12-26] .

• Ulrike Hass-Zumkehr: Hermann Paul (1846-1921), [w:] Christoph König, Hans-Harald Müller, Werner Röcke (red.), Wissenschaftsgeschichte der Germanistik in Porträts. Berlin [u.a.]: de Gruyter, 2000, s. 95-106.
• Ulrike Hass-Zumkehr: Deutsche Wörterbücher - Brennpunkt von Sprach- und Kulturgeschichte. Berlin - New York: Walter de Gruyter, 2001.
• Adam Heinz: Dzieje językoznawstwa w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.