Soplówka jeżowata
Ilustracja
Starszy okaz soplówki jeżowatej
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

soplówkowate

Rodzaj

soplówka

Gatunek

soplówka jeżowata

Nazwa systematyczna
Hericium erinaceus (Bull.) Pers.
Comm. fung. clav. (Lipsiae): 27 (1797)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Młody okaz soplówki jeżowatej

Soplówka jeżowata (Hericium erinaceus (Bull.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny soplówkowatych (Hericiaceae)[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hericium, Hericiaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Jean Baptiste François Pierre Bulliard, nadając mu nazwę Hydnum erinaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1797 r. Christian Hendrik Persoon, przenosząc go do rodzaju Hericium[2].

Synonimy naukowe[3]:

  • Clavaria conferta Paulet
  • Clavaria erinaceus (Bull.) Paulet
  • Dryodon caput-medusae (Bull.) Quél.
  • Dryodon erinaceus (Bull.) P. Karst.
  • Dryodon juranus Quél.
  • Hericium caput-medusae (Bull.) Pers.
  • Hericium echinus (Scop.) Pers.
  • Hericium erinaceus (Bull.) Pers.
  • Hericium grande Raf.
  • Hericium hystrix Pers.
  • Hericium unguiculatum (Pers.) Legon & A. Henrici
  • Hydnum caput-medusae Bull.
  • Hydnum echinus (Scop.) Fr.
  • Hydnum erinaceus Bull.
  • Hydnum grande (Raf.) Steud.
  • Hydnum hystricinum Batsch
  • Hydnum hystrix (Pers.) Fr.
  • Hydnum juranum (Quél.) Sacc. & D. Sacc.
  • Hydnum omasum Panizzi
  • Hydnum unguiculatum (Pers.) Streinz
  • Manina cordiformis Scop.
  • Martella echinus Scop.
  • Martella hystricinum (Batsch) Kuntze
  • Martella hystrix (Pers.) Lloyd
  • Merisma caput-medusae (Bull.) Spreng.
  • Merisma hystrix (Pers.) Spreng.
  • Steccherinum quercinum Gray

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r.[4]

Morfologia

Owocnik

Kulisty lub poduchowaty, czasami strzechowaty, wielkości od 8–20 cm, ale dorastający nawet do 30 cm. W młodości jest biały, następnie białokremowy, żółtosiny, w końcu ochrowobrązowawy. Przyrasta do drzewa bokiem lub bulwiastą częścią, która w starszych okazach drewnieje. Jest gęsto pokryty kolcami o długości 2–6 cm i o grubości (przy podstawie) 1,5–2 mm. Kolce za młodu są białawożółte, później śmietankowe, na starość mają kolor od żółtopomarańczowego do siwobrązowawego[5].

Miąższ

Mięsisty, elastyczny, sprężysty i trochę włóknisty. Ma biały kolor jest zwarty i dziurkowany. Smak słodkawy, zapach grzybowy[5].

Wysyp zarodników

Biały, amyloidalny. Zarodniki bardzo drobno kropkowane, o rozmiarach 5–6 × 4–5 µm[6][7].

Gatunki podobne

W Polsce występuje jeszcze soplówka bukowa (Hericium coralloides) i soplówka jodłowa (Hericium alpestre), jednak różnią się one dość znacznie kształtem owocnika i kolcami[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[8]. W Polsce jest rzadka. Do 2021 r. podano 3 stanowiska historyczne i 55 współczesnych[9], m.in. na buku zwyczajnym – pomniku przyrody nr 1066 w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym w Gdańsku[10]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – wymierający[11]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Czechach, Szwajcarii, Niemczech, Danii, Anglii, Holandii, Szwecji, Słowacji[4].

Grzyb nadrzewny, saprotrof rozwijający się na martwym drewnie, lub słaby pasożyt zasiedlający żywe, starsze lub osłabione drzewa[9]. Rośnie w lasach liściastych ze starym drzewostanem, głównie na pniach starszych drzew w ich dolnej części, do wysokości kilku metrów. Występuje głównie na pniach buków i dębów, lecz także jabłoni lub orzechów włoskich[5].

Zastosowanie

  • Grzyb jadalny i grzyb uprawny. W Japonii i Chinach jest lubianym i uprawianym grzybem spożywczym[6][7], o smaku porównywanym do mięsa krabów, homarów i innych owoców morza[12][13]. W Polsce od 1995 r. podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[9].
  • Grzyb leczniczy o własnościach przeciwnowotworowych, immunomodulacyjnych, nerwotonicznych i antyastmatycznych. Własności te mają wytwarzane przez nią polisacharydy, hericenony i erinacyny. Izolowane z grzybni diterpeny erinacyny A, B, C wykazują regulujące działanie na ilość neurotrofin, są stymulatorami różnicowania i wzrostu cholinergicznych neuronów przodomózgowia, których ubytek uważany jest za kluczowy w rozwoju choroby Alzheimera[14].

Przypisy

  1. ↑ Hericium erinaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05].
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
  4. 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 298, ISBN 83-89648-09-1.
  5. 1 2 3 4 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 399, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. 1 2 Soplówka jeżowata, [w:] Andreas Gminder, Tanja Böhning, Jaki to grzyb?., Warszawa: Wyd. Świat Książki, 2009, s. 256, ISBN 978-83-247-1016-4.
  7. 1 2 E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  8. ↑ Mapa występowania soplówki jeżowatej na świecie [online] [dostęp 2021-12-23].
  9. 1 2 3 Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  10. ↑ Formy ochrony przyrody na terenie Nadleśnictwa Gdańsk [online] [dostęp 2016-09-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-20].
  11. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 65, ISBN 83-89648-38-5.
  12. ↑ Lion’s Mane: A new candidate for profitable forest mushroom cultivation [online], Cornell Small Farms, 6 kwietnia 2015 [dostęp 2021-03-09].
  13. ↑ TyrantFarms, Lion’s mane mushrooms: a brain booster that tastes like crab meat [online], Tyrant Farms, 22 listopada 2019 [dostęp 2021-03-09].
  14. ↑ Jadwiga Turlo, Grzyby wielkoowocnikowe – niedoceniane źródło substancji leczniczych, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R.17”, 44 (3), 2015, s. 138–151.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.