Karta tytułowa

Herby rycerstwa polskiego na pięcioro ksiąg rozdzielone – historia familijna szlachty polskiej ukazana w procesie rozwoju historycznego. Najważniejsze dzieło napisane przez Bartosza Paprockiego[1].

Struktura

Dzieło przyczyniło się rozwoju polskiej literatury heraldycznej i przez długi czas służyło jako jej źródło. Korzystali z niej m.in. Zygmunt Gloger, Aleksander Brückner czy Karol Estreicher. Do dziś stanowi bogaty materiał źródłowy do historii kultury, obyczajowości, prawa i geografii Polski[1].

Podzielone jest na pięć ksiąg:

Podstawy

Historię szlachty polskiej autor opiera na kronikach: Kromera, Miechowity i Długosza, a w mniejszym stopniu na podobnych dziełach Kadłubka, Baszka, Wapowskiego, Bielskiego i Orzechowskiego, jak również na kronice Andrzeja z Żarnowa. Autor korzystał także z innych dzieł Jana Długosza. Cytował jego pierwsze dzieło heraldyczne o polskich herbach pt. Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae[2], a także Księgę uposażeń biskupstwa krakowskiego i Katalog biskupów.

Paprocki sięgał też do archiwów rodzinnych takich rodów jak: Odrowążowie, Pieniążkowie, Krępscy, Tęczyńscy, Korycińscy, Braniccy, Latoszyńscy, Prochniańscy, Zaporscy, Ossowscy, Zborowscy, Giebułtowscy, Olszewscy i Rzeszowscy. Wykorzystywał archiwa, księgi, katalogi i rejestry klasztorów w: Mogile, Brusach, Trzemesznie, Sandomierzu, Miechowie, Staniątkach, Zwierzyńcu, Szczyrzycu, Jędrzejowie, Tyńcu i Przeworsku. Przytaczał też epitafia z kościołów, m.in. w: Sandomierzu, Wilnie, Zborowie, Krakowie, Tarnowie, Wojniczu, Kraśniku, Sieciechowie, Jędrzejowie, Gnieźnie, Lublinie i Włocławku. Sięgał do akt Metryki Koronnej, Sądu Krakowskiego, ksiąg grodzkich i ziemskich krakowskich, brzeskich i sochaczewskich. Cytował też przekazy ustne (np. Marcina Białobrzeskiego) i dzieła poetów, takich jak: Klemens Janicki, Andrzej Trzecieski, Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp-Szarzyński. Powoływał się również na Biblię i pisarzy antycznych[1].

Wydania i forma

Pierwsze wydanie dzieła (191 arkuszy) nastąpiło w 1584 w drukarni Macieja Garwolczyka (Kraków). Strona tytułowa ozdobiona została drzeworytem z tarczami herbowymi ziem polskich. Listwy boczna i dolna pochodziły z warsztatu Hieronima Wietora – zostały one wcześniej wykorzystane w dziele Justa Ludwika Decjusza zatytułowanym De vetistatibus Polonorum z 1521. Górna listwa była nowa i zawierała herb Batorych. Na odwrocie strony tytułowej znalazł się portret króla Stefana Batorego. Poszczególne drzeworyty herbowe okolone były labrami dwóch rodzajów. Labry, tarcze herbowe i klejnoty w koronach odbijane były osobno. Herby miast najpewniej pochodzą z warsztatu Andrzeja Piotrkowczyka. Już po wydaniu niektóre ze stron były na żądanie rodzin poprawiane i przedrukowywane[1].

Edycja druga (z pierwodruku) wydana została przez Kazimierza Turowskiego w 1858. Do wydania przygotowano inne klocki herbowe. Tekst skrócono i częściowo zmieniono. Dołączono warianty herbów z kart przedrukowywanych przez Paprockiego, jak również skorowidz do herbów przygotowany przez Wilhelma Gąsiorowskiego[1].

Trzecie wydanie (fotoofset) ukazało się w 1982 w Warszawie na podstawie wydania drugiego[1].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 Teresa Snopek, Bartosz Paprocki. Herby rycerstwa polskiego, „Mówią Wieki”, nr 11/1985, s. 8–12, ISSN 0580-0943.
  2. ↑ Celichowski 1885 ↓.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.