Henryk Ryszard Tomaszewski
Ilustracja
Henryk Ryszard Tomaszewski (1988)
Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1948
Olsztyn

Wyznanie

protestanckie

Kościół

Kościół Chrystusowy w RP

Henryk Ryszard Tomaszewski (ur. 1 listopada 1948 w Olsztynie) – polski duchowny protestancki, historyk Kościoła specjalizujący się w dziejach polskich wspólnot ewangelikalnych w Polsce, ekumenista, wydawca Ekumenicznego Przekładu Przyjaciół, biznesmen. Piastował funkcję sekretarza w zarządzie Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego, pracował w redakcji miesięcznika „Chrześcijanin” i kwartalnika „Słowo i Życie”, zajmował się także działalnością naukową. Część jego wniosków jako badacza spotkała się z krytyką ze strony innych badaczy. Zgromadzone przez siebie archiwa odnośnie do Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego przekazał do Archiwum Akt Nowych.

Życiorys

Ostatni skład zespołu redakcyjnego „Chrześcijanina” z czasów ZKE (1988), od lewej stoją: Mieczysław Kwiecień, Henryk Ryszard Tomaszewski, Mieczysław Czajko, Edward Czajko i Kazimierz Krystoń.

Urodził się 1 listopada 1948 roku w Olsztynie[1].

Ukończył studia na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, magisterium uzyskał w 1974 roku. Pod kierunkiem ks. prof. Woldemara Gastparego napisał dysertację doktorską pt. Grupy chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski od 1858 do 1939 roku i obronił ją w 1981 roku. Później był m.in. autorem nieopublikowanej pracy Społeczności ewangeliczno-baptystyczne po roku 1939[2]. Był jedynym doktorem teologii w Zjednoczonym Kościele Ewangelicznym[1].

W latach 1970–1975 pracował w redakcji audycji radiowej „Głosu Ewangelii z Warszawy” oraz w dziale wydawniczym Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE). W latach 1975-1988 był członkiem redakcji miesięcznika „Chrześcijanin”[1]. W 1981 roku na X Synodzie ZKE ugrupowanie chrystusowych zgłosiło dwie kandydatury na stanowisko sekretarza Rady Kościoła (H. Sacewicz i H. Tomaszewski). Sacewicz zrezygnował z kandydowania, a Edward Czajko przedstawił kandydaturę Tomaszewskiego Synodowi. Podczas głosowania 161 delegatów głosowało „za”, 1 głos „przeciw”, a 16 delegatów wstrzymało się[3]. Funkcję sekretarza Rady ZKE pełnił przez dwie kadencje do roku 1987[1]. Pełnił też funkcję sekretarza w Komisji Pomocy Polskiej Rady Ekumenicznej. W roku 1983 i 1988 brał udział w oficjalnych spotkaniach Jana Pawła II z przedstawicielami Polskiej Rady Ekumenicznej[1].

Na ostatnim XII Synodzie ZKE głosował przeciwko rozwiązaniu tego Kościoła i był zdania, że likwidacja ZKE nie jest rozsądną decyzją[4]. Na I Synodzie Kościoła Zborów Chrystusowych wybrany został sekretarzem Rady Kościoła[2] i funkcję tę pełnił do roku 1992. W latach 1987–1992 był również redaktorem naczelnym kwartalnika „Słowo i Życie”. Był zwolennikiem przynależności Kościoła Chrystusowego do Polskiej Rady Ekumenicznej. W roku 2004 zrezygnował z członkostwa w Kościele Chrystusowym. Przez kilka lat był wykładowcą w Wyższym Baptystycznym Seminarium Teologicznym[1].

W latach 1984-2012 był wydawcą Ekumenicznego Przekładu Przyjaciół[1][5][6].

Zajmuje się także działalnością gospodarczą[1], jest jednym z założycieli spółki Organic Farma Zdrowia SA[7].

Archiwa

Ze względu na charakter swej działalności naukowej wiele czasu spędził w archiwach. W latach 1990–1991 przeglądał zasoby Centralnego Archiwum KC PZPR (dokumenty te zostały przekazane później dla Archiwum Akt Nowych (AAN), ale według Tomaszewskiego nie przekazano wszystkich). W latach 1990–1993 przeglądał dokumenty Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Korzystał też z archiwów AAN, IPN i innych[8].

Jako sekretarz Rady ZKE zgromadził materiał archiwalny na temat ZKE, który przekazał później do AAN[9]. Przekazał także oryginalne dokumenty Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych z lat 1928–1953 (otrzymał je od Jerzego Sacewicza)[10].

Działalność naukowa

Zajmował się dziejami Kościoła Chrześcijan Baptystów, Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego. Kościoły ewangelikalne określał zwykle mianem „wolnych kościołów” i przyjmował definicję zaproponowaną przez Mieczysława Kwietnia. Uważa, że główną cechą odróżniającą kościoły ewangelikalne od historycznych jest utworzenie nowej jakości pobożności i nowego stylu życia. Zachodzą pomiędzy nimi nieznaczne różnice dogmatyczne, które dotyczą sposobu pojmowania chrztu wiary, eucharystii i chrztu w Duchu Świętym. Kościoły te manifestują przede wszystkim wiarę w Chrystusa, nie koncentrują się natomiast na tworzeniu nowych dogmatów[11].

Tomaszewski był zdania, że doniesienia informatorów zwerbowanych w środowisku kościołów mniejszościowych nie przedstawiają wielkiej wartości. Informacje te można było przeczytać w prasie kościelnej. Według Tomaszewskiego dla MBP chodziło przede wszystkim o zdobycie agenta w danym środowisku i mieć poczucie kontrolowania tego środowiska[12]. Uważał, że w Wydziałach ds. Wyznań i Wydziałach Spraw Wewnętrznych pracowali ludzie, których „nie interesowały sprawy dogmatyczne czy organizacyjne inwigilowanych Kościołów, lecz pozyskanie współpracowników agenturalnych”[13].

Oceny i krytyka

Zachariasz Łyko zrecenzował jego książkę Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–1953 (1992). Ocenił, że została oparta na obszernym materiale źródłowym pochodzącym zwykle z archiwów państwowych dawnych władz wyznaniowych i politycznych i jest to „niezwykły walor pracy historycznej”[14].

W roku 2009 Tomaszewski opublikował książkę Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Jan Mironczuk ocenił, że jego opracowanie historii ZKE stanowi cenną pomoc dla początkujących historyków zajmujących się problematyką ewangelikalną w PRL-u oraz dla osób interesujących się tą tematyką[15]. Jego zdaniem Urząd do Spraw Wyznań cały czas utrudniał funkcjonowanie ZKE, także Tadeusza Dusika, ocenianego przez innych pozytywnie, umieścił wśród złych dyrektorów UdsW[16]. Szymon Biliński został uznany niemal za sprawcę aresztowań działaczy ZKE w roku 1950[17]. Tomaszewski wyliczył dziesięciu agentów, z których doniesień MBP korzystało przystępując do aresztowań w roku 1950[18], tymczasem trzech z nich zostało zwerbowanych po owych aresztowaniach, a dwóch innych nie dostarczało materiałów[19].

Andrzej Seweryn zrecenzował jego książkę Baptyści w Polsce w latach 1918–1958 z 2008 roku. Pochwalił go za „bogactwo źródeł”, zarzucił jednak, że w zbyt wielkim stopniu opiera się na archiwach państwowych, a w zbyt małym na archiwum Kościoła baptystów. W książce niewiele jest informacji o działalności zborów, a te według Seweryna stanowią substancję Kościoła. Dużo uwagi poświęca Naczelnej Radzie Kościoła i jej relacjom z Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w okresie międzywojennym i Urzędem ds. Wyznań w okresie powojennym[20]. Seweryn zarzucił rozpisywanie się o sprawach i zagadnieniach luźno związanych z historią baptystów w Polsce (represje duchownych w ZSRR, Bułgarii i CSRS, ingerencje UdSW w działalność Chrześcijańskiej Rady Ekumenicznej)[21]. Według Seweryna podsumowania rozdziałów są w istocie streszczeniami, brak w nich syntezy i pogłębionych wniosków autora[22].

Ryszard Michalak uznał go za jednego z najbardziej efektywnych autorów publikujących na temat mniejszości religijnych w latach 1945-1989[23], zarzucił mu jednak przeprowadzenie powierzchownej kwerendy w archiwach i ignorowanie literatury przedmiotu. Opinię Tomaszewskiego, jakoby władz wyznaniowych nie interesowały sprawy dogmatyczne czy organizacyjne, uznał za dalece odbiegającą od realiów polityki wyznaniowej. Michalak cenił Tomaszewskiego dla „innych walorów”[24].

Wybrane publikacje

  • Wyznania typu ewangeliczno-baptystycznego wchodzące w skład Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w latach 1945–1956. Tomaszów Mazowiecki: Słowo i Życie, 1991. ISBN 83-88497-11-1.
  • Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–1953. Słowo i Życie, 1992.
  • Baptyści w Polsce w latach 1858–1918. Warszawa: Kompas II, 1993.
  • Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski w latach 1858–1939. Warszawa: WBST, 2006. ISBN 83-88497-11-1.
  • Baptyści w Polsce w latach 1918–1958. Warszawa: Słowo i Życie, 2008. ISBN 978-83-925744-2-2.
  • Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Warszawa: KOMPAS II, 2009. ISBN 978-83-925744-5-3.

Przypisy

Bibliografia

  • Redakcja. Kolegium redakcyjne miesięcznika „Chrześcijanin” – o sobie i o swojej pracy. „Chrześcijanin”. 1, s. 13, 1988. 
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.