Helena Maria Gajewska
Data i miejsce urodzenia

20 lutego 1888
Kraków

Data i miejsce śmierci

28 maja 1972
Kraków

Profesor nadzwyczajny
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1917
Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

1920
Uniwersytet Jagielloński

Nauczyciel akademicki
Kierownik Zakładu Histologii
Wydział Lekarski

Uniwersytet Poznański

Okres spraw.

1920–1922 lub 1923

Następca

Tadeusz Kurkiewicz

Helena Maria Ostoja Gajewska (ur. 20 lutego 1888 w Krakowie, zm. 28 maja 1972 tamże) – polska profesor histologii, pierwsza kobieta, która uzyskała w Polsce habilitację.

Życiorys

Urodziła się 20 lutego 1888 roku w Krakowie[1][2]. Jej ojciec, Edmund, był miejskim urzędnikiem[3].

Do dziewiątego roku życia uczyła się w domu, później uczęszczała do prywatnej szkoły Marii Dłuskiej w Krakowie[4]. W 1907 roku ukończyła Prywatne Wyższe Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Krakowie[5].

Nekrolog Heleny Gajewskiej zamieszczony w piątkowym wydaniu „Dziennika Polskiego” z dnia 2 czerwca 1972 roku.
Grób Heleny Gajewskiej na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

W latach 1907–1912 studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim jako słuchaczka zwyczajna, po czym w 1917 roku uzyskała na macierzystej uczelni stopień doktora[6]. Złożyła egzamin nauczyciela szkół średnich. W latach 1914–1920 nauczała w żeńskich szkołach średnich Marii i Józefa Lewickich i s.s. urszulanek w Krakowie[5]. Równocześnie w latach 1915–1919 pracowała jako asystentka w Zakładzie Histologii i w Katedrze Anatomii Mikroskopowej[6]. W lutym 1920 roku odbyło się jej kolokwium i wykład habilitacyjny, po czym 31 marca habilitacja w zakresie anatomii porównawczej została zatwierdzona przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego[6]. Tym samym Gajewska została pierwszą kobietą, która habilitowała się w Polsce[1][6][7]. Miesiąc później habilitację uzyskała Ludwika Dobrzyńska-Rybicka[6]. Habilitacje pierwszych Polek poprzedziła burzliwa debata publiczna na temat dopuszczenia kobiet do docentury[1]. W 1904 roku Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego nie zezwolił kobietom habilitować się i dwa lata później podtrzymał decyzję, nie dopuszczając Zofii Daszyńskiej-Golińskiej do procesu[8].

22 września 1920 roku[7] Gajewska uzyskała nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego[9] histologii nowo powstałego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego[7], tym samym zostając jednym z jego pierwszych profesorów, wraz z Stefanem Dąbrowskim, Antonim Juraszem czy Wincentym Jezierskim[10]. Uniwersytet był pierwszą polską placówką kształcenia wyższego, w której zatrudniono kobiety na stanowiskach profesorskich i kierowniczych[11]. Na wydziale Gajewska zorganizowała Zakład Histologii, którym kierowała od 1920 do 1922[7] lub 1923 roku[12]. W 1923 roku odeszła z pracy ze względu na stan zdrowia, jednak po kilkuletnim leczeniu powróciła do zawodu, wykładając histologię porównawczą na Uniwersytecie Jagiellońskim[7] jako docent habilitowany[9] aż do 1951 roku, z wyjątkiem okresu II wojny światowej[7].

Zmarła 28 maja 1972 roku w Krakowie[13][9] po krótkiej chorobie. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim[9].

Publikacje

Za źródłem[14]:

  • Über die morphologischen Veränderungen der Kern- und Plasmasubstanzen im Verlaufe des Wachstums der Oocyten : (zugleich ein Beitrag zur Deutoplasmabildung), Lipsk, 1917
  • Über den sogenannten Dotterkern der Amphibien, ok. 1917
  • Zytologisches Studium über den Dotterkern, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1918
  • Die Lymphgefässe der Haut des Axolotls (Amblystoma mexicanum), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1933
  • O witalnie barwiących się granulach w komórkach płazów = Über vitalfärbende Granula in der Amphibienzellen, Warszawa, 1936
  • Über den mikroskopischen Bau des Mitteldarms von Mesidothea entomon L, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1938

Przypisy

  1. 1 2 3 Marta Szaszkiewicz, Joanna Ślaga, Kobiety w nauce w dwudziestoleciu międzywojennym [online], Niepodległa - stulecie odzyskania niepodległości [dostęp 2021-06-11] (pol.).
  2. ↑ Gajewska, Helena 1888–1972 [online], VIAF [dostęp 2021-06-12].
  3. ↑ Magdalena Jakś-Ivanovska, Profesorowie Uniwersytetu Poznańskiego 1919–1939. Portret demograficzno-społeczny, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 76, 2016, s. 353, DOI: 10.12775/RDSG.2016.12, ISSN 0080-3634.
  4. ↑ Magdalena Jakś-Ivanovska, Profesorowie Uniwersytetu Poznańskiego 1919–1939. Portret demograficzno-społeczny, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 76, 2016, s. 365, DOI: 10.12775/RDSG.2016.12, ISSN 0080-3634.
  5. 1 2 Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 79. [dostęp 2021-07-18].
  6. 1 2 3 4 5 Jolanta Kolbuszewska, Wskrzeszenie państwa polskiego a równouprawnienie kobiet w nauce, „Sensus Historiae”, 30 (1), 2018, s. 125, ISSN 2082-0860.
  7. 1 2 3 4 5 6 Dorota Mazurczak, Przykłady karier akademickich kobiet na Uniwersytecie Poznańskim w okresie międzywojennym, „Przegląd Politologiczny” (2), 2018, s. 201, DOI: 10.14746/pp.2011.16.2.19, ISSN 1426-8876.
  8. ↑ Ewa Furgał, Te, które wskazały drogę [online], Nauka online PAN [dostęp 2021-06-11] (pol.).
  9. 1 2 3 4 Nekrolog, „Dziennik Polski”, 130, 2 czerwca 1972, s. 4.
  10. ↑ Obchody 100-lecia akademickich studiów medycznych [online], Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu [dostęp 2021-06-11].
  11. ↑ Jolanta Kolbuszewska, Kobieta uczoną – droga Polek do samodzielności naukowej, „Studia Europaea Gnesnensia” (20), 2019, s. 125, DOI: 10.14746/seg.2019.20.6, ISSN 2082-5951.
  12. ↑ Strona główna [online], Katedra i Zakład Histologii i Embriologii – w Poznaniu [dostęp 2021-06-12] (pol.).
  13. ↑ Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego za lata akademickie 1970/1971–1971/1972. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1972, s. 113.
  14. ↑ Gajewska, Helena [online], Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-06-12] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.