 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Powiat | |||||
| Powierzchnia |
208,62 km² | ||||
| Wysokość |
9–15 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2008) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
05932 | ||||
| Kod pocztowy |
49733 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
EL | ||||
Położenie na mapie Dolnej Saksonii  | |||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||
 52°47′N 7°14′E/52,783333 7,233333 | |||||
| Strona internetowa | |||||
_COA.svg.png.webp)
.svg.png.webp)
Haren (Ems) – niemieckie miasto, w kraju związkowym Dolna Saksonia w powiecie Emsland, nad rzeką Ems. Liczy ok. 23 tys. mieszkańców (2008).
Historia
Haren po raz pierwszy wzmiankowano w wiekach średnich, ok. roku 800. Natomiast ok. roku 1150 została założona osada Neuharen, położona w pobliżu dotychczasowej Altharen. Altharen leżało w pobliżu zamku i należało do biskupa Münster, który zakupił ją ok. 1252 r. od księżnej Jutty von Ravensberg. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej Haren znajdowało się w stanie ruiny, wkrótce jednak zostało odbudowane jako port na rzece Ems.
W 1803 roku Haren stało się częścią księstwa Arenberg w związku ze zmianami granic w epoce napoleońskiej, natomiast od 1810 roku było częścią Cesarstwa Francji. Po kongresie wiedeńskim przeszło pod władanie Królestwa Hanoweru, by od 1866 roku stać się częścią Królestwa Prus i zjednoczonych w 1870 roku Niemiec. W okresie wojny francusko-pruskiej było miejscem lokalizacji obozu dla jeńców. Więźniowie francuscy zbudowali wówczas kanał Haren-Rütenbrock, który umożliwił produkcję torfu.
Pomimo tych zmian obie miejscowości były do 1913 roku zarządzane przez Kościół, po czym zostały przejęte przez rząd niemiecki.
Okres polski
Na przełomie lat 1944/45 w Emslandzie przebywało ok. 60 tys. polskich robotników przymusowych, jeńców wojennych i więźniów obozów koncentracyjnych[1]. W latach 1945–1948 zajęte przez polskich żołnierzy i byłych więźniów. Początkowo nazywane Lwów, potem Maczków[2].
19 maja 1945 roku żołnierze 1. Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka zajęli teren i do 28 maja przenieśli wszystkich mieszkańców miasteczka do okolicznych miast (pozostawiono burmistrza z rodziną i zakonnice)[3]. Łącznie przesiedlono ok. 1000 niemieckich rodzin[1]. Na ich miejscu umieszczono 5000 Polaków[3]. Wśród nich byli powstańcy warszawscy, w tym ok. 1700 kobiet, uczestniczek powstania uwolnionych z obozu w Oberlangen[1].
Decyzja o powstaniu polskiej enklawy powstała w 2. Korpusie Kanadyjskim, a zaakceptował ją brytyjski zarząd wojenny z marszałkiem Montgomerym na czele[4].
W czasie wizyty w mieście 4 czerwca 1945 polski dowódca gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał miastu nową nazwę Maczków. Pierwszym cywilnym burmistrzem Maczkowa został Zygmunt Gałecki[5], kolejnym Mieczysław Futa. W ciągu następnych dwóch lat Maczków był polskim miastem z burmistrzem, szkołą, strażą pożarną i polską parafią.
Ulice otrzymały polskie nazwy takie jak: Armii Krajowej, 1 Dywizji Pancernej, Legionów, Jagiellońska, Zygmuntowska, Lwowska, Łyczakowska, Wileńska, Aleje Ujazdowskie, Polna, Ogrodowa, Artyleryjska, Kopernika, Mickiewicza, Akademicka[1], Most Baileya. Pieczęć miejska przedstawiała tarczę herbową z przedstawionym kwiatem maku, nad tarczą umieszczono hełm i skrzydło husarskie jako znak 1. Dywizji Pancernej.
W mieście znalazł schronienie, po opuszczeniu obozu Buchenwald, m.in. Józef Szajna[3]. W mieście założono Uniwersytet Ludowy[6]. 19 czerwca 1945 roku powstał Teatr Ludowy im. Wojciecha Bogusławskiego, zorganizowany przez wyzwolonego z obozu jenieckiego Leona Schillera; Schiller był jednym z tych, którzy nawoływali do powrotu do kraju[6]. W pobliskim Meppen znajdowała się polska księgarnia sprzedająca miesięcznie ok. 15-18 tysięcy książek. Wydawana była polska prasa, gazety „Dziennik” i „Defilada” osiągały początkowo łączny nakład 90 tysięcy egzemplarzy[6]. Powstało kilkanaście polskich przedszkoli i szkół, a w samym Maczkowie gimnazjum, liceum[5] oraz Polskie Gimnazjum Mechaniczne. W lipcu 1945 roku w Maczkowie wystąpił skrzypek Yehudi Menuhin z akompaniującym mu pianistą Beniaminem Brittenem.
Zarejestrowano 289 ślubów[6] i 101 pogrzebów. 497 Polaków miało świadectwa urodzenia wskazujące jako miejsce urodzenia Maczków[1] – miasto, którego nie można było znaleźć na żadnej mapie[6]. W rejonie dochodziło do konfliktów z niemieckimi mieszkańcami[5], m.in. w marcu 1947 r. na placu w Aschendorfie wywieszono listę 35 niemieckich kobiet, które rzekomo utrzymywały kontakty z Polakami, a we Freren w powiecie Lingen, byli więźniowie obozów koncentracyjnych spalili dom ortsgruppenleitera NSDAP, Eilerta.
Od jesieni 1946 roku polskie wojsko zaczęło opuszczać Haren i w rejonie pozostawali już tylko byli więźniowie (dipisi). Nazwę Haren przywrócono 10 września 1948 roku, gdy żołnierze wrócili do Wielkiej Brytanii, a polscy mieszkańcy zostali w ramach brytyjskiej „Operacji Carrot” przesiedleni do Polski lub też wyjechali za żołnierzami[1].
Historia najnowsza
Altharen i Neuharen połączono w październiku 1956 roku, a w grudniu 1965 Haren otrzymało prawa miejskie.
Gospodarka
W mieście rozwinął się przemysł metalowy oraz włókienniczy[7].
Współpraca
.svg.png.webp)
Andrésy, Francja, od 1988
Międzyrzecz, Polska, od 1991
Vlagtwedde, Holandia, od 1972
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 Alexandra Jarecka, Mało znany rozdział II wojny światowej. Polskie miasto w okupowanych Niemczech [online], Deutsche Welle (www.dw.com), 8 sierpnia 2015 [dostęp 2018-11-21] (pol.).
- ↑ Bartosz Wieliński: Maczków nad rzeką Ems. wyborcza.pl, 2015-04-27. [dostęp 2015-04-29]. (pol.).
- 1 2 3 Osiński 2014 ↓, s. 42.
- ↑ Osiński 2014 ↓, s. 41.
- 1 2 3 Osiński 2014 ↓, s. 43.
- 1 2 3 4 5 Osiński 2014 ↓, s. 44.
- ↑ Haren, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-01].
Bibliografia
- Andreas Lembeck: Wyzwoleni, ale nie wolni. Polskie miasto w okupowanych Niemczech. Bertelsmann Media, Warszawa 2007
- Jan Rydel: „Polska okupacja” w północno-zachodnich Niemczech 1945–1948.
- Wojciech Osiński. Maczków – skrawek Polski w Niemczech. „Przegląd”. 16 (746), s. 40–44, 2014-04-14. ISSN 1509-3115. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona internetowa Haren (niem.)
- Polska strefa okupacyjna w Niemczech. antoranz.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-25)].
- „...to set up a Polish enclave in Germany.” displaced persons in the Emsland 1945-1950. diz-emslandlager.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-07)]. (ang.)
