Halina Krzeszowska
Ludmiła, Zofia
kapitan
Data i miejsce urodzenia

19 kwietnia 1905
Białopol

Data i miejsce śmierci

18 sierpnia 1977
Wrocław

Przebieg służby
Lata służby

1941–1945

Siły zbrojne


Armia Krajowa

Stanowiska

szefowa Wojskowej Służby Kobiet Okręgu Pomorskiego

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Kamienica przy ul. Warszawskiej 8, gdzie mieszkała Halina Krzeszowska i mieściła się sztab Sztab Komendy Okręgu Pomorze Armii Krajowej

Halina Krzeszowska z domu Szepetys, w źródłach występująca również pod nazwiskami Pietkiewicz, Krzeszowska-Pietkiewicz[1], Pietkiewicz-Orlińska, Sopoćko[2], ps. „Ludmiła”, „Zofia” (ur. 19 kwietnia 1905 w Białopolu, zm. 18 sierpnia 1977 we Wrocławiu) – kapitan Wojska Polskiego, szefowa Wojskowej Służby Kobiet Okręgu Pomorskiego, gospodyni lokalu konspiracyjnego przy ul. Warszawskiej 8 w Toruniu.

Życiorys

Urodziła się 19 kwietnia 1905 roku w Białopolu. Jej rodzicami byli Stanisław Szepetys i Wiktora z d. Sopoćko. Stanisław Szepetys pracował jako urzędnik kolejowy[1].

W 1922 roku Halina Szepetys zdała maturę w Gimnazjum Klasycznym w Chełmie[1]. Z zawodu była nauczycielką[3]. Wyszła za mąż za oficera Wojska Polskiego Czesława Krzeszowskiego (zmarłego podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku)[1]. W 1925 roku urodziła im się córka Danuta[4]. W tym samym roku Krzeszowska wraz z mężem, rodzicami i córką Danutą zamieszkała w Toruniu, przy ul. Warszawskiej 8. W okresie międzywojennym angażowała się w działalność Polskiego Białego Krzyża, Rodzinie Wojskowej, Koła Przyjaciół Harcerstwa. Ponadto należała do Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, gdzie odbyła szkolenie specjalistyczne. Angażowała się w działalność powołanego w sierpniu 1939 roku Komitetu Współpracy Obywateli z Armią. W jej ramach prowadziła sekcję opieki nad żołnierzami i uchodźcami, na dworcu Toruń Główny wydawała posiłki żołnierzom i ludności cywilnej udającej się na wschód. Pomagała do momentu wkroczenia wojsk niemieckich do Torunia dnia 7 września 1939 roku[5].

W pierwszych tygodniach okupacji niemieckiej przyjmowała do swojego mieszkania powracających z walk podczas kampanii wrześniowej, następnie torunian wysiedlonych ze swoich mieszkań. W maju 1940 roku jej rodzina uniknęła wysiedlenia dzięki posiadaniu przez matkę Wiktorię Szepetys ukraińskich dokumentów. Dodatkowo w mieszkaniu Krzeszowskiej przebywało dwóch chorych, dla których niemożliwe było znalezienie transportu, co zniechęciło Niemców z wysiedlenia lokatorów. W listopadzie 1940 roku Krzeszowska podjęła pracę kelnerki w prywatnej jadłodajni. Zarabiała również wynajmując pokoje i robiąc swetry na drutach. Angażowała się w wysyłkę paczek do obozów jenieckich[6].

W 1941 roku przyłączyła się do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ)[6]. Za pośrednictwem Janiny Wilanowicz ps. „Paskuda” zwerbował ją Józef Gruss ps. „Stanisław”[7]. Została zaprzysiężona przez komendanta Garnizonu ZWZ (następnie Inspektoratu ZWZ-AK) kpt. rez. Tadeusza Łęgowskiego ps. „Kazimierz”[6]. Pod pseudonimem „Ludmiła” werbowała kobiety do pomocniczej służby wojskowej na terenie Garnizonu AK Toruń[8]. W lipcu 1942 roku została referentką Wojskowej Służby Kobiet (WSK) Garnizonu AK Toruń w Podokręgu Południowo-Wschodnim[9]. W powołanych przez jej strukturach stałymi łączniczkami były: Wanda Ostaszewska i Krystyna Dąbrowska (były odpowiadały równocześnie za sekcję sanitarną)[10].

W jej mieszkaniu przy ul. Warszawskiej 8 odbywały się odprawy oficerów Sztabu Okręgu AK Pomorze oraz przechowywano ich broń osobistą. W połowie 1943 roku komendant Okręgu Pomorskiego Armii Krajowej ppłk. Jan Pałubicki awansował Krzeszowską na referentkę WSK Podokręgu Południowo-Wschodniego z siedzibą w Toruniu[11].

W 1942 roku wyszła za mąż za Bronisława Pietkiewicza[11]. Pod jej wpływem Pietkiewicz w 1942 roku włączył się w działalność konspiracyjną[12].

W 1944 roku Krzeszowska, jako „Zofia”, została szefową WSK w Sztabie Okręgu Pomorskiego AK. Funkcję referentki WSK w Toruniu przejęła Zofia Stanikiewicz ps. „Stanisława”. Krzeszowska dzięki aktywności i zdolnością organizacyjnym zdołała utworzyć w sztabach poszczególnych inspektoratów i obwodów sieci referentek, które prowadziły działalność konspiracyjną w pięciu działach: sanitarnym, wywiadu, łączności, opieki społecznej i kwatermistrzowsko-gospodarczym. Pracą kierowała przy pomocy łączniczek i kurierek. Decyzja ta była podyktowana tym, że częste podróże inspekcyjne mogłyby doprowadzić do ujawnienia działalności konspiracyjnej Krzeszowskiej i utraty kwatery przy ul. Warszawskiej 8[11].

W 1944 roku jako szefowa WSK Okręgu Pomorze Armii Krajowej uzyskała stopień kapitana[13].

W drugiej połowie 1944 roku w obozie pod Grudziądzem zorganizowała akcję pomocy żywnościowej dla powstańców warszawskich[11]. Po upadku powstania jednym z jej nowych zadań było prowadzenie działań propagandowych, podnoszących morale żołnierzy[14].

Po rozwiązaniu Armii Krajowej 19 stycznia 1945 roku działała w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, następnie w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość[11]. Wraz z Ireną Jagielską stanowiła jedną z najważniejszych członkiń tych organizacji w rejonie toruńskim[15]. Utrzymywała kontakt z Józefem Grussem, ich miejscem spotkań był kościół św. Jakuba w Toruniu. 16 października 1945 roku Krzeszowska ostrzegła Grussa, że Urząd Bezpieczeństwa (UB) prowadzi aresztowania[11]. Wraz z mężem była poszukiwana przez UB. Ich nazwiska znalazły się na liście poszukiwanych członków AK, pochodzącym z 29 listopada 1945 roku[16]. skąd pochodzi najstarszy znany Uniknęła aresztowania przez UB dzięki ostrzeżeniu Tadeusza Zalewskiego ps. „Nałęcz”[11]. Wraz z mężem i córką przeprowadziła się do Bydgoszczy[17]. Dzięki ostrzeżeniu od łączniczki Haliny Lipskiej ps. „Ola” uniknęła aresztowania przy ul. Hetmańskiej 31[13].

Według relacji jej krewnego Krzysztofa Troickiego, Halina Krzeszowska wraz z rodziną wyjechała do Wielkiej Brytanii w kwietniu 1945 roku. Rodzina wróciła do Polski dwa lata później, zamieszkała przy ul. Letniej we Wrocławiu[13]. Według innego źródła Krzeszowska z rodziną przeprowadziła się do Wrocławia w 1945 roku[4]. Z obawy przed aresztowaniem rodzina przyjęła nazwisko Orliński[13][4]. Jej mąż pracował jako dyrektor elektrowni dolnośląskich[18].

Halina Krzeszowska-Pietkiewicz zmarła 18 sierpnia 1977 roku we Wrocławiu[13].

Odznaczenia

Przypisy

Bibliografia

  • Bogdan Chrzanowski: Rozwój organizacyjny ZWZ-AK na Pomorzu. W: Grzegorz Górski, Katarzyna Minczykowska (red.): Polskie Państwo Podziemne na Pomorzu 1939–1945. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK”, 1999. ISBN 83-910175-3-2.
  • Bogdan Chrzanowski: Gloria Victis – tragiczny epilog. W: Grzegorz Górski, Katarzyna Minczykowska (red.): Polskie Państwo Podziemne na Pomorzu 1939–1945. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK”, 1999. ISBN 83-910175-3-2.
  • Tadeusz Jaszowski: Okręg Pomorski Armii Krajowej. Podokręg Południowo-Wschodni. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK”, 1996. ISBN 83-901006-8-1.
  • Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947. Leksykon. Gdańsk: Novus orbis, 1993. ISBN 83-85560-06-08.
  • Alicja Paczoska-Hauke. „Winowajczynie”. Sylwetki kobiet Pomorskiego Okręgu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. „Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej”. 66, 2016. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. 
  • Dawid Rogoziński. Działalność podziemia niepodległościowego w latach 1945 –1946 w świetle sprawozdań Miejskiego i Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Toruniu. „Rocznik Toruński”. 43, 2016. 
  • Elżbieta Skerska. Halina Krzeszowska – szef Wojskowej Służby Kobiet Okręgu Pomorskiego; gospodyni lokalu konspiracyjnego przy Warszawskiej 8. „Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej”. 69, 2019. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. ISSN 1732-1913. 
  • Elżbieta Zawacka: Szkice z dziejów Wojskowej Służby Kobiet. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK”, 2001. ISBN 83-88693-00-X.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.