 świątynia w Gwardiejskoje | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
238437 |
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
 54°29′21,48″N 20°38′02,69″E/54,489300 20,634081 | |
Gwardiejskoje (ros. Гвардейскoе (Gvardejskoe, ewentualnie Gwardiejskoje lub Gvardeyskoye)) – osiedle typu wiejskiego w rejonie bagrationowskim obwodu królewieckiego Federacji Rosyjskiej, położona ok. 11 km na północ od Bagrationowska. Do 1945 w Prusach Wschodnich, jako Mühlhausen, Kreis Preußisch Eylau.
Historia
Wieś, położona nad Bezledą, na terenie historycznej Natangii, istnieje przynajmniej od początku XIV w., w 1414 r. była nawet zaliczana do miasteczek. Od 1468 r. wieś i prawo patronatu nad kościołem należały do pochodzącej z Lotaryngii rodziny von Kunheim, osiadłej w pobliskim majątku Knauten. Od 1643 należała do Kalksteinów (m.in. Krystian Kalkstein-Stoliński). Tu w 1739 r. urodził się Johann Schultz, matematyk, filozof i teolog. Do zabytków, oprócz kościoła, zaliczano kilka fachwerkowych domów mieszkalnych z około 1800 r.
Kościół parafialny
Kościół został zbudowany około 1305 r. Był remontowany po 1492 r. W średniowieczu nosił wezwanie św. Anny i był miejscem pielgrzymkowym. Od XVI w. jest świątynią ewangelicko-luterańską. Pastorem miejscowej parafii w latach 1560–1590 był ks. Caspar Henneberger, historyk i kartograf, tu urodził się jego syn, Hans Henneberger, a w kościele została pochowana Margarethe Luther (1534-1570), córka reformatora, żona Georga von Kunheim.
Kościół jest budowlą gotycką, z kamienia polnego. Składa się z trójprzęsłowej nawy, datowanej na 2 ćwierć XIV w., dwuprzęsłowego prosto zamkniętego prezbiterium dobudowanego w 2 połowie stulecia, zwieńczonego od wschodu ceglanym szczytem schodkowym, i jest poprzedzony ceglaną wieżą od zachodu, wzniesioną na w początku XVI w. Wysokość wieży wynosi 32 m. Manierystyczna kruchta i zakrystia z ozdobnymi okuciowymi szczytami, są fundacją Erharda von Kunheim z 1623 r. Pierwotnie prawdopodobnie wewnątrz istniało sklepienie, zastąpione stropem beczkowym, w latach 1693–1696 pokrytym barokowymi malowidłami (Gottfried Hintz z Królewca). W prezbiterium odkryto również resztki gotyckich malowideł ściennych. Dzięki bogatemu wyposażeniu wnętrza, powstałemu z fundacji Kalksteinów, świątynia uważana była za jeden z ważniejszych zabytków regionu. Główne elementy wystroju wyrzeźbił Isaac Riga w latach 90. XVII w. Były też obficie malowane empory i zespół zabytkowych ławek. Liczne były epitafia i płyty nagrobne, ponadto wisiały wizerunki Marcina Lutra i jego córki Małgorzaty Kunheim, z warsztatu Łukasza Cranacha Młodszego.
Po 1945 r. wyposażenie wnętrza przepadło, z wyjątkiem kilku płyt nagrobnych, zaś kościół służył jako magazyn. W 1991 r. został ponownie przekazany ewangelikom i jest remontowany, przy finansowej pomocy współwyznawców z Niemiec.
Linki zewnętrzne
- Ostsicht – fotografie (niem.)
- Fotografie malowideł. zi.fotothek.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-12)]. (niem.).
Bibliografia
- Adolf Boetticher: Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, H. 2, Natangen, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
- Georg Dehio: Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preußen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten. Ost- und Westpreußen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
- Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011.
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreußen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreußen (Deutschordensland Preußen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1993, ISBN 3-422-03025-5
- Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen: Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreußen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2
- Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu (=Ostpreußen. Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg), oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0