Granatnik Szustra – polski improwizowany granatnik przeciwpancerny, skonstruowany w czasie powstania warszawskiego przez Jerzego Szustra. Wyprodukowano cztery sztuki tej broni, używane bojowo od drugiej połowy września 1944 roku w Śródmieściu.

Historia powstania

Broń została zaprojektowana przez kpr. pchor. Jerzego Szustra ps. „Jur” oraz kpr. pchor. „Żbika” (o nieznanym nazwisku) z Batalionu „Ruczaj” Armii Krajowej, walczących w grupie Śródmieście Południe^[1][2].

Jerzy Modrzewski podaje, że konstruktorami granatnika byli S. Szuster ps. „Tur” i W. Kręglewski, natomiast Jerzy Szuster używał go bojowo^[3].

Wcześniej drużyna „Jura” używała w akcji granatnika Łopuskiego, który jednak uległ zniszczeniu wskutek zakleszczenia pocisku w lufie podczas strzelania^[1][2]. Prace nad lepszą bronią przeciwpancerną rozpoczęto na polecenie dowódcy odcinka wschodniego ppłk. Władysława Garlickiego pod koniec sierpnia 1944 roku, a miały one miejsce w fabryce dźwigów Groniowski, mieszczącej się obok powstańczej wytwórni broni przy ul. Hożej 51 (tzw. „jajczarni”)^[1]. Cztery egzemplarze broni, dla jednej baterii granatników, wykonano 13 września 1944 roku i przetestowano 15 września^[1].

Opis konstrukcji

Lufa została wykonana z rury kotłowej o średnicy ok. 80 mm^[1]. Zamek i zmodyfikowane pociski zostały zaadaptowane z moździerza inżynierów Kręglewskich^[1]. Ładunek miotający stanowił czarny proch w łusce broni myśliwskiej kalibru 12, odpalanej za pomocą iglicy napinanej sprężyną^[1]. Lufa wraz z komorą nabojową miała długość ok. 120 cm, do jej tylnej części był przymocowany zamek z ładunkiem miotającym i urządzeniem iglicznym. Ekstrakcja łuski była ręczna - za pomocą szczypiec. W rejonie komory nabojowej lufa była wzmocniona tuleją zewnętrzną^[1].

Pociski o wadze około 1,2 kilograma^[3] były zapalające, złożone z cylindrycznego pojemnika z paliwem, w którym przez tylny zakręcany otwór umieszczano przed oddaniem strzału fiolkę z kwasem siarkowym, ulegającą rozbiciu przy trafieniu^[1]. W stożkowej przedniej części pocisku był pojemnik z chloranem potasu z domieszką cukru, pełniący rolę zapalnika uderzeniowego^[1]. W tylnej części pocisk miał brzechwy i pierścień stabilizujący.

Granatnik nie miał podstawy, a jedynie kolbę z poduszką filcową do strzelania z ramienia; opierany był podczas strzału o naturalne podstawy^[1]. Strzelano ogniem płaskotorowym^[2][3]. Brak było przyrządów celowniczych, celowano „po lufie”. Według relacji konstruktora, broń była celna dzięki dużej szybkości początkowej pocisku i dobremu wykonaniu amunicji, a zasięg skuteczny wynosił 400-450 m^[1]. Obsługa składała się ze strzelca i amunicyjnego, który przenosił 12 pocisków w dwóch blaszanych pojemnikach po 6^[1].

Użycie

Broń po raz pierwszy użyto 16 września 1944 roku, w obronie barykady na ul. Piusa XI 1B. Według relacji, zniszczono wówczas czołg^[1]. Broni używano do końca września w tamtym rejonie w składzie baterii dowodzonej przez Jerzego Szustra, także do ostrzeliwania niemieckich umocnień^[1]. Jerzy Modrzewski podaje, że używano jej na ulicach Frascati i Myśliwskiej^{[uwaga 1]}, potwierdzając zniszczenie przez „Jura” czołgu „Pantera” 16 września^[3]. Odpalono ogółem 190 pocisków z dostarczonych 200^[1]. Konstruktor i zarazem dowódca baterii Jerzy Szuster został we wrześniu 1944 roku odznaczony krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy^[1].

Zobacz też

• granatnik Łopuskiego
• ampułomiot

Uwagi

Przypisy

Bibliografia