Gniewczyna Tryniecka
wieś
Ilustracja
Wiejski Dom Kultury
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przeworski

Gmina

Tryńcza

Liczba ludności (2021)

900[1][2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-203[3]

Tablice rejestracyjne

RPZ

SIMC

0611956[4]

Położenie na mapie gminy Tryńcza
Mapa konturowa gminy Tryńcza, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Gniewczyna Tryniecka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gniewczyna Tryniecka”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gniewczyna Tryniecka”
Położenie na mapie powiatu przeworskiego
Mapa konturowa powiatu przeworskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gniewczyna Tryniecka”
Ziemia50°07′01″N 22°30′29″E/50,116944 22,508056[5]
Kapliczka na Białobrzeżkach

Gniewczyna Tryniecka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Tryńcza[4][6]. Leży nad Wisłokiem przy ujściu Mleczki[4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Części wsi

Integralne części wsi Gniewczyna Tryniecka[4][6]
SIMCNazwaRodzaj
0611962Białobrzeżki-Gajówkaczęść wsi
0611979Zawisłoczeosada

Historia

W 1762 roku według wzmianki w aktach właściciela Klucza Trynieckiego Pawła Benoe mieszkańcami gromady Gniewczyna byli: Józef Bebło, Jan Bugiel, Kazimierz Chmura, Jędrzej Ficek, Wojtek Ficek, Bartek Gałusza, Franek Gałusza, Bartek Genroz, Kazimierz Glibryk, Tomek Glibryk, Jędrzej Głowacki, Kazimierz Gurak, Tomek Jagiełła, Stach Jędras, Kazimierz Kądziora, Jakub Kiełbasa, Matusz Kiełbasa, Antek Kowal, Antek Kozak, Józef Kozak, Tomek Kozak, Szymek Kurek, Krzysztof Maturek, Opiatka Wdowa, Michał Pałka, Błazej Partas, Stach Pieczonka, Michałowa Pieczonkowa, Kazimierz Piróg, Maciek Piróg, Wojtech Prasek, Błazek Sowa, Sowina Wdowa, Wojtek Skitał, Jan Strach, Jan Strach drugi, Wojtek Świerk, Antek Telega, Walek Tkacz, Kazimierz Tytuła, Wawrzek Tworak, Michał Worgala, Jakub Wrubel, Jan Ziomek, Kazimierz Ziomek, Wojtek Ziomek[7].

Wieś Gniewczyna od początku istnienia aż do końca XIX wieku stanowiła jedną całość; w XIX wieku właścicielami Gniewczyny byli: Alfred Potocki i Roman Potocki. W 1890 roku była już w użyciu nazwa Gniewczyna Łańcucka od siedziby Potockich – Łańcuta; następnie wydzielono część wsi od strony Tryńczy i nazwano: „Gniewczyna Tryniecka”, a właścicielem został Konwent PP Franciszkanek we Lwowie (Klasztor SS Franciszkanek Adoracji Najświętszej Maryi Panny we Lwowie), który był też właścicielem Jagiełły i części Gorzyc[8][9]. Po ok. 1905 roku nowym właścicielem Gniewczyny Trynieckiej, Jagiełły i części Gorzyc stała się Irena Lityńska[10][11].

Zbrodnia w domu Trynczerów[12]

W 1942 roku, prawdopodobnie w listopadzie, Polacy – szef i członkowie ochotniczej straży pożarnej – oddziału podporządkowanego niemieckiej policji porządkowej[13], sołtysi (będący funkcjonariuszami okupacyjnej administracji hitlerowskiej)[14] i ich pomocnicy, z obu części wsi: Łańcuckiej i Trynieckiej oraz bezideowe skrzydło ruchu oporu urządzili obławę na miejscowe rodziny żydowskie. 11 osób (dwie kobiety, dwóch mężczyzn, resztę stanowiły dzieci – najmłodsze miało 9 miesięcy) wsadzono na wozy i przewieziono do domu Lejby i Szangli Trynczerów, mieszczącego się przy drodze, w centrum wsi. Tam, trzy dni i trzy noce, przetrzymywali Żydów, torturowali, by zdradzili, gdzie ukryli dobytek, kobiety prawdopodobnie gwałcili, po czym wezwali niemieckich żandarmów, którzy rozstrzelali uwięzionych. O zbrodni opowiedział, 13-letni wówczas, Tadeusz Markiel.

Z wyjątkiem liczby ofiar, wydarzenia te niewiele różnią się od tych, które miały miejsce w Jedwabnem[15][16][17]. W miejscowości dochodziło ponadto do pojedynczych mordów na ukrywających się Żydach. Razem z zabitymi w domu Trynczerów, liczba ofiar sięga 30 osób.

Sport i rekreacja

W Gniewczynie Trynieckiej działa klub sportowy LKS „Huragan” Gniewczyna, założony w 1947 roku. Obecnie gra w Klasie okręgowej grupy jarosławskiej[18].

Również na Białobrzeżkach obok stadionu, przy lesie znajduje się Zajazd „Borowik” i Leśnictwo „Białobrzeżki”.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  2. ↑ Wieś Gniewczyna Tryniecka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-27], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 319 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. 1 2 3 4 GUS. Rejestr TERYT.
  5. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34028
  6. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ Zakład Narodowy im. Ossolińskich Pretensje od gromad Klucza Trynieckiego spisane 1762 (s. 43–48) [dostęp 2023-02-01].
  8. ↑ „Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z Wielkim Ks. Krakowskim. 1890.
  9. ↑ PDL – Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem [online], www.pbc.rzeszow.pl [dostęp 2017-11-23] (ang.).
  10. ↑ „Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z W. Ks. Krakowskim. 1905.
  11. ↑ UMCS Digital Library – Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem [online], dlibra.umcs.lublin.pl [dostęp 2017-11-23] (ang.).
  12. ↑ Tadeusz Markiel, Alina Skibińska: „Jakie to ma znaczenie, czy zrobili to z chciwości?” Zagłada domu Trynczerów, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2011, ISBN 978-83-932202-6-7.
  13. ↑ Ochrona przeciwpożarowa w czasie okupacji hitlerowskiej – Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej – Portal Gov.pl [online], Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej [dostęp 2023-03-06] (pol.).
  14. ↑ Należy pamiętać, że na mocy zarządzeń okupanta w Generalnym Gubernatorstwie, od 1940 r. sołtysi stali się funkcjonariuszami okupacyjnej administracji, która posługiwała się strukturami samorządu terytorialnego jako jedynie swoimi organami wykonawczym. Nie można ich porównywać z sołtysami z okresu sprzed okupacji i po niej. Por. Kozyra Waldemar, Okupacyjna administracja niemiecka na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939–1945 The German Occupation Administration on the Territory of the Republic of Poland in 1939–1945, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius, 2013, vol. 60, nr 1, s. 35–51, http://dx.doi.org/10.17951/g.2013.60.1.35. Należy rozpatrywać standardową działalność sołtysów okresu 1943–1944, w tym między innymi organizację wart chłopskich i straży, donoszenie do niemieckich formacji okupacyjnych jako element hitlerowskiej polityki terroru, w tym wobec Żydów.
  15. ↑ Cezary Łazarewicz, Wanda Lacampe [wsp.], Letnisko w domu śmierci, Polityka, 2010-12-04, nr 49 (2785) s. 32–35.
  16. ↑ Jagor, W Gniewczynie 68 lat temu Polacy torturowali, gwałcili, a w końcu wydali Żydów Niemcom, Gazeta Wyborcza, 01.12.2010.
  17. ↑ Zagłada domu Trinczerów. [dostęp 2014-10-30].
  18. ↑ www.90minut.pl Ludowy Klub Sportowy Huragan Gniewczyna

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.