Gjøa
Ilustracja
Bandera

 Norwegia

Dane podstawowe
Typ

Slup

Historia
Data wodowania

1872

Data wycofania ze służby

1909

Dane techniczne
Liczebność załogi

8

Długość całkowita (L)

21,336 m

Szerokość (B)

6,096 m

Amundsen na pokładzie „Gjøi”, kwiecień 1903
„Gjøa” przed muzeum norweskich odkryć polarnych Frammuseet na półwyspie Bygdøy w Oslo, 2009

Gjøa – norweski slup (klasyfikacja historyczna – obecnie statek o takim ożaglowaniu nazwalibyśmy kutrem), pierwszy statek, który przepłynął przez Przejście Północno-Zachodnie w latach 1903–1906; obecnie znajduje się w muzeum norweskich odkryć polarnych Frammuseet w Oslo.

Opis

„Gjøa” to niewielki, lekki slup o długości 21,336 m, szerokości 6,096 m i pojemności netto 45 NRT[1][2]. Statek miał dwie kajuty i mógł pomieścić 8 członków załogi[1].

Historia

Statek powstał na zamówienie szypra Asbjørna Sexe w 1872 roku[3]. Został zbudowany przez szkutnika Knuta Johannessona Skaale (1843–1900) w Rosendal[3]. Drewno na kadłub ścięto w lasach Ølve, a na maszt i drzewce pozyskano w lasach Varaldsøy[3]. Sexe nazwał slup imieniem swojej żony – „Gjøa”[3].

Sexe pływał w wodach północnych prowincji Nordland i Finnmark[3]. W 1882 roku „Gjøa” rozbiła się pod Kabelvåg[3]. W tym samym roku wrak kupił O.J. Kaarbøe ze Svolværu i przetransportował do remontu w Gravdal[3]. Po remoncie statek został sprzedany szyprowi z Tromsø Hansowi Christianowi Johannesenowi (1846–1920) za 700 koron[3].

W 1884 roku Johannesen popłynął statkiem na Morze Karskie i regularnie pływał po wodach Arktyki[3]. W 1897 roku udał się na wschodnie wybrzeże Grenlandii, a potem do zatoki Virgohamna w Svalbardzie[3]. W 1898 roku „Gjøa” pożeglowała do Nowej Ziemi i wróciła, opływając Ziemię Franciszka Józefa i Wyspę Białą[3].

Roald Amundsen (1872–1928) zakupił statek wraz z jego wyposażeniem za 10 tys. koron 28 marca 1901 roku[3]. Latem udał się w pięciomiesięczny rejs po wschodnich wodach Grenlandii, by przetestować żaglowiec i prowadzić obserwacje oceanograficzne dla Fridtjofa Nansena (1861–1930)[2][4].

Amundsen planował wyprawę, której celem miało być pokonanie drogi łączącej Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym, tzw. Przejścia Północno-Zachodniego prowadzącego przez Ocean Arktyczny[4]. By sprostać trudom takiej przeprawy, kadłub slupa musiał zostać wzmocniony[3]. W 1902 roku „Gjøa” otrzymała żelazne wzmocnienia i została wyposażona w silnik średnioprężny[3] o mocy 13 koni mechanicznych[1].

Rok później, 13 czerwca 1903 roku „Gjøa” z Amundsenem i sześcioosobową załogą wyruszyła na podbój Przejścia Północno-Zachodniego[3]. W połowie września zakotwiczyła w zatoce południowej Ziemi Króla Wilhelma, którą nazwano na jej cześć Gjøahavn[4]. Uczestnicy wyprawy osiedli na brzegu, a osada została później nazwana Gjoa Haven[5] – Amundsen i jego towarzysze przebywali tu przez dwa lata[4]. Ekspedycja dotarła do Nome na Alasce 30 sierpnia 1906 roku[3]. „Gjøa” stała się pierwszym statkiem, który pokonał Przejście Północno-Zachodnie[3].

10 września 1906 roku „Gjøa” wpłynęła do portu w San Francisco[3]. Amundsen zamierzał pożeglować wokół Ameryki do Norwegii, lecz Nansen odradził mu taką podróż z uwagi na trudne warunki opłynięcia przylądka Horn[3]. Slup pozostał w porcie, a później został zakupiony przez Amerykanów pochodzenia norweskiego i podarowany miastu San Francisco[3]. W 1909 roku „Gjøa” stanęła w Golden Gate Park[2].

Wystawiony na działanie wiatru, słońca i deszczu, i narażony na akty wandalizmu, slup zaczął wkrótce niszczeć[3]. Rozpatrywano nawet spalenie statku, lecz dzięki hojności prywatnych darczyńców zebrano fundusze na rozpoczęcie remontu[3]. Prace przerwano w 1941 roku z powodu II wojny światowej, podjęto ponownie w 1947 roku i ukończono w 1949 roku dzięki wsparciu Norwegii[3]. Wkrótce jednak statek zaczął ponownie niszczeć[3]. W 1971 roku zawiązano komitet na rzecz zwrócenia statku Norwegii[3]. W 1972 roku „Gjøa” została przetransportowana do Oslo i stanęła przed muzeum norweskich odkryć polarnych Frammuseet na półwyspie Bygdøy[4].

Statek przeszedł gruntowną restaurację w latach 70. XX w.[3] W 2012 roku „Gjøa” została przeniesiona do hali muzealnej i odnowiona w 2017 roku[6].

Przypisy

  1. 1 2 3 I Norsk biografisk leksikon 2012 ↓.
  2. 1 2 3 Sverdrup ↓.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 frammuseum.no ↓.
  4. 1 2 3 4 5 I Norsk biografisk leksikon 2014 ↓.
  5. ↑ Gjoa Haven. [w:] www.gjoahaven.net [on-line]. 2010-11-23. [dostęp 2019-08-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-04)]. (ang.).
  6. ↑ The restoration of Gjøa - a blog by Morten Hesthammer. [w:] frammuseum.no [on-line]. [dostęp 2019-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-04)]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.