Georges Sorel
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 listopada 1847
Cherbourg

Data i miejsce śmierci

29 sierpnia 1922 r.
Boulogne-sur-Seine

Narodowość

Francuz

Georges Eugene Sorel (ur. 2 listopada 1847 w Cherbourgu, zm. 29 sierpnia 1922 w Boulogne-sur-Seine) – francuski myśliciel społeczny, socjolog, początkowo zwolennik syndykalizmu, następnie teoretyk narodowego syndykalizmu.


Teoretyk rewolucyjnego syndykalizmu

Georges Sorel identyfikował się z syndykalizmem jedynie przez kilka lat swojego życia.

Sorel jest niekiedy kojarzony z anarchosyndykalizmem. Jak wskazuje Piotr Laskowski:

Uznanie Sorela za myśliciela związanego z ruchem anarchistycznym może budzić zastrzeżenia, zresztą zapewne on sam oponowałby przeciwko takiej klasyfikacji. A jednak poglądy Sorela czerpią z tradycji anarchistycznej, zdradzają wpływ Proudhona i zdają się poprowadzeniem niektórych intuicji anarchistycznych do kresu”[1].

Sorel krytykował tych anarchistów, którzy „pozostają wierni swojej literaturze rewolucyjnej” i są niechętni wstąpieniu swoich przyjaciół do syndykatów. Wychwalał zaś tych, którzy przystąpili do związków zawodowych i oderwali się od „teorii, które zostały sfabrykowane w kręgach filozoficznych”[2]. Sorel potępiał socjalistów, którzy po sprawie Dreyfusa doszli do władzy – widział w ich poczynaniach koniec socjalizmu[3].

W Rozważaniach o przemocy, twierdził, że parlamentarne poszukiwanie kompromisu i ustawodawstwo socjalne prowadzi nie tylko do osłabienia proletariatu, ale też burżuazji. Walka klas zamiera, a to prowadzi do powolnej dekadencji − cywilizacja zmierza ku ruinie. Jedyna nadzieja − zdaniem Sorela − w proletariacie, który przy użyciu przemocy[uwaga 1] ma ponownie ustanowić podział między klasami. Celem jest uratowanie cywilizacji; stworzenie silnej kultury. Walka klas nie powinna być zatem redukowana do konfliktu ekonomicznego[4].

Sorel postrzegał syndykaty jako miejsce, w którym tworzona jest nowa kultura moralna, w którym rodzi się homo faber. Moralność właściciela zostanie wyparta przez moralność twórcy[5][uwaga 2].

Strajk generalny

Sorel twierdził, że:

Trzeba odwoływać się do obrazów, które razem, jeszcze przed wszelką rozważną analizą, mogą wywołać masę uczuć, przekładających się na różne aspekty wojny wydanej społeczeństwu współczesnemu przez socjalizm”[6].

Mitem, który wyzwoli robotniczy heroizm w syndykatach, jest strajk generalny[6].

[...] strajk generalny − pisał Sorel − jest tym właśnie, co powiedziałem: mitem, w którym zawiera się cały socjalizm [...] Strajki zrodziły w proletariacie uczucia najszlachetniejsze, najgłębsze i posiadające największą siłę motoryczną spośród wszystkich uczuć, jakie on żywi; strajk generalny grupuje wszystkie w obraz stanowiący jedną całość i poprzez ich zestawienie nadaje każdemu z nich maksimum intensywności; odwołując się do bardzo palących wspomnień poszczególnych konfliktów, nasyca on intensywnym życiem wszystkie szczegóły kompozycji zaprezentowanej świadomości. Otrzymujemy w ten sposób ową intuicję socjalizmu, której język nie mógł oddać w sposób doskonale jasny − i otrzymujemy ją w formie bezpośrednio percypowanej.

Marek Waldenberg: Prekursorzy Nowej Lewicy. Kraków: 1985, s. 149.

Rewolucja socjalistyczna dokonać się może tylko w momencie, gdy proletariatem zawładnie idea strajku generalnego[7]. Poprzez strajk dochodzą do głosu bohaterskie cnoty i solidarność między strajkującymi. Przemoc proletariatu nie wykracza tu poza pewne ramy. Strajk ma aspekt twórczy i służy odnowie moralnej[6].

Teoretyk narodowego syndykalizmu

Po strajku generalnym we Francji w 1909 roku, Sorel i jego zwolennicy z pozycji lewicowych przeszli na pozycje skrajnej prawicy, starając się łączyć poglądy syndykalistyczne z francuskim patriotyzmem i wojującym katolicyzmem. W tym samym roku w pracy Iluzja Postępu potępił demokrację. W 1910 roku Sorel ostatecznie ogłosił, że zrywa z socjalizmem a cztery lata później odwołując się do Benedetto Croce, stwierdził, że socjalizm jest martwy, a rozkład marksizmu już nastąpił[8].

W 1910 roku stał się zwolennikiem Charlesa Maurrasa[8].

Główne prace

  • Réflexions sur la violence (1908);
  • La décomposition du marxisme (1908);
  • Les illusions du progrès (1908);
  • Matériaux d'une théorie du prolétariat (1919).

Polskie przekłady

  • Złudzenia postępu, Kraków, Księgarnia S. A. Krzyżanowskiego / Warszawa, Księgarnia G. Centnerszwera i Ski, 1912
  • O sztuce, religii i filozofii, Lwów, Nakładem Księgarni Polskiej B. Połonieckiego, / Warszawa, E. Wende i Ska 1913
  • Strajk proletariacki, "Colloquia Communia", 1993, nr 1 (6), s. 59-81
  • Rozważania o przemocy (fragmenty), Przyczynki do teorii proletariatu (fragmenty) w Idea demokracji w tradycji myśli socjalistycznej, Wybór tekstów, Książka i Wiedza, Warszawa 1974 s. 411-429
  • Moralność przemocy, Dialogi Polityczne, 2010, nr 10 s. 17-32
  • O złudzeniach w kwestii zniknięcia przemocy, Krytyka Polityczna, 2010, nr 22 s. 163-169
  • Przełom w myśli katolickiej, Sfinks, listopad - grudzień 1913
  • Rozważania o przemocy, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, seria Idee, 2014
  • Organizacja Demokracji, Res Publica Nova, 2016, nr 1 s. 32-42

Recepcja

Marek Waldenberg twierdzi, że Sorel był najwybitniejszym intelektualistą zaliczanym do rewolucyjnego syndykalizmu i najbardziej reprezentatywnym tego kierunku ideologiem[9]. Sorel nie inspirował syndykalistów − był on raczej przejawem tego ruchu[10].

Jak zauważa Laskowski: „W gorącym, uwodliwym pisarstwie Sorela nie ma ani śladu anarchistycznych wątpliwości, gubi się jednostka, ginie złożoność myśli wolnościowej”[11].

Uwagi

  1. ↑ W Rozważaniach o przemocy Sorel dokonuje rozróżnienia na siłę i przemoc. Pierwsza właściwa jest działaniom władzy, służy narzuceniu przez rządzącą mniejszość porządku społecznego. Druga jest narzędziem proletariatu, który buntuje się przeciw państwu; wymierzona jest w istniejący porządek społeczny. Przemoc proletariacka jest siłą twórczą. Jak wojna starożytnych Greków, ma być heroiczna, zdyscyplinowana, nie może być narzędziem zemsty, musi być wolna od nienawiści.
  2. ↑ Znamienne jest, że kultura syndykatów niechętna jest intelektualistom. Antyintelektualizm był jednak wątkiem, który w myśli anarchistycznej pojawiał się już wcześniej. Przykładowo Proudhon uważał, że intelektualistom zależy wyłącznie na zdobyciu władzy. Proudhoniści postulowali nawet, by z I Międzynarodówki wykluczyć wszystkich nierobotników.

Przypisy

  1. ↑ Laskowski ↓, s. 396.
  2. ↑ Laskowski ↓, s. 397.
  3. ↑ Laskowski ↓, s. 401.
  4. ↑ Laskowski ↓, s. 402 i n..
  5. ↑ Laskowski ↓, s. 404 i n..
  6. 1 2 3 Laskowski ↓, s. 406.
  7. ↑ Marek Waldenberg: Prekursorzy Nowej Lewicy. Kraków: 1985, s. 151.
  8. 1 2 Sternhell ↓, s. 78.
  9. ↑ Marek Waldenberg: Prekursorzy Nowej Lewicy. Kraków: 1985, s. 130.
  10. ↑ Laskowski ↓, s. 398.
  11. ↑ Laskowski ↓, s. 407.

Bibliografia

  • Piotr Laskowski: Szkice z dziejów anarchizmu. Warszawa: 2007.
  • Zeev Sternhell, Mario Sznajder, Maia Ashéri: The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution. Princeton University Press, 1994.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.