Gekko
Laurenti, 1768[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – G. japonicus
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Rząd

łuskonośne

Infrarząd

Gekkota

Rodzina

gekonowate

Rodzaj

Gekko

Typ nomenklatoryczny

Gekko verticillatus Laurenti, 1768 (= Lacerta gecko Linnaeus, 1758)

Gatunki

87 gatunków – zobacz opis w tekście

Gekko – rodzaj jaszczurek z rodziny gekonowatych (Gekkonidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wschodniej i południowo-wschodniej Azji (Chińska Republika Ludowa, Indie, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Mjanma, Laos, Wietnam, Kambodża, Tajlandia, Malezja, Singapur, Korea Południowa, Japonia, Filipiny, Brunei, Indonezja i Timor Wschodni) oraz w zachodniej Oceanii (Palau, Papua-Nowa Gwinea, Wyspy Salomona i Vanuatu)[13][14].

Systematyka

Etymologia

  • Gekko (Geeko, Gecko, Gecus, Geko, Gecco): nowołac. gecco, gecko lub gekko, nazwa stosowana do rodzaju jaszczurek, wśród których niektóre gatunki kraczą lub ćwierkają, stąd nazwa „gecko”, od mal. gēkok[15].
  • Platydactylus: gr. πλατυς platus ‘szeroki’[16]; δακτυλος daktulos ‘palec’[17]. Gatunek typowy: Gecko guttatus Daudin, 1802 (= Lacerta gecko Linnaeus, 1758).
  • Ptychozoon (Ptyxozoon, Ptychozoon): gr. πτυξ ptux, πτυχος ptukhos ‘warstwa, fałda’, od πτυσσω ptussō ‘sfałdować’[18]; ζωον zōon ‘zwierzę’[19]. Gatunek typowy: Lacerta homalocephala Creveldt, 1809 (= Ptychozoon kuhli Stejneger, 1902).
  • Pteropleura: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, wiosło’[20]; πλευρα pleura ‘bok’[21]. Gatunek typowwy: Pteropleura horsfieldii Gray, 1827.
  • Lomatodactylus: gr. λωμα lōma, λωματος lōmatos ‘brzeg, granica, rąbek szaty’[22]; δακτυλος daktulos ‘palec’[17]. Gatunek typowy: Gekko vittatus Houttuyn, 1782.
  • Scelotretus: gr. σκελος skelos, σκελεος skeleos ‘noga’[23]; τρητος trētos ‘przebity, dziurkowany’[24]. Gatunek typowy: Gekko vittatus Houttuyn, 1782.

Podział systematyczny

Z analiz filogenetycznych przeprowadzonych przez Browna i współpracowników (2012) oraz Pyrona, Burbrinka i Wiensa (2013) wynika, że rodzaj Gekko jest parafiletyczny; z analiz tych wynika, że gatunki zaliczane do tego rodzaju nie tworzą kladu, do którego nie należałyby także wszystkie gatunki zaliczane do rodzaju Ptychozoon, a także gatunek Luperosaurus iskandari i (według Browna i współpracowników) być może również Luperosaurus gulat[25][26]. Zdaniem Browna i współpracowników w tej sytuacji konieczny jest podział rodzaju Gekko na mniejsze, monofiletyczne rodzaje, albo włączenie do tego rodzaju gatunków Luperosaurus gulat i L. iskandari oraz wszystkich gatunków z rodzaju Ptychozoon[25]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki[13]:

  • Gekko aaronbaueri Tri, Thai, Phimvohan, David & Teynié, 2015
  • Gekko adleri Nguyen, Wang, Yang, Lehmann, Le, Ziegler & Bonkowski, 2013
  • Gekko albofasciolatus (Günther, 1867)
  • Gekko albomaculatus (Giebel, 1861)
  • Gekko athymus Brown & Alcala, 1962
  • Gekko auriverrucosus Zhou & Liu, 1982
  • Gekko badenii Szczerbak & Nekrasova, 1994
  • Gekko bannaense (Wang, Wang Jian & Liu, 2016)
  • Gekko boehmei Luu, Calame, Nguyen, Le & Ziegler, 2015
  • Gekko bonkowskii Luu, Calame, Nguyen, Le & Ziegler, 2015
  • Gekko brooksii Boulenger, 1920
  • Gekko browni (Russell, 1979)
  • Gekko canaensis Tri & Gamble, 2011
  • Gekko canhi Rösler, Nguyen, Doan, Ho, Nguyen & Ziegler, 2010
  • Gekko carusadensis Linkem, Siler, Diesmos, Sy & Brown, 2010
  • Gekko chinensis (Gray, 1842)
  • Gekko cib Lyu, Lin, Ren, Jiang, Zhang, Qi & Wang, 2021
  • Gekko cicakterbang (Grismer, Wood, Grismer, Quah, Thy, Phimmachak, Sivongxay, Seateun, Stuart, Siler, Mulcahy, Anamza & Brown, 2019)
  • Gekko coi Brown, Siler, Oliveros, Diesmos & Alcala, 2011
  • Gekko crombota Brown, Oliveros, Siler & Diesmos, 2008
  • Gekko ernstkelleri Rösler, Siler, Brown, Demegillo & Gaulke, 2006
  • Gekko flavimaritus Rujirawan, Fong & Aowphol, 2019
  • Gekko gecko (Linnaeus, 1758) – toke[27]
  • Gekko gigante Brown & Alcala, 1978
  • Gekko grossmanni Günther, 1994
  • Gekko guishanicus Lin & Yao, 2016
  • Gekko gulat (Brown, Diesmos, Duya, Garcia & Rico, 2010)
  • Gekko hokouensis Pope, 1928
  • Gekko horsfieldii (Gray, 1827)
  • Gekko hulk Grismer, Pinto, Quah, Anuar, Cota, McGuire, Iskandar, Wood & Grismer, 2022
  • Gekko intermedium (Taylor, 1915)
  • Gekko iskandari (Brown, Supriatna & Ota, 2000)
  • Gekko japonicus (Schlegel, 1836)
  • Gekko jinjiangensis Hou, Shi, Wang, Shu, Zheng, Qi, Liu, Jiang & Xie, 2021
  • Gekko kabkaebin (Grismer, Wood, Grismer, Quah, Thy, Phimmachak, Sivongxay, Seateun, Stuart, Siler, Mulcahy, Anamza & Brown, 2019)
  • Gekko kaengkrachanense (Sumontha, Pauwels, Kunya, Limlikhitaksorn, Ruksue, Taokratok, Ansermet & Chanhome, 2012)
  • Gekko khunkhamensis Sitthivong, Lo, Nguyen, Ngo, Khotpathoom, Le, Ziegler & Luu, 2021
  • Gekko kikuchii (Oshima, 1912)
  • Gekko kuhli (Stejneger, 1902) – fałdoskórkon indomalajski[27]
  • Gekko kwangsiensis Yang, 2015
  • Gekko lauhachindai Panitvong, Sumontha, Konlek & Kunya, 2010
  • Gekko liboensis Zhou, Liu & Li, 1982
  • Gekko lionotum (Annandale, 1905)
  • Gekko melli (Vogt, 1922)
  • Gekko mindorensis Taylor, 1919
  • Gekko mizoramensis Lalremsanga, Muansanga, Vabeiryureilai & Mirza, 2023
  • Gekko monarchus (Schlegel, 1836)
  • Gekko nadenensis Luu, Nguyen, Le, Bonkowski & Ziegler, 2017
  • Gekko nicobarensis (Das & Vijayakumar, 2009)
  • Gekko nutaphandi Bauer, Sumontha & Pauwels, 2008
  • Gekko palawanensis Taylor, 1925
  • Gekko palmatus Boulenger, 1907
  • Gekko petricolus Taylor, 1962
  • Gekko phuyenensis Nguyen, Nguyen, Orlov, Murphy & Nguyen, 2021
  • Gekko popaense (Grismer, Wood, Thura, Grismer, Brown & Stuart, 2018)
  • Gekko porosus Taylor, 1922
  • Gekko pradapdao Meesook, Sumontha, Donbundit & Pauwels, 2021
  • Gekko reevesii (Gray, 1831)
  • Gekko remotus Rösler, Ineich, Wilms & Böhme, 2012
  • Gekko rhacophorus (Boulenger, 1899)
  • Gekko romblon Brown & Alcala, 1978
  • Gekko rossi Brown, Oliveros, Siler & Diesmos, 2009
  • Gekko russelltraini Ngo, Bauer, Wood, & Grismer, 2009
  • Gekko scabridus Liu & Zhou, 1982
  • Gekko scientiadventura Rösler, Ziegler, Vu, Herrmann & Böhme, 2004
  • Gekko sengchanthavongi Luu, Calame, Nguyen, Le & Ziegler, 2015
  • Gekko shibatai Toda, Sengoku, Hikida & Ota, 2008
  • Gekko siamensis Grossmann & Ulber, 1990
  • Gekko similignum Smith, 1923
  • Gekko smithii Gray, 1842
  • Gekko sorok (Das, Lakim & Kandaung, 2008)
  • Gekko stoliczkai Chandramouli, Gokulakrishnan, Sivaperuman & Grismer, 2021
  • Gekko subpalmatus (Günther, 1864)
  • Gekko swinhonis Günther, 1864
  • Gekko taibaiensis Song, 1985
  • Gekko takouensis Ngo & Gamble, 2010
  • Gekko tawaensis Okada, 1956
  • Gekko thakhekensis Luu, Calame, Nguyen, Le, Bonkowski & Ziegler, 2014
  • Gekko tokehos (Grismer, Wood, Grismer, Quah, Thy, Phimmachak, Sivongxay, Seateun, Stuart, Siler, Mulcahy, Anamza & Brown, 2019)
  • Gekko trinotaterra (Brown, 1999)
  • Gekko truongi Phung & Ziegler, 2011
  • Gekko verreauxi Tytler, 1865
  • Gekko vertebralis Toda, Sengoku, Hikida & Ota, 2008
  • Gekko vietnamensis Sang, 2010
  • Gekko vittatus Houttuyn, 1782 – gekon paskowany[27]
  • Gekko wenxianensis Zhou & Wang, 2008
  • Gekko yakuensis Matsui & Okada, 1968

Uwagi

  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Gekko Laurenti, 1768.
  2. 1 2 3 4 Wariant pisowni Gekko Laurenti, 1768.
  3. ↑ Wariant pisowni Ptychozoon Kuhl & van Hasselt, 1822.
  4. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Ptychozoon Kuhl & van Hasselt, 1822.

Przypisy

  1. ↑ J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Viennae: Joan. Thomae, 1798, s. 43. (łac.).
  2. ↑ R. Pulteney: A general view of the writings of Linnaeus. London: T. Payne and B. White, 1781, s. 85. (ang.).
  3. ↑ A. Brongniart. Essai d’une classification naturelle des reptiles, par le citoyen. „Bulletin des Sciences, par la Société Philomathique de Paris”. 2, s. 90, 1800. (fr.).
  4. ↑ C.S. Rafinesque: Caratteri di alcuni nuovi generi e nuove specie di animali e piante della Sicilia: con varie osservazioni sopra i medesimi. Palerme: Per le stampe di Sanfilippo, 1810, s. 9. (wł.).
  5. ↑ C.S. Rafinseque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 76. (fr.).
  6. ↑ G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. 157. (niem.).
  7. 1 2 H. Kuhl & van Hasselt. Pjihorjavor aan den voes van den Pengerango. „Algemeene Konst- en Letterbode”. 1822, s. 102, 1822. (niderl.).
  8. ↑ H. Kuhl. Aus einem Schreiben von Dr. Kuhl und Dr. Van Hasselt aus Java, an Professor Th. van Swinberen zu Gronigen. „Isis von Oken”. 15, s. 475, 1822. (niem.).
  9. ↑ J.E. Gray. A Synopsis of the Genera of Saurian Reptiles, in which some new Genera are indicated, and the others reviewed by actual Examination. „The Philosophical magazine”. New and united series. 2 (7), s. 56, 1827. (ang.).
  10. ↑ F. von Ritgen. Versuch einer natürlichen eintheilung der amphibien. „Nova Acta physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosum”. 14 (1), s. 275, 1828. (niem.).
  11. ↑ J. van der Hoeven: Handboek der dierkunde, of Grondbeginsels der Natuurlijke Geschiedenis van het Dierenrijk. Amsterdam: C. G. Sulpke, 1833, s. 342. (niderl.).
  12. ↑ L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Vindobonae: Braumüller et Seidel, 1843, s. 19, 101. (łac.).
  13. 1 2 P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Gekko. The Reptile Database. [dostęp 2023-12-28]. (ang.).
  14. ↑ R. Midtgaard: Gekko. RepFocus. [dostęp 2023-12-28]. (ang.).
  15. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 108.
  16. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 200.
  17. 1 2 Jaeger 1959 ↓, s. 75.
  18. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 212.
  19. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 286.
  20. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 211.
  21. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 201.
  22. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 143.
  23. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 230.
  24. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 270.
  25. 1 2 Rafe M. Brown, Cameron D. Siler, Indraneil Das i Yong Min. Testing the phylogenetic affinities of Southeast Asia’s rarest geckos: Flap-legged geckos (Luperosaurus), Flying geckos (Ptychozoon) and their relationship to the pan-Asian genus Gekko. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 63 (3), s. 915–921, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.02.019. PMID: 22425705. (ang.).
  26. ↑ R. Alexander Pyron, Frank T. Burbrink, John J. Wiens, A phylogeny and revised classification of Squamata, including 4161 species of lizards and snakes, „BMC evolutionary biology”, 13, 2013, art. nr 93, DOI: 10.1186/1471-2148-13-93, PMID: 23627680, PMCID: PMC3682911 (ang.).
  27. 1 2 3 Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 381–382. ISBN 83-01-14344-4.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.