Gąska sosnowa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

gąska

Gatunek

gąska sosnowa

Nazwa systematyczna
Tricholoma matsutake (S. Ito & S. Imai) Singer
Annales Mycologici 41(1/3): 77 (1943)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Gąska sosnowa (Tricholoma matsutake (S. Ito & S. Imai) Singer) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1925 r. S. Ito i S. Imai nadając mu nazwę Armillaria matsutake. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1943 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[2].

Niektórzy autorzy (po przeprowadzeniu badań genetycznych na zlecenie Swedish University of Agricultural Sciences w Uppsali) uważają ten takson za identyczny z Tricholoma nauseosum, występującą m.in. w Szwecji[3], która z kolei została wcześniej wyodrębniona z odmiany Tricholoma caligatum var. nausseosa. Niektóre synonimy[4]:

  • Armillaria matsutake S. Ito & S. Imai 1925
  • Armillaria nauseosa A. Blytt 1905
  • Tricholoma caligatum var. nauseosum (A. Blytt) Bon 1990
  • Tricholoma nauseosum (A. Blytt) Kytöv. 1989

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. (dla synonimu Tricholoma nauseosum (A. Blytt) Kytöv.)[5].

Morfologia i biologia

Grzyb mykoryzowy, wytwarzający jadalne owocniki z kapeluszami o blaszkowatym hymenoforze, a blaszki mają regularną tramę i są zatokowato wycięte przy trzonie[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej i na Hawajach[7]. Na terenie Polski opisano tylko jedno stanowisko tego gatunku – w Gdańsku w 1921 r. Obecnie w Polsce ma status gatunku wymarłego[5]. W 2021 i 2022 roku w prasie pojawiły się doniesienia o znalezieniu stanowisk w powiecie suskim, jednak brak w nich informacji o potwierdzeniu mikroskopowym lub genetycznym przynależności gatunkowej znalezionych grzybów[8].

Znaczenie

Grzyb jadalny, spożywany w Chinach, Bhutanie i w Korei[9]. Ceniony w Japonii (pod nazwą matsutake), gdzie jednak stał się rzadki i osiąga wysokie ceny[10].

Gatunki podobne

W Europie występuje szereg bardzo podobnych gąsek należących do sekcji Caligata. Wszystkie one mają charakterystyczny dla tej grupy zapach, jednak posiadają szereg różnic. Dotychczas opisane gatunki to:

  • Tricholoma caligatum o mniejszych zarodnikach występująca w basenie Morza Śródziemnego, na glebach wapiennych pod sosnami[11].
  • Tricholoma anatolicum występująca w basenie Morza Śródziemnego pod cedrami[11].
  • Tricholoma ilkkae występująca pod świerkami i sosnami, głównie na glebach wapiennych[12]. Ma mniejsze zarodniki oraz mniejsze owocniki o ciemniejszym kolorze[13].
  • Tricholoma dulciolens o mniejszych, jaśniejszych owocnikach i mniejszych zarodnikach, występująca głównie na północy Europy pod świerkami (rzadko jodłami)[14]

Przez niedoświadczonych grzybiarzy bywa mylona z gąską ognistą (Tricholoma focale) która ma barwę raczej pomarańczową niż brązową, oraz pozbawiona jest charakterystycznego zapachu[14]. Zależnie od źródła jest uznawana za jadalną, niejadalną, lub trującą[15][16][17].

Kolejnym grzybem mylonym z gąską sosnową jest włośnianka korzeniasta, która ma podobne barwy i również ma wyraźną osłonę blaszek u młodych owocników, jednak posiada korzeniasty trzon rosnący kilka do kilkunastu centymetrów w głąb ziemi, pachnie marcepanem oraz ma szare blaszki. Jest gatunkiem niejadalnym[18].

Przypisy

  1. ↑ Tricholoma matsutake, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. 1 2 3 Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  3. ↑ Eric Danell: The Swedish matsutake and the Japanese matsutake are the same species!. [dostęp 2010-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 października 2004)]. (ang.).
  4. ↑ Paul Kirk: Species Fungorum. [dostęp 2010-01-18]. (ang.).
  5. 1 2 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  6. ↑ Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 74, 88. ISBN 83-7404-513-2.
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
  8. ↑ Paulina Hermann, Grzyby warte fortunę wyrosły w Polsce po 100 latach. Za kilogram płaci się nawet 9 tys. złotych [online], Gazeta.pl Podróże, 24 sierpnia 2022 [dostęp 2022-09-08] (pol.).
  9. ↑ Eric Boa: Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
  10. ↑ Fotod: Rootsi teadlane leidis Lahemaa rahvuspargist maailma kalleima seene [online], Postimees, 16 września 2016 [dostęp 2019-05-15] (est.).
  11. 1 2 Mounia Benazza-Bouregba i inni, A new record of Tricholoma caligatum (Tricholomataceae) from North Africa with a discussion of related species, „Phytotaxa”, 282 (2), 2016, s. 119, DOI: 10.11646/phytotaxa.282.2.3, ISSN 1179-3163 [dostęp 2022-09-17].
  12. ↑ Artfakta från SLU Artdatabanken [online], artfakta.se [dostęp 2022-09-17] (szw.).
  13. ↑ J. Heilmann-Clausen i inni, Taxonomy of Tricholoma in northern Europe based on ITS sequence data and morphological characters, „Persoonia - Molecular Phylogeny and Evolution of Fungi”, 38 (1), 2017, s. 38–57, DOI: 10.3767/003158517X693174, ISSN 0031-5850, PMID: 29151626, PMCID: PMC5645187 [dostęp 2022-09-17] (ang.).
  14. 1 2 Wang Yun, Ian R. Hall, Lynley A. Evans, Ectomycorrhizal Fungi with Edible Fruiting Bodies 1. Tricholoma matsutake and Related Fungi, „Economic Botany”, 51 (3), 1997, s. 311–327, ISSN 0013-0001, JSTOR: 4255972 [dostęp 2022-09-17].
  15. ↑ Tricholoma focale, Booted Knight mushroom [online], www.first-nature.com [dostęp 2022-09-17].
  16. ↑ Atlas [online], NaGrzyby.pl, 7 kwietnia 2013 [dostęp 2022-09-17] (pol.).
  17. ↑ Gąska ognista Tricholoma focale (Fr.) Ricken – Grzyby Trzecie Królestwo [online] [dostęp 2022-09-17] (pol.).
  18. ↑ Ewald Gerhardt, Grzyby Wielki ilustrowany przewodnik, 2006.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.