Fulcrum – krok na drodze w rozwoju indywidualnym człowieka pomiędzy kolejnymi dziewięcioma strukturami świadomości wyróżnionymi przez Wilbera. W każdym fulcrum można wyróżnić trzy pomniejsze kroki:

1. Self najpierw utożsamia się z pewną strukturą świadomości, jest z nią zjednoczone.
2. Świadomość odróżnia się od danej struktury, przestaję się z nią utożsamiać, aby ją przekroczyć.
3. Self wkracza w kolejną strukturę i utożsamia się z tym wyższym poziomem, jednocześnie integrując wszystkie niższe poziomy^[1].

Rozwój może zostać zakłócony na każdym fulcrum. Powstają wówczas specyficzne dla danego poziomu zespoły patologiczne, do których Wilber zaleca specyficzne formy terapii (jest to jedno z podstawowych założeń psychologii integralnej):

• F1 – fulcrum czuciowo fizyczne – psychoza – terapie regresywne
• F2 – fulcrum obrazowo-emocjonalne – zaburzenia borderline – psychoanaliza i psychologia self
• F3 – fulcrum umysłu reprezentującego – nerwice – psychoanaliza i psychologia self
• F4 – fulcrum zasady-roli – patologia skryptu – terapie poznawcze
• F5 – fulcrum formalno refleksyjne – patologia ego – terapie poznawcze i interpersonalne
• F6 – fulcrum wizji-logiki – patologia egzystencjalna – terapie humanistyczne i egzystencjalne
• F7 – fulcrum nadpychiczne – patologie transpersonalne – terapie transpersonalne – „ścieżka joginów”
• F8 – fulcrum subtelne – patologie transpersonalne – terapie transpersonalne – „ścieżka świętych”
• F9 – fulcrum przyczynowe – patologie transpersonalne – terapie transpersonalne – "ścieżka mędrców"^[2].

Przypisy