Franciszek Fiedler
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 września 1880
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

27 listopada 1956
Warszawa, Polska

Poseł I kadencji Sejmu PRL
Okres

od 20 listopada 1952
do 20 listopada 1956

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy I klasy Order Krzyża Grunwaldu III klasy
Grób Franciszka Fiedlera na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Franciszek Fiedler, właśc. Efroim Truskier, pseud. Berent, Dżek, Leon Markiewicz, A. Szwarc, Keller, Winkler (ur. 12 września 1880 w Warszawie, zm. 27 listopada 1956 w Warszawie) – polski historyk ruchu robotniczego pochodzenia żydowskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty PAN, poseł na Sejm PRL I kadencji, członek Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski, Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczący Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Nauki[1], Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

Pochodził z bogatej żydowskiej rodziny mieszczańskiej, burżuazyjnej, był synem Beniamina Truskiera i Ewy Honigwil; w młodości przyjął nazwisko Fiedler. Ukończył gimnazjum J. Pankiewicza w Warszawie (1898); w 1900 podjął studia w dziedzinie historii na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Za działalność w polskich organizacjach narodowych i udział w demonstracji przeciwko wykładom jednego z profesorów, został usunięty z uczelni w 1901 i wydalony z Niemiec; w Warszawie aresztowany, został osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Ponownie studiował na Uniwersytecie Zuryskim w Zurychu w latach 1903–1905 i 1906–1909. W 1905 został członkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy; działał w Wydziale Zawodowym SDKPiL i w Komisji Socjaldemokratycznych Związków Zawodowych, brał udział w rewolucji 1905–1907. Współpracował z warszawskim pismem „Trybuna”, a także był współzałożycielem pisma „Młot”, lata 1911–1912 spędził w więzieniu. W 1912 wyjechał za granicę Nadwiślańskiego Kraju, po powrocie działał w Warszawie i w Petersburgu, był redaktorem „Naszej Trybuny” w Petersburgu. W 1915 przebywał przez pewien czas we Włoszech, gdzie leczył chorobę płuc. Od 1916 wchodził w skład Zarządu Głównego SDKPiL. Od 1917 był redaktorem centralnego organu prasowego SDKPiL, „Czerwonego Sztandaru”. W czasie I wojny światowej od kwietnia do listopada 1917 był więziony przez władze niemieckie w obozach w Lubaniu i w Havelbergu. Prowadził rozmowy nad zjednoczeniem SDKPiL oraz PPS-Lewicy (był m. in. członkiem komitetu składającego się z czołowych działaczy SDKPiL oraz PPS - Lewicy, który przed zjednoczeniem partii miał opracować program nowej partii[2].).

W odrodzonej Polsce działał w Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), wchodził w skład jej Komitetu Centralnego (1918–1924). Aresztowany w lutym 1920 był więziony kolejno w więzieniu na Mokotowie, w X Pawilonie, we Wronkach, obozie w Dąbiu i na Pawiaku. Po wyjściu z więzienia w 1921 opracowywał politykę rolną KPRP. „Tezy agrarne”, których był jednym z autorów, zostały przyjęte przez II Zjazd KPRP. W 1924 usunięto go z partii pod zarzutem działalności prawicowej. Wyjechał wówczas do Moskwy, dwa lata później do Gdańska; w kolejnych latach przebywał w Berlinie (1928–1933), Brukseli (1933), Paryżu (1933–1935). Od 1935 kierował działalnością wydawniczą Komunistycznej Partii Polski. W 1938 osiedlił się we Francji, mieszkał początkowo we Paryżu, następnie na południu kraju i od 1942 w Grenoble. Był jednym z organizatorów kół PPR we Francji, współpracował z antyniemieckim ruchem oporu, wcześniej pomagał uchodźcom z wojny domowej w Hiszpanii.

Powrócił do Polski w 1945; wykładał historię ruchu robotniczego w Centralnej Szkole Partyjnej w Warszawie (1945–1948), później na Uniwersytecie Warszawskim (w 1953 Rada Państwa nadała tytuł profesora zwyczajnego). Był redaktorem naczelnym „Trybuny Wolności” (1945–1947) i „Nowych Dróg” (1947–1952); w latach 50 XX w. uczestniczył w pracach nad Konstytucją PRL. W 1945 został członkiem Komitetu Centralnego PPR, w 1948 – PZPR. Od 1952 pełnił mandat posła na Sejm. Brał udział w organizacji Polskiej Akademii Nauk i Instytutu Historii PAN, w 1952 został członkiem rzeczywistym PAN oraz członkiem Prezydium PAN[3]. Uniwersytet Warszawski nadał mu doktorat honorowy (1951)[4]. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[5].

Został pochowany z honorami partyjnymi i wojskowymi 30 listopada 1956 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A27-tuje-6/7)[6]. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli m.in. członkowie Biura Politycznego KC PZPR przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki, premier Józef Cyrankiewicz, Stefan Jędrychowski i Roman Zambrowski, a także prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Jan Dembowski[7].

Tablica pamiątkowa znajdująca się na jego grobie została uroczyście odsłonięta 27 listopada 1957[8].

Odznaczenia

Wybrane publikacje

W pracy naukowej zajmował się dziejami ruchu robotniczego, historią gospodarczą średniowieczną i nowożytną, teorią myśli marksistowskiej oraz historią i teorią spółdzielczości. Ogłosił wiele prac historycznych, m.in.:

  • Tło gospodarcze przewrotu majowego (1927)
  • Luksemburgizm a kwestia chłopska (1932)
  • W sprawie chłopskiej (1933)
  • Historyczne znaczenie Konstytucji 3 Maja (1945)
  • W 28 rocznicę Rewolucji Październikowej (1945)
  • W sprawie granic wschodnich (1945)
  • Reakcyjna koncepcja dwóch wrogów (1947, ze Stefanem Jędrychowskim)
  • Sto lat „Manifestu Komunistycznego” (1948)
  • Uwagi w sprawie powstania i rozwoju państwa demokracji ludowej (1950)

Przypisy

  1. ↑ Patryk Pleskot, Trudna sztuka kierowania nauką. Wydział Nauki i Oświaty KC PZPR a Polska Akademia Nauk (1949–1989), w: Partia komunistyczna w Polsce: struktury‑ludzie‑ dokumentacja, pod red. Dariusza Magiera, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 182.
  2. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 295
  3. ↑ FIEDLER, Franciszek [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).
  4. ↑ Doktoraty honorowe. [w:] Uniwersytet Warszawski [on-line]. uw.edu.pl. [dostęp 2018-02-23].
  5. ↑ Życie Warszawy, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, str. 1
  6. ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 10.
  7. ↑ "Pogrzeb tow. Fiedlera" [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 287 (4014), 1-2 grudnia 1956, s. 1
  8. ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej na grobie Franciszka Fiedlera, „Dziennik Polski” (283), 28 listopada 1957, s. 1.
  9. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1949 r. w sprawie nadania Orderu "Budowniczych Polski Ludowej" (M.P. z 1950 r. nr 5, poz. 51).
  10. ↑ Nazwy do zmiany: ulica Fiedlera Franciszka. ipn.gov.pl. [dostęp 2017-07-24].
  11. ↑ Postanowienie o odznaczeniu z dnia 11 września 1950 r. (M.P. z 1950 r. nr 104, poz. 1295).
  12. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 20 stycznia 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1955 r. nr 50, poz. 497).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.