Fidżyjka kasztanowata
Prosopeia tabuensis[1]
(J. F. Gmelin, 1788)
Ilustracja
Zdjęcie wykonane na De Voeux Peak, wyspa Taveuni, Fidżi
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

papugowe

Rodzina

papugi wschodnie

Podrodzina

damy

Plemię

Platycercini

Rodzaj

Prosopeia

Gatunek

fidżyjka kasztanowata

Synonimy
  • Psittacus tabuensis J. F. Gmelin, 1788
Podgatunki
  • P. t. taviunensis (Layard 1876)
  • P. t. tabuensis (J. F. Gmelin, 1788)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Fidżyjka kasztanowata[3], fidżijka kasztanowata[4] (Prosopeia tabuensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae), podrodziny dam (Loriinae). Występuje na Fidżi, introdukowany na jedną z wysp Tonga (ʻEua, niewielka liczebność na Tongatapu). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy naukowo gatunek opisał Johann Friedrich Gmelin w 1788 w Systema Naturae. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Psittacus tabuensis. Holotyp pochodził z Tonga[5]. Autorem pierwszego opublikowanego opisu, pochodzącego z 1777, był John Latham. Dotyczył on ptaka pozyskanego podczas podróży Cooka na ʻEua, gdzie ptaki te nie występują naturalnie (patrz: następna sekcja). Przechowywany jest w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu; to jeden z nielicznych okazów, który przetrwał wyprawy angielskiego żeglarza[6]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza fidżyjkę kasztanowatą w rodzaju Prosopeia. Wyróżnia dwa podgatunki: nominatywny i P. t. taviunensis[7], opisany w 1876 na łamach „The Ibis” pod nazwą Platycercus taviunensis. Holotyp pozyskała na początku 1874 załoga HMS Pearl na Taveuni[8]. Systematyka podgatunków sporna; opisano również nieuznawane przez IOC podgatunki P. t. koroensis i P. t. atrogularis. Podstawą były różnice w upierzeniu, obecnie uznawane za naturalne wariacje; problemem da systematyków są potencjalne mieszańce powstałe wskutek introdukcji tych ptaków na Tonga[9]. Dawni autorzy łączyli fidżyjkę: kasztanowatą i czerwoną (P. splendens) w jeden gatunek[10].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia dwa podgatunki[7]:

  • P. t. taviunensis (Layard 1876) – Taveuni, Qamea, Laucala (północne Fidżi)[9]
  • P. t. tabuensis (J. F. Gmelin, 1788) – Vanua Levu, Kioa, Koro, Gau (Fidżi), ʻEua (Tonga)[9]

Na ʻEua gatunek był introdukowany jeszcze przed wizytą Cooka na wyspach z grupy Tongatapu – w 1773 (druga podróż dookoła świata) i 1777 (trzecia podróż dookoła świata). Prawdopodobnie miało to miejsce w późnej prehistorii[6].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 45 cm, masa ciała blisko 280 g[9]. Z całego rodzaju Prosopeia to u fidżyjek kasztanowatych występuje najciemniejsze upierzenie. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony: samicę wyróżnia mniejszy dziób oraz mniejsza, bardziej zaokrąglona głowa. Przód głowy oraz pokrywy uszne mają barwę czarną. Dalej w tył kolor przechodzi w ciemnokasztanowy (dalsze części głowy), następnie brązowy albo ciemnoczerwony na szyi oraz spodzie ciała. Przeważnie z tyłu szyi dostrzec można niebieski kołnierzyk o zmiennej szerokości. Lotki I rzędu, zewnętrzne pokrywy skrzydłowe oraz krawędzie ogona mają barwę niebieską. Górne partie ciała i większość ogona zielone. Sterówki od spodu czarnobrązowe. Czasami część piór na kuprze i pokrywach nadogonowych ma kasztanowe końcówki. Dziób i nogi czarne, tęczówka pomarańczowoczerwona lub pomarańczowa. Osobniki młodociane wyróżnia jasny dziób i brązowa tęczówka. Przedstawicieli P. t. taviunensis wyróżnia brak niebieskich piór z tyłu szyi oraz krótsze skrzydła. Nie występują również kasztanowe pióra na kuprze i pokrywach nadogonowych[10].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia fidżyjek kasztanowatych są dojrzałe lasy i przyległe do nich środowiska do 1750 m n.p.m.; odwiedzają także ogrody w małych miejscowościach[11]. Dominującym gatunkiem w zasiedlanych przez te papugi lasach jest Myristica hypargyraea. Odnotowywano te papugi także na namorzynach i w zaroślach wtórnych, na wyspie Gau również na obszarach rolniczych. Najczęściej widuje się te ptaki na nizinach, przykładowo na Taveuni do 380 m n.p.m.; obecne są tam plantacje palm kokosowych i inne preferowane przez fidżyjki kasztanowate zadrzewienia. Papugi te są osiadłe. Widywane są zarówno w parach, jak i małych grupach i stadach liczących do 40 osobników (poza sezonem lęgowym). Żywią się owocami i nasionami ponad 30 gatunków roślin. Pożywienie uzupełniają nasionami niewielkich, dzikich bananów i być może larwami wydobywanymi w próchniejącego drewna. Żerują na uprawach kukurydzy[10].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od maja do października. Gniazdo znajduje się w dziupli (średnica otworu wejściowego blisko 15 cm), na wysokości do 15 m nad ziemią, albo w zagłębieniu w murszejącym drewnie w pniu drzewa; najczęściej papugi te używają drzew Rhus taitensis, Elattostachys falcata, Laportea harveyi. Gniazda poszczególnych par ulokowane są przynajmniej 120 m od siebie. Zniesienie liczy 2 lub 3 jaja; skorupka biała. Składane są w dwudniowych odstępach. Samica wysiaduje sama przez około 24 dni. Młode po wykluciu ważą blisko 13 g. Pisklęta karmi samica trzy razy dziennie; samiec w tym czasie dostarcza partnerce pokarm. Przez pierwsze 15–18 dni życia piskląt wymagają one dogrzewania przez samicę. Po wykluciu przez blisko 12 dni pokrywa je biały puch, następnie jego barwa przechodzi w ciemnoszary. Młode są zdolne do lotu po około 7 tygodniach życia[10].

Status

Osobnik w niewoli; KULA WILD Adventure Park, Korotogo (koło Sigatoka), Viti Levu, Fidżi

IUCN uznaje fidżyjkę kasztanowatą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020)[12]. Gatunek figuruje w załączniku II CITES[9]. Gatunek rzadki w hodowlach. Po raz pierwszy w Europie pojawił się najprawdopodobniej w 1873, kiedy jeden osobnik podgatunku nominatywnego trafił do ogrodu zoologicznego w Londynie; w 1911 pojawił się tam reprezentant P. t. taviunensis. Podgatunek ten zawsze był rzadszy w europejskich hodowlach. W marcu 2017 jedyną publiczną placówką, w której trzymano fidżyjkę kasztanowatą był Loro Park (Teneryfa), gdzie żył pojedynczy samiec. Po raz pierwszy lęg w niewoli stwierdzono w 1969[10].

Przypisy

  1. ↑ Prosopeia tabuensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Prosopeia tabuensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Platycercini Selby, 1836 (Wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-24].
  4. ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny, 1999.
  5. ↑ Johann Friedrich Gmelin: Systema naturae. T. 1. 1788, s. 317.
  6. 1 2 Medway, D.G.. A review of the origin, European discovery, and first descriptions of the red shining-parrot (Prosopeia t. tabuensis) on ‘Eua, Kingdom of Tonga. „Notornis”. 57 (3), s. 128-134, 2010.
  7. 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-24]. (ang.).
  8. ↑ Edgar Leopold Layard. Notes on some little-known Birds of the new Colony of the Fiji Islands. „The Ibis”. 1876. s. 141–144.
  9. 1 2 3 4 5 Collar, N. & Boesman, P.: Maroon Shining-parrot (Prosopeia tabuensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-09-22].
  10. 1 2 3 4 5 Tomasz Doroń. Fidżyjki rodzaju Prosopeia. „Nowa Exota”. 5/2017. s. 9–13. ISSN 1214-8962.
  11. ↑ Mike Parr, Tony Juniper: Parrots: A Guide to Parrots of the World. A&C Black, 2010, s. 96. ISBN 978-1-4081-3575-4.
  12. ↑ Maroon Shining-parrot Prosopeia tabuensis. BirdLife International. [dostęp 2020-09-24].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.