Feliks Sobański
Ilustracja
Portret Hrabiego Feliksa Sobańskiego
Herb
Herb Junosza
hrabia[1]
Data i miejsce urodzenia

11 stycznia 1833
Ładyżyn

Data i miejsce śmierci

29 listopada 1913
Paryż

Ojciec

Ludwika i Róży z Łubieńskich

Matka

Róża Łubieńska

Żona

Emilię Łubieńska

Dzieci

Michał[2][3], Kazimierz, Wiktoria (1861-1935)[4]

Rodzeństwo

Paulina (ur. 1824)

Feliks Hilary Michał Ludwik Sobański hrabia herbu Junosza (ur. 11 stycznia 1833 w Ładyżynie, zm. 29 listopada 1913 w Paryżu) – ziemianin, działacz społeczny i charytatywny, filantrop.

Pochodzenie

Był ostatnim dzieckiem z czworga i jedynym synem Ludwika i Róży z Łubieńskich[5][6][7]. Jego najstarsza siostra, Paulina (ur. 1824), wyszła za Adolfa Jełowickiego (1809–1891), oficera powstania listopadowego. Sobański szkolony był w Odessie. Gdy przebywał w 1852 w Warszawie, wybuchła epidemia cholery. Założył wtedy z Michałem Ogińskim i utrzymywał szpitalik dla chorych, i sam pielęgnował zarażonych. Potem administrował rodzinnymi dobrami, m.in. Obodówką[8] i Wasylówką[9] na Podolu. Brał udział w komitecie działającym w sprawie uwłaszczenia włościan. W 1857 poślubił Emilię z Łubieńskich. Mieli dwóch synów, Michała i Kazimierza, oraz córkę Wiktorię (1861-1935)[4], potem żonę Feliksa Plater-Zyberka, właściciela z Inflant. Od 1857 administrował ogromnym majątkiem, Guzów (ok. 6 tysięcy hektarów) na Mazowszu, odkupionym na licytacji, po rodzinie żony[10]. Po wczesnej śmierci krewnego Eustachego Jełowickiego w 1869 r., brata stryjecznego Adolfa Jełowickiego, Sobański został mianowany jako prawny opiekun dzieci jego: Pelagii Jełowickiej i jej młodszego rodzeństwa[11][12].

Działalność

Członek Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w 1858 roku[13].

Został wybrany na marszałka szlachty powiatu bracławskiego. Gdy w październiku 1862 w Kamieńcu Podolskim obradowano nad wysłaniem adresu szlachty podolskiej domagającego się przyłączenia Podola i Wołynia do Królestwa Polskiego przeciwny był tej inicjatywie, lecz został przegłosowany, a adres wysłany do władz. Rząd rosyjski zawiesił wszystkich marszałków, i został wywieziony wraz z innymi do Petersburga i więziony w twierdzy Pietropawłowskiej pod zarzutem dążenia do oderwania od Cesarstwa części jego prowincji. Dekretem rosyjskiego Senatu, został usunięty z urzędu i skazany na wysiedlenie w głębi Rosji. Później dostał pozwolenie na zamieszkanie w Odessie, a w końcu na powrót na Podole. Po ślubie wiele wysiłku i pieniędzy wsadził w przebudowę i wyposażenie pałacu po Łubieńskich w Guzowie.

W 1870, kiedy przebywał w Paryżu w czasie wojny francusko-pruskiej, z Międzynarodowym Czerwonym Krzyżem, wynajął ambulans i wraz z lekarzami i pielęgniarzami francuskimi ratował rannych z pola bitwy.

W latach 1872–1885 zajmował się sprawami rolnymi, a szczególnie przytułkami rzemieślniczymi[14]. W 1875 został członkiem komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie[15]. W 1878 założył konkurs TZSP na projekt kościoła w Żyrardowie, wygrany przez Władysława Marconiego[16]. Przez TZSP finansował stypendia dla młodych artystów. Równocześnie był w 1875 współzałożycielem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, którego został wiceprezesem do 1913[17] Zaangażowany był także w Towarzystwie Muzycznym im. Stanisława Moniuszki.

Finansował budowę i restaurację obiektów sakralnych, m.in. na kościół w Radziwiłłowie oraz kaplicę w Guzowie, odnowienie kościołów w Obodówce i Wiskitkach. Dla kościoła św. Augustyna w Warszawie Sobański sprawił trzy marmurowe ołtarze, wykonane we Włoszech. Finansował stypendia na studia zagraniczne dla wielu wychowanków seminarium duchownego w Warszawie. W 1880 Sobański otrzymał od papieża Leona XIII dziedziczny tytuł hrabiowski. W 1888 Sobański wraz z innymi ówczesnymi arystokratami przyczynił się do odnowy kolumny Zygmunta[18].

Inne budynki i ośrodki

Fundował m.in.:

  • W Warszawie budynek na siedzibę przytułku dla paralityków przy ul. Nowowiejskiej 32. Po rozbudowie tego gmachu w 1897 otwarto tam również:
  • Dom dla kobiet samotnych i schronisko dla sierot.
  • Ochronka katolicka «Nazaret» w Kijowie
  • Szpitalik w Guzowie, w którym bezpłatnie leczyli się okoliczni włościanie i pracownicy dworscy
  • W Obodówce średnią szkołę rolniczą, podległą Podolskiemu Stow. Rolniczemu (fundacja wraz z synem Michałem)
  • w Ursynowie współfinansował założenie seminarium nauczycielskiego.

Ostatnie lata

Sobański wspomagał finansowo wiele instytucji społecznych tak w kraju, jak i polonijnych w Paryżu, gdzie mieszkał przez ostatnie lata życia. Był m.in. członkiem Towarzystwa Polskiego Literacko-Artystycznego, założonego w 1832. Ostatnimi darowiznami jego było przekazanie 100 tys. rubli dla Kasy emerytalnej pracowników rolnych w Królestwie Polskim, a także 30 tys. rubli na zakup ziemniaków dla ludności galicyjskiej, nękanej klęską głodu. Zmarł w Paryżu w 1913 i pochowany został tam w podziemiach kościoła św. Augustyna[19]. Chociaż pisze Stanisław Konarski nie wiadomo czy ciało zostało później, jak zamierzano, przewiezione do grobu rodzinnego w Obodówce, odpowiedź jednak jest tu: Rodzina w następnym roku sprowadziła doczesne szczątki hrabiego do kraju. Jak wspomina Maria z Grocholskich Hieronimowa Sobańska: „pogrzeb się odbył w zmniejszonym kręgu „dalszych” gości głównie w obecności licznych sąsiadów (było to już po zamachu w Sarajewie, w końcu czerwca) nikt z Galicji nie przyjechał. Przejazdy graniczne wpadły pod specjalną kontrolę”[12][20].

Przypisy

  1. ↑ Dziedziczny tytuł szlachecki od Leona XIII
  2. ↑ (ur. 1858 Wasilówka, zm. 1934 Guzów (powiat żyrardowski))
  3. ↑ Michał Sobański. [dostęp 2023-12-15].
  4. 1 2 Wiktoria Plater-Zyberk. [dostęp 2023-12-15].
  5. ↑ Ludwik Sobański [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  6. ↑ Róża (Rozalia) Sobańska z Łubieńskich [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-18] (pol.).
  7. ↑ Borkowski, Genealogie; Drzewo genealogiczne 64-herbowe po mieczu i kądzieli Sobańskich, Łubieńskich, Jełowickich, Drohojowskich, W. 1912 s. 9–10, 47–8.
  8. ↑ Obodówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 334.
  9. ↑ Wasylówka 1.) wieś, pow. bracławski, gm. Klebań, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 143.
  10. ↑ Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy, W. 1979; Jaroszewski T. S., Baraniewski W., Pałace i dwory w okolicach Warszawy, W. 1992 s. 43.
  11. ↑ Feliks Hilary Michał Ludwik Sobański [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  12. 1 2 Biogram Feliksa Sobańskiego z Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie: https://archive.ph/20131231174131/http://www.cbr.edu.pl/rme-archiwum/2005/rme8/stronki/2.html
  13. ↑ Roczniki Gospodarstwa Krajowego. R. 16, 1858, T. 32, nr 1, Warszawa 1858, s. 179.
  14. ↑ Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1978 I.
  15. ↑ http://sacrumetdecorum.pl/?p=902 o zakupie witraża, projektowanego przez malarkę i kuzynkę swoją, Marię Magdalenę Łubieńską.
  16. ↑ K. Zwoliński, Zakłady żyrardowskie w latach 1885–1915, Książka i Wiedza, Warszawa 1979, s. 197.
  17. ↑ Koperska T., Łukomska E., Bibliografia do dziejów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa za l. 1875–1939.
  18. ↑ List Ludwika Górskiego do ks. Jana Tadeusza Lubomirskiego w sprawie „rachunków Kolumny Zygmunta” 24.06.1888 (AGAD – zespół „Stara Wieś”).
  19. ↑ „Bulletin Polonais Littéraire, Scientifique et Artistique” 1913 nr 305 s. 404.
  20. ↑ S. Konarski: Armorial de la noblesse Polonaise titrée. Paris, 1958, s. 314.
  21. ↑ Miejsce tymczasowego pochówku Sobańskiego

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.