Elektrownia Pierzchały
Ilustracja
Widok ogólny elektrowni
Państwo

 Polska

Siedziba

Pierzchały

Data założenia

1917

Położenie na mapie gminy Płoskinia
Mapa konturowa gminy Płoskinia, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Pierzchały”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Pierzchały”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Pierzchały”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Pierzchały”
Ziemia54°18′02,7″N 19°50′56,5″E/54,300750 19,849028

Elektrownia Pierzchały – elektrownia wodna na rzece Pasłęka, w województwie warmińsko-mazurskim w pobliżu miejscowości Pierzchały.

Historia

Elektrownia Pierzchały powstała dzięki inż. Carlowi Ziese, właścicielowi stoczni Schichau-Werke, który we współpracy z inż. Oskarem von Millerem, opracował plan elektrowni wodnej na Pasłęce, mającej zasilać w energię elektryczną powiat braniewski[1] oraz elbląską filię zakładu Schichau-Werke[2].

W 1912 roku opracowano plany przedsięwzięcia[3] oraz odkupiono od gminy Płoskinia należące do niej tereny w dolinie rzeki Pasłęki, przeznaczone do zatopienia przez spiętrzenie wody w zbiorniku zaporowym[4].

Prace ziemne zostały rozpoczęte w 1913 roku, przy pomocy pracowników przybyłych z Włoch[5]. Prace wykonywano najpierw ręcznie, używając prostych narzędzi – łopat i taczek, później również przy pomocy dostarczonych z elbląskiej fabryki Schichau-Werke koparek parowych. Budowę elektrowni i zapory przerwał wybuch I wojny światowej. Następnie wznowiono prace przy pomocy jeńców z Rosji i innych ziem będących pod panowaniem caratu, w tym też Polaków. Ich liczba sięgała 566 pracowników[6].

Całość prac – śluzy, kanał derywacyjny i elektrownia – została zakończona w marcu 1916 roku, po czym zamknięto śluzy i jezioro zostało napełnione. Elektrownię uruchomiono w 1917 roku. Miała trzy turbiny wodne o mocy 1000 kW każda, rocznie wytwarzała ok. 12 milionów kWh prądu. Energię elektryczną do elbląskich zakładów Schichau-Werke dostarczano na pewno już przed 7 lipca 1917 roku[7].

Jednak dopiero po zakończeniu I wojny światowej powiat braniewski (Kreis Braunsberg) rozpoczął rozbudowę naziemnej sieci przesyłowej. Pomimo przegranej wojny jeszcze w październiku 1918 roku doprowadzono prąd do pierwszych miejscowości, samo miasto Braniewo otrzymało prąd w listopadzie 1919 roku[8]. Następnie w latach 1919–1925 nastąpiła rozbudowa sieci przesyłowej na pozostałym terytorium powiatu braniewskiego. Niebawem okazało się, iż jedna elektrownia w Pierzchałach to za mało do zelektryfikowania całego powiatu. Przystąpiono do budowy i włączania kolejnych elektrowni do systemu.

Przez wiele lat Okręgową Elektrownią w Braniewie (Überlandzentrale des Kreises Braunsberg GmbH) zarządzał inż. Carl Pudor, dyrektor Kreisbauamtu (Powiatowego Urzędu Budowlanego) w Braniewie, który doprowadził do szybkiej rozbudowy sieci energetycznej. Do 1925 spółka wybudowała 750 km linii energetycznej i 150 stacji transformatorowych w powiecie[9]. Była to pierwsza tego typu spółka w Prusach Wschodnich, zarządzania wzorowo, bez długów, o wielomilionowym majątku, dostarczająca w dodatku prąd po najniższych cenach w Prusach Wschodnich[10].

Położona z dala od miast i szlaków komunikacyjnych budowla hydrotechniczna nie uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. Elektrownia już jesienią 1945 wznowiła pracę, zasilając w energię elektryczną miasto Elbląg i odbudowującą się elektrownię elbląską[11]. Aby popłynął prąd do Braniewa, trzeba było odbudować linię przesyłową. Dokonano tego przy pomocy niemieckiej ludności miasta i 31 grudnia 1945 prąd dotarł również do Braniewa[12].

Pierwsze pozwolenie wodno-prawne na piętrzenie i użytkowanie wód rzeki Pasłęki do celów wytwarzania energii elektrycznej zostało wydane 17 grudnia 1947 roku[11].

W lutym 2002 roku przeprowadzono wymianę uzwojenia generatorów w elektrowni[13]. W latach 2014–2017 przeprowadzono kolejną modernizację. Przeniesiono nastawnię i pomieszczenia dyżurne do nowego pomieszczenia, zainstalowano nowoczesne regulatory obrotów turbin oraz regulatory napięcia, wraz z układami automatycznej synchronizacji. W budynku elektrowni zainstalowano nowe transformatory, w miejsce starej rozdzielni 10,5 kV zamontowano nowoczesną 15 kV. Wymienione zostały wszystkie kable w obwodzie pierwotnym i wtórnym, zainstalowano nowe cyfrowe zabezpieczenia podstawowej i rezerwowej linii wyprowadzenia mocy. Ponadto zmodernizowano część hydrotechniczną – kanały wylotowe i przyczółki po stronie wylotowej wody z elektrowni oraz oczyszczono płytę wypadową[14].

Do 31 grudnia 2030 roku koncesję (nr WEE/169/4499/W/1/2003/MW) na wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowni wodnej „Elektrownia Pierzchały” o łącznej mocy zainstalowanej 2,64 MW (3 x 0,88 MW) ma Energa OZE S.A.[15]

Most Olgierda

Most Olgierda (2023)

W kwietniu 1999 na kanale przy elektrowni został oddany do użytku nowy most (tzw. „Most Olgierda”), wybudowany przez saperów z 2 Mazowieckiej Brygady Saperów w Kazuniu i 9 Brygadę Kawalerii Pancernej w Braniewie, gdyż stary nie spełniał już podstawowych wymagań bezpieczeństwa. Most zbudowano w ciągu 1,5 miesiąca, jego koszt wyniósł 30 tys. ówczesnych polskich złotych. Nośność nowego mostu wynosiła 45 ton[16]. W 2022 most został poddany konserwacji i pomalowany na biało. Obecnie (2023) znak drogowy B-18 ustawiony przed mostem informuje o zakazie wjazdu dla pojazdów o masie całkowitej powyżej 24 ton.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Logonet Sp, Programmer: Marcin 'MiGoo' Gębski, Elektrownia w Dolinie Wałszy. Miejskie zakłady gazowe i wodociągowe. Kanalizacja. - Przetłumaczona na język polski Chronik der stadt Mehlsack [online], Miasto i Gmina Pieniężno [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-25] (pol.).
  2. ↑ Helga Tödt Die Krupps des Ostens: Schichau und seine Erben - Eine Industriedynastie an der Ostsee, s. 131
  3. ↑ Albert Gieseler -- F. Schichau, Maschinen- und Lokomotivfabrik, Schiffswerft und Eisengießerei GmbH [online], www.albert-gieseler.de [dostęp 2021-04-25].
  4. ↑ Braunsberg/Ostpreussen und sein Kreis. Heimat im Wandel der Zeit, s. 181
  5. ↑ Braunsberg und Umgebung Georg Mielcarczyk, Die Passarge aufwärts, Lippstadt 1983
  6. ↑ Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands (ZGAE), Der Kreis Braunsberg im Kriegszustand 1914/1915 Von Studienrat Paul Fligge-Braunsberg, s. 101, Braniewo 1942
  7. ↑ Die Presse. Ostmärkische Tageszeitung Anzeiger für Stadt und Land z 7 lipca 1917 r. informuje, że dostawy energii elektrycznej do Schichau Werke nie są zagrożone, dzięki temu, że zostały podłączone do elektrowni w Pierzchałach
  8. ↑ Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte [online], www.braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2021-03-09].
  9. ↑ Die Bautechnik 3. Jahrgang Berlin, 10. Juli 1925, Heft 30, s. 418
  10. ↑ Das Ostpreußenblatt. Organ der Landsmannschaft Ostpreußen Hamburg, 8 stycznia 1955, Folge 02, Teil 2
  11. 1 2 Pierzchały | Elektrownie wodne małe | Obiekty | Energa OZE [online], energa-oze.pl [dostęp 2021-04-26].
  12. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 263
  13. ↑ Zur Geschichte des Ortes Pettelkau [online], hp-brueggen.lima-city.de [dostęp 2021-04-26].
  14. ↑ Energa zmodernizowała unikatową elektrownię wodną [online], media.energa.pl [dostęp 2021-04-26] (pol.).
  15. ↑ Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 30 czerwca 2020 roku
  16. ↑ Most wójta i starosty [w:] IKAT. Gazeta Braniewska, 30 kwietnia 1999
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.