Zestaw elektrofonów
Odsłuchaj
Utwór skomponowany z wykorzystaniem sekwencera Roland MC-202

Elektrofony, elektroniczne instrumenty muzyczneinstrumenty muzyczne, w których źródłem dźwięku jest drgająca membrana głośnika[1][2][3], a drgania są generowane lub przekształcane na drodze elektrycznej[4][5].

Elektrofonami nie są tradycyjne instrumenty akustyczne z dodanymi mikrofonami, przetwornikami[6][7] lub wyposażone we wspomagające komponenty zasilane prądem elektrycznym[3].

Budowa

Schemat budowy elektrofonu[8][2]

Instrumenty elektroniczne zbudowane są z pięciu podstawowych zespołów[8][9][2]:

Podział

Sekwencer analogowy

Powszechnie stosowanym kryterium podziału elektrofonów jest rodzaj generatora drgań: mechaniczny w instrumentach elektromechanicznych i elektryczny w instrumentach elektronicznych[1][2][7]. Z elektrofonów elektromechanicznych wydziela się niekiedy grupę instrumentów elektroakustycznych[3][10].

Klasyfikacja Hornbostela-Sachsa

Gitary elektryczne
Stół mikserski

W opracowanej w 1914 przez Ericha Moritza von Hornbostela i Curta Sachsa, zrewidowanej w 2001 przez Konsorcjum MIMO klasyfikacji naukowej, elektrofonom przypisany jest identyfikator główny 5 i kolejno[6]:

  • 51: Instrumenty i urządzenia elektroakustyczne. Moduły i konfiguracje akustycznych mechanizmów wibrujących (często przypominających tradycyjne instrumenty akustyczne) i obwodów elektronicznych, takich jak przetworniki i wzmacniacze. Akustyczna lub mechaniczna wibracja jest przetwarzana w analogową fluktuację prądu elektrycznego. Wszystkie instrumenty zbudowane lub strukturalnie zmodyfikowane aby dostarczać sygnał do wzmacniacza i głośnika są zaliczane do elektrofonów, nawet jeśli mają pewne możliwości akustyczne (produkowania dźwięków). Przykłady: Fender-Rhodes, fortepian elektryczny Wurlitzera, Hohner Electra Piano, gitara elektryczna, pianino elektroniczne, skrzypce elektryczne, mikrofony, przystawki, głośniki.
  • 52: Instrumenty i urządzenia elektromechaniczne. Konfiguracje cichych (elektrycznie pobudzanych), mechanicznie poruszanych części z zakodowanym wzorcem i układów elektronicznych. Ruch pozwala przetworzyć zakodowane wzorce w analogową fluktuację prądu elektrycznego. Przykłady: organy Hammonda, Magnetofon EMI BTR, samplery Mellotron, Chamberlin, pogłosy (sprężynowy, płytowy, komora).
  • 53: Instrumenty analogowe elektroniczne, moduły i komponenty. Nieprzerwanie zmieniające się sygnały elektryczne trafiają do głośnika, produkując dźwięki. Sygnały elektryczne są generowane przez układy elektroniczne. Moduły i konfiguracje złożone z analogowych, w pełni elektronicznych urządzeń są stosowane do emitowania, przetwarzania i przekazywania elektronicznych sygnałów dźwiękowych i/lub sekwencji sygnałów. Przykłady: Trautonium, Theremin, fale Martenota, Ondioline, Clavioline, sekwencer analogowy, modulator kołowy, stół mikserski, generator funkcji.
  • 54: Instrumenty cyfrowe, moduły i komponenty. Sygnały elektryczne są generowane w formie kwantyfikowanych sekwencji drgań (funkcji dyskretnej). Te z kolei są zamienione w sygnał ciągły, który pobudza głośnik. Moduły i konfiguracje obejmujące urządzenia do cyfrowego projektowania i elektronicznego przetwarzania sygnałów dźwiękowych i/lub sekwencji sygnałów. Przykłady: syntezatory (Yamaha DX7, Kawai K5, seria Casio CZ, Korg DSS-1), sekwencer cyfrowy, kontroler MIDI, mieszacz, system nagłośnieniowy, cyfrowa linia opóźniająca, modułowe urządzenie efektowe.
  • 55: Hybrydowe konfiguracje analogowo-cyfrowe. Urządzenia z analogowymi elementami toru sygnałowego.
  • 56: Oprogramowanie.

Historia

Pierwsze elektrofony próbowano budować w XIX wieku (William Duddell[4])[1][15][9].

W 1900 w Stanach Zjednoczonych Thaddeus Cahill skonstruował organy elektryczne nazwane dynamophone[1], a w 1906 ich ulepszoną wersję – wyposażone w 145 prądnic elektrycznych i ważące ok. 200 ton telharmonium[1][15][9]. Wynalazek triody w 1906, oraz rozwój akustyki, badania nad barwą dźwięku i transjentami przyczyniły się do szerszego rozwoju instrumentów elektrycznych[1].

Najwięcej elektrofonów powstało w latach 20. i 30. XX wieku w Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Francji i Związku Radzieckim[8]. W tym okresie zaczęły pojawiać się rozrywkowe zespoły muzyczne wykorzystujące wyłącznie instrumenty elektryczne[1], większość których stanowiły instrumenty elektroakustyczne i elektromechaniczne naśladujące lub stabilizujące barwę dźwięku instrumentów tradycyjnych[8].

Pierwszy udany instrument elektroniczny (generujący drgania na drodze czysto elektrycznej) – theremin (termenvox[14]) skonstruował w 1920 w Związku Radzieckim Lew Termen[1][9]. W 1927 Emerich Spielmann skonstruował superpiano – instrument wykorzystujący zjawisko fotoelektryczne[4]. Innymi były skonstruowany w 1928 przez Maurice'a Martenota instrument o nazwie fale Martenota[14][15][4], trautonium[8] z 1930 Friedricha Trautweina[14][15][4], hellertion[1] Petera Lertesa i Brunona Helbergera[17] oraz melochord.

Don Airey z Deep Purple grający na organach Hammonda

W latach 30. i 40. elektrofony elektroniczne pojawiały się sporadycznie w muzyce poważnej[1]. Dynaphone wykorzystał Arthur Honegger, theremin – Leopold Stokowski, Richard Strauss, Paul Hindemith i Werner Egk, a fale Martenota – Maurice Ravel, Arthur Honegger, Olivier Messiaen (symfonia Turangalila, Fête des belles eaux[15]), André Jolivet (koncert na fale Martenota[15]) oraz Edgar Varèse[1]. Popularność w teatrach i kinach zdobywały organy kinowe[15], a w szerszych zastosowaniach – stosunkowo niewielkie, niedrogie i wykorzystujące wynalazek multiwibratora[18] organy elektryczne[1] oraz wykorzystujące zjawiska elektromagnetyczne[18] organy Hammonda[1][15][17].

Po II wojnie światowej ważną rolę zaczęły odgrywać seryjnie produkowane organy elektroniczne[9]. Stosowano je w kościołach, w muzyce rozrywkowej oraz do muzykowania domowego[1]. Oskar Sala wykorzystał operujący na skalach subharmonicznych mixtur-trautonium do skomponowania muzyki do filmu Ptaki Alfreda Hitchcocka[15]. Powstał instrument wykorzystujący dźwięki szmerowe – szumofon[8]. Spośród instrumentów elektroakustycznych największą popularność zdobyła w tym czasie gitara elektryczna[1][15][9]. W latach 60. w Stanach Zjednoczonych Robert Moog i Donald Buchla, niezależnie skonstruowali pierwsze w historii syntezatory analogowe[1].

Marek Biliński grający na syntezatorach

Produkowane współcześnie syntezatory wykorzystywane są przez zespoły muzyki rozrywkowej, studia muzyki elektronicznej i do muzykowania domowego[1].

Przypisy

Bibliografia

Zobacz też

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.