generał brygady | |
Pełne imię i nazwisko |
Edmund Stanisław Knoll |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
24 lipca 1891 |
Data i miejsce śmierci |
2 września 1953 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1912–1913 i 1914–1947 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska |
dowódca grupy operacyjnej |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Edmund Stanisław Knoll, ps. „Kownacki” (ur. 24 lipca 1891 w Pomiechówku, zm. 2 września 1953) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Młodość
Urodził się 24 lipca 1891 w Pomiechówku, w ówczesnym powiecie płońskim guberni płockiej, w rodzinie Kazimierza i Marii z domu Eynanten[1][uwaga 1]. W latach 1899–1902 uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Penzie[3]. Po uzyskaniu matury w 1908 w gimnazjum klasycznym w Kałudze, kontynuował naukę na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Moskiewskiego. Po pięciu semestrach przeniósł się do Moskiewskiego Instytutu Rolnictwa. Podczas studiów, od 1 września 1912 do 1 września 1913 odbył obowiązkową jednoroczną służbę wojskową w 19 baterii artylerii konnej w Dubnie, po zakończeniu której zdał egzamin oficerski, uzyskując stopień chorążego rezerwy.
W maju 1913 otrzymał dyplom agronoma. Przez rok pracował w Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie, w charakterze agronoma instruktora[4]. W tym też czasie wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, przyjmując pseudonim „Kownacki”. Na przełomie lipca i sierpnia 1914 ukończył Szkołę Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu. 1 maja 1914 został zmobilizowany do 8 Brygady Artylerii w Rembertowie[5].
I wojna światowa
6 sierpnia 1914 po wybuchu wojny został mianowany dowódcą plutonu w 2 batalionie strzelców. Od 13 września pełnił służbę w 1 szwadronie ułanów rtm. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Od października 1914 dowodził zorganizowaną przez siebie baterią konną 1 pułku artylerii, a później dywizjonem. 8 lipca 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w obozie w Beniaminowie[6]. W maju 1918 został urlopowany w celu załatwienia spraw rodzinnych. Do obozu nie powrócił. Jako były wojskowy Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w stopniu kapitana[7]. W listopadzie organizował 1 pułk artylerii polowej Legionów, którym dowodził na froncie wschodnim. W marcu 1919 pod Gródkiem Jagiellońskim został ranny[8].
Wojna polsko-bolszewicka
1 września 1919 powierzono mu zadanie organizacji i stanowisko dowódcy Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. W marcu 1920 równocześnie ukończył VIII kurs w Centrum Studiów Artyleryjskich w Warszawie. 29 maja 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu pułkownika, w artylerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[9]. 6 lipca 1920 zdał obowiązki dowódcy szkoły i powrócił na front, obejmując przejściowo dowództwo I Brygady Artylerii Legionów, od 9 lipca do końca roku natomiast – dowództwo I Brygady Piechoty. 1 września 1920 dowódca 2 Armii nadał mu Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[10].
Lata międzywojenne
W styczniu 1921 został przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko zastępcy szefa Sekcji Artylerii Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych. Pracując w tym departamencie, ukończył dwumiesięczny kurs wyższych dowódców w Warszawie oraz kurs wyższych dowódców artylerii w Toruniu. 1 września został wyznaczony na stanowisko szefa artylerii Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze[11]. Od listopada 1921 do sierpnia 1922 zajmował stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. Po ukończeniu trzymiesięcznego kursu informacyjnego dla dowódców dywizji w Warszawie wyjechał na dwuletnie studia do École supérieure de guerre w Paryżu (44 promocja)[12].
15 stycznia 1925 otrzymał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego i został mianowany pełniącym obowiązki dowódcy 13 Dywizji Piechoty w Równem[13]. 1 listopada tego roku został przeniesiony z 1 pap Leg. do kadry korpusu oficerów artylerii przy Departamencie III MSWojsk. z pozostawieniem na stanowisku dowódcy 13 DP[14]. 16 marca 1927 prezydent RP nadał mu stopień generała brygady z dniem 1 stycznia 1927 i 11. lokatą[15].
W 1927 został stałym członkiem Komisji do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu. Przygotowując kontrakt na armatę dalekonośną 155 mm, wizytował fabryki broni w: Czechosłowacji, Francji, Włoszech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Od 10 listopada 1932 do 20 sierpnia 1933 był słuchaczem VII Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie[16]. 16 lutego 1935 został wyznaczony na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu[17]. Równocześnie pełnił funkcję „generała inspekcjonującego”[18]. W opinii płk. dypl. Mariana Romeyki „należał on do generałów lubianych i szanowanych, promieniował spokojem, dobrym humorem, wrodzoną kulturą i taktem”[19].
W okresie międzywojennym był prezesem okręgowym Związku Legionistów, przewodniczącym koła 1 pułku artylerii Legionów, prezesem okręgowym Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Wołyńskiego Klubu Jeździeckiego oraz Aeroklubu Poznańskiego. Posiadał osadę rybacką we wsi Dźwierszno Wielkie, w powiecie wyrzyskim[8].
II wojna światowa
W czasie kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną „Koło” w składzie Armii „Poznań”, przemianowaną 6 września na Grupę Operacyjną gen. Knoll-Kownackiego. Dowodząc tą grupą, poprowadził główne uderzenie Armii „Poznań” w bitwie nad Bzurą (9–12 września). Z uszczuploną grupą przedarł się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy, gdzie po kapitulacji dostał się do niewoli. Przebywał w oflagach „generalskich” (kolejno: Hohnstein, Königstein, Johannisbrunn) a od 27 kwietnia 1942 w Oflagu VIIA w Murnau. W obozie Murnau kierował konspiracyjnym wydziałem szyfrów i łączności z krajem[20].
Lata powojenne
Po wyzwoleniu wiosną 1945 znalazł się na krótko w południowej Francji. Później pełnił służbę w dowództwie 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Od 30 października 1945 był generałem do zleceń Naczelnego Wodza. Po przybyciu do Wielkiej Brytanii i demobilizacji osiedlił się w Walii, gdzie gospodarował na niewielkiej farmie.
Zmarł 2 września 1953. Został pochowany na cmentarzu w Beaumaris na wyspie Anglesey w północnej Walii.
27 grudnia 1916 ożenił się z Janiną z Chramców, z którą miał córkę Marię Barbarę (ur. 28 marca 1918)[21] i drugą córkę (ur. 19 marca 1922, nie ochrzczone)[22].
Publikacje
Awanse
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 176[2] – 16 lutego 1921[23][24]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1938)[25]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1934)[26][24]
- Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”[24][27]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 9 listopada 1926 „za zasługi na polu organizacji armji i wyszkolenia żołnierza”[28][29]
- Krzyż Walecznych sześciokrotnie[24]
- Złoty Krzyż Zasługi – 17 marca 1930 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”[30][31]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 – 1928[32]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[24]
- Odznaka „Za wierną służbę”[33]
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych – 1931[34]
- Odznaka za Rany i Kontuzje[35]
- Państwowa Odznaka Sportowa[35]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Korony Rumunii[36]
- Krzyż Komandorski francuskiego Orderu Legii Honorowej – 1933[37][38]
- Medal Zasługi Wojskowej z mieczami[39]
- Krzyż Wojskowy Karola[40]
- Medal pamiątkowy 300-lecia Domu Romanowych – 1913[41]
Zobacz też
Uwagi
- ↑ W biogramach pojawiają się dwie daty urodzenia: 12 lipca/24 lipca i 26 lipca. Datę 12 lipca 1891 (według kalendarza juliańskiego – zob. daty nowego i starego porządku) E. Knoll-Kownacki wpisywał własnoręcznie w wielu dokumentach – należy więc traktować ją jako datę urodzenia. Data 26 lipca 1891 pojawia się m.in. na Kwestionariuszu Orderu Virtuti Militari[2]. Błąd najprawdopodobniej powstał podczas przeliczania daty urodzenia podanej według starego stylu na zapis w kalendarzu gregoriańskim.
Przypisy
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 3, 36.
- 1 2 Kolekcja cz. 1 ↓, s. 3.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 101.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 6.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 20.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 28.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 4.
- 1 2 Kolekcja cz. 1 ↓, s. 4.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 9 czerwca 1920, s. 399.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 7.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 29, 39.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 72–76, 191–193, 197–198, 205–207.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 stycznia 1925, s. 29.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 114 z 28 października 1925, s. 614.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 19 marca 1927, s. 91.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 121.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Mianowania na stanowiska. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 5, s. 29, 21 marca 1935.
- ↑ Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936–1939 ... s. 52.
- ↑ Marian Romeyko, Przed i po maju s. 506.
- ↑ Stefan Majchrowski: Za drutami Murnau. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 141.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 4, 36, 262.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 47, 64, 101.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 26 lutego 1921, s. 339.
- 1 2 3 4 5 Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 345.
- ↑ Odznaczenia P. Prezydenta za zasługi na polu organizacji obrony przeciwlotniczej. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 185 z 18 sierpnia 1938.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 728.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 54 z 23 grudnia 1926, s. 445.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 marca 1930, s. 77.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 148, 151.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 20, 24.
- ↑ Kolekcja cz. 2 ↓, s. 59–65.
- 1 2 Na podstawie fotografii Plik:Knoll-Kownacki Edmund.jpg
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 19 marca 1937, s. 6.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1933, s. 66.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 4, 121.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 20, 36, 97.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 36.
- ↑ Kolekcja cz. 1 ↓, s. 97.
Bibliografia
- Edmund Stanisław Knoll-Kownacki. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.260 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-10].
- Edmund Stanisław Knoll-Kownacki. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.260 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-06-05].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, wyd. I, Warszawa 1964.
- Marian Romeyko, Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1983, wyd. III, ISBN 83-11-06884-4.
- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 781–782. ISBN 83-211-1096-7.
- Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 137. ISBN 83-04-03364-X.
- Piotr Stawecki , Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .