Echeandia

Echeandia flavescens
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Echeandia
Nazwa systematyczna
Echeandia Ortega Nov. Rar. Pl. Descr. Dec.: 90 (1798)[3]
Typ nomenklatoryczny
Echeandia reflexa (Cav.) Rose[4]
Synonimy
Hesperanthes S. Watson[3]

Echeandia Ortega – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 82 gatunki występujące w Ameryce, na obszarze od południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych do północno-zachodniej Argentyny, południowej Boliwii i południowego Peru^[3].

Nazwa naukowa rodzaju honoruje Pedro Gregorio Echeandía, żyjącego w latach 1746–1817 hiszpańskiego botanika, wykładowcę Uniwersytetu w Saragossie, twórcę pierwszego zielnika flory Aragonii^[5].

Zasięg geograficzny

Większość gatunków Echeandia jest endemitami. Jedynie kilka ma szerszy zasięg geograficzny, w tym E. flavescens, który występuje w południowej Ameryce Północnej (w Meksyku oraz w Arizonie, Teksasie i Nowym Meksyku w Stanach Zjednoczonych) i północnej Ameryce Południowej (na terytorium Kolumbii i Wenezueli), E. reflexa występująca w Teksasie, Meksyku i Hondurasie, E. formosa i E. skinneri, występujące w południowo-wschodnim Meksyku i Ameryce Środkowej, E. leucantha występująca w Ameryce Środkowej od Hondurasu do Wenezueli w Ameryce Południowej oraz E. ciliata i E. eccremorrhiza, występujące w Ameryce Południowej, na obszarze od Wenezueli do północno-zachodniej Argentyny^[3]. Centrum różnorodności biologicznej rodzaju jest w Meksyku, gdzie występuje 59 gatunków tej rośliny^[6].

Morfologia

Echeandia reflexa

Echeandia gentryi

Pokrój

Wieloletnie rośliny zielne^[6].

Pęd

Krótkie, wyprostowane, niesegmentowane kłącze^[6] (bulwocebula^[5]), o jednorocznych korzeniach z wyraźnymi obszarami spichrzowymi, zwykle powiększonymi w pobliżu kłącza^[6].

Liście

Liście odziomkowe bifacjalne, bardzo wąsko równowąskie do podługowatych lub eliptycznych, u nasady otoczone kołnierzem złożonym z włóknistych pochew liści z poprzednich lat. Głąbiki bezlistne lub z pojedynczymi liśćmi łodygowymi poniżej najniższego węzła kwiatonośnego^[6].

Kwiaty

Zebrane w groniasty lub wiechowaty kwiatostan z (1–)2–4(–5) kwiatami wyrastającymi z każdego węzła. Każdy kwiat wsparty jest przysadką. Okwiat żółty do żółtopomarańczowego lub białego, bardzo rzadko bladożółty lub kremowy, wzniesiony do zwisłego, sześciolistkowy. Listki okwiatu wąskie do szeroko eliptycznych, rozłożyste do odgiętych, 3- rzadziej 5-żyłkowe. Sześć pręcików o cylindrycznych do maczugowatych nitkach, gładkich, pofałdowanych i bezłuskowych lub z prostopadle położonymi łuskami. Pręciki położone w płytkiej miseczce (pylniki obrotne), w głębokiej miseczce lub kieszonce (pylniki nieobrotne) lub w głębokiej kieszonce (pylniki zrośnięte). Pylniki żółte, umocowane grzbietowo blisko nasady, rzadko osadzone u nasady, wolne lub zrośnięte bocznie. Jeżeli wolne to obrotne i pękające bocznie lub nieobrotne i pękające wierzchołkowo, przez szczeliny wierzchołkowe, lub bocznie. Jeżeli zrośnięte to tworzące stożek, którego kształt waha się od cylindrycznego do beczkowatego z szeroko klapowanym wierzchołkiem (pylniki zrośnięte bocznie) do wąsko stożkowatego z bardzo drobno klapowanym wierzchołkiem (pylniki osadzone u nasady). Zalążnia górna, podługowata, z 8 lub więcej zalążkami w każdej komorze^[6].

Owoce

Szeroko do wąsko podługowatych torebki, pękające komorowo, płytko trójklapowane. Nasiona czarne, nieregularnie ściśnięte i pofałdowane^[6].

Biologia i ekologia

Rozwój

Geofity ryzomowe^[6]. Kwiaty zapylane przez pszczoły, w tym trzmiele i pseudosmukliki^[7].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 16, 32, 48, 64, 80, 84^[6]. Liczba monoploidalna x = 8, co świadczy o poliploidalności rodzaju^[8]. Kariotyp zbadanych gatunków składa się z 2 chromosomów metacentrycznych, 4 chromosomów submetacentrycznych i 2 chromosomów subtelocentrycznych^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Anthericeae w podrodzinie agawowych Agavoideae w obrębie rodziny szparagowatych Asparagaceae^[9][2].

Podział rodzaju^[6]

• podrodzaj Echeandia (typ: Echeandia reflexa) – kwiaty żółte, rzadko białe; listki okwiatu wewnętrznego okółka eliptyczne do szeroko eliptycznych; kwiaty otwierające się wczesnym rankiem i zamykające przed późnym popołudniem,
• podrodzaj Mscavea Cruden (typ: Echeandia macvaughii) – kwiaty białe, rzadko kremowe, żółte lub pomarańczowe; listki okwiatu wewnętrznego okółka wąsko eliptyczne; kwiaty otwierające się późnym rankiem lub wczesnym popołudniem i zamykające około zmierzchu.

Wykaz gatunków^[3]

Zastosowanie

Niektóre gatunki uprawiane jako rośliny ozdobne^[10].

Przypisy