Dytyramb (stgr. διθύραμβος dithyrambos) – oda lub pieśń pochwalna o charakterze patetycznym, wzniosłym, niekiedy tragicznym; z czasem nabrał cech patetycznej poezji emocjonalnej.

Współcześnie występuje zarówno w tonacji poważnej, jak i parodystycznej – prześmiewczej. W liryce starożytnej Grecji był uroczystą pieśnią ku czci Dionizosa śpiewaną przez chór z towarzyszeniem fletu i tańca. Dytyramb stanowiła „pieśń kozła”, z której wywodzić się mają tragedia i komedia antyczna[1]. Pochodzenie tragedii z dytyrambu poświadcza Arystoteles w Poetyce.

Dytyramb w literaturze starożytnej

Dytyramb był w greckiej liryce chóralnej pieśnią pochwalną na cześć Dionizosa, opiewającą jego cierpienia i radości, patetyczną, a zarazem pełną entuzjazmu, śpiewaną podczas świąt dionizyjskich przez chór[2]. Prawdopodobnie w przebraniu kozłów-satyrów przy akompaniamencie aulosu, w połączeniu z tańcami wokół ołtarza.

Gatunkiem poezji artystycznej uczynił dytyramb Arion z Koryntu (ok. 600 p.n.e.), który ustalił także sposób jego wykonywania. Wprowadzenie śpiewów solowych i wzrastająca rola koryfeusza chóru sprzyjały krystalizowaniu się w obrębie dytyrambu formy dramatycznej; stąd przypuszcza się, że z dytyrambu wyrosły zarówno tragedia, jak i komedia. Rozkwit gatunku przypada na IV–V w. p.n.e. Czołowymi przedstawicielami tego gatunku byli m.in. Lasos z Hermiony, Simonides z Keos, Bakchylides czy Pindar. W następnych stuleciach uległ on konwencjonalizacji i schematyzacji, równocześnie zaś muzyka wzięła w nim górę nad słowem poetyckim[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Marek Bernacki, Stanisław Jaworski, Marta Pawlus, Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała: "Park", 1999, s. 50, ISBN 978-83-87056-71-1 [dostęp 2024-02-01].
  2. ↑ Adnan Abbas, Grzegorz Gazda, Słowinia Tynecka-Makowska (red.), Słownik rodzajów i gatunków literackich, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2006, s. 189, ISBN 978-83-242-0474-8 [dostęp 2024-02-01].
  3. ↑ Marek Bernacki, Stanisław Jaworski, Marta Pawlus, Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała: "Park", 1999, s. 50-51, ISBN 978-83-87056-71-1 [dostęp 2024-02-01].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.