Drewniane meczety hypostylowe średniowiecznej Anatolii[infobox 1]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Wnętrze Meczetu Eşrefoğlu w 2008 roku
Państwo

 Turcja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, IV

Numer ref.

1694

Region[infobox 2]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2023
na 45. sesji

38°45′18,13″N 30°31′46,47″E/38,755036 30,529575

Drewniane meczety hypostylowe średniowiecznej Anatolii (tur. Anadolu’nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri[1]) – obiekt kulturowy z listy światowego dziedzictwa UNESCO obejmujący pięć meczetów wzniesionych w Anatolii od końca XIII do połowy XIV wieku, znajdujących się na terenie pięciu różnych prowincji współczesnej środkowo-zachodniej Turcji.

Budynki charakteryzują się unikalną konstrukcją z murowanymi ścianami zewnętrznymi oraz rzędami drewnianych kolumn (hypostyl) znajdujących się wewnątrz, na których wsparte są drewniane stropy każdego meczetu. Wnętrza są bogato zdobione dekoracjami snycerskimi, rękodzielniczymi i malarskimi oraz z wykorzystaniem elementów wyposażenia. Budowle stanowią reprezentatywny przykład architektury islamskiej okresu seldżuckiego w Anatolii[2].

W 2018 roku obiekt znalazł się na tureckiej liście informacyjnej – liście obiektów rozważanych do zgłoszenia na listę światowego dziedzictwa UNESCO[3]. Meczety wpisano na tę listę w 2023 roku podczas odbywającej się w Rijadzie 45. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa[4][5].

Lokalizacja

Wpis seryjny na listę światowego dziedzictwa UNESCO o nazwie Drewniane meczety hypostylowe średniowiecznej Anatolii obejmuje pięć komponentów, którymi są zabytkowe meczety zbudowane między końcem XIII a początkiem XIV wieku, znajdujące się w pięciu rożnych tureckich prowincjach w środkowej Anatolii. Należą do nich[2]:

  1. Wielki Meczet w Afyonkarahisarze (tur. Afyonkarahisar Ulu Camii) w prowincji Afyonkarahisar, zbudowany w latach 1272–1277,
  2. Meczet Arslanhane (tur. Arslanhane Camii) w dystrykcie Altındağ w Ankarze, zbudowany w latach 1289–1290,
  3. Wielki Meczet w Sivrihisarze (tur. Sivrihisar Ulu Camii) w prowincji Eskişehir, zbudowany w latach 1274–1275,
  4. Meczet Mahmuda Beja (tur. Mahmut Bey Camii) w Kasabie w prowincji Kastamonu, zbudowany w latach 1366–1367,
  5. Meczet Eşrefoğlu (tur. Eşrefoğlu Camii) w Beyşehirze w prowincji Konya, zbudowany w latach 1296–1299.

Łączna powierzchnia wpisanego dobra wynosi 0,61 ha, natomiast łączny obszar stref buforowych wokół każdego z komponentów wynosi 36,66 ha[5]. Wszystkie meczety podlegają ochronie na mocy tureckiej ustawy o ochronie dóbr kulturowych i przyrodniczych (tur. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu) z 1983 roku[2].

Mapa konturowa Turcji
Drewniane meczety hypostylowe średniowiecznej Anatolii na mapie Turcji

Charakterystyka

Wpisane na listę światowego dziedzictwa meczety to budowle, których ściany zewnętrzne są murowane, wykonane z ciosanych polnych kamieni, natomiast konstrukcje wnętrz wykonane są z drewna[2]. Główne sale modlitewne każdego z budynków nakryte są płaskimi drewnianymi stropami składającymi się z belek biegnących prostopadle bądź równolegle do ściany kıbla (zawierającej mihrab)[2]. Stropy podparte są licznymi drewnianymi kolumnami, co tworzy wnętrza typu hypostylowego[2]. Kapitele drewnianych kolumn są bogato zdobione drewnianymi mukarnasami lub marmurowymi spoliami, które – podobnie jak belki stropowe i podtrzymujące je konsole – są misternie i ręcznie malowane naturalnymi barwnikami zwanymi kalemişi[2].

Wnętrza meczetów zdobią również ręcznie wykonane kunsztowne dekoracje snycerskie, wykorzystane w elementach architektonicznych oraz elementach wyposażenia, np. minbarach; w części budowli zachowały się kunsztowne minbary z końca XIII wieku wykonane w technice kündekari (połączenia na wpust i pióro), na których znajdują się inskrypcje z nazwiskami rzemieślników, którzy je wykonali[2].

Meczety Arslanhane, Eşrefoğlu i Mahmuda Beja wzniesione są na planie podłużnym, bazylikowym, zaś wielkie meczety w Sivrihisarze i Afyonkarahisarze mają plan typu Kûfe (sakwy)[2]. Budowle pierwotnie kryte były płaskimi dachami ziemnymi, współcześnie wszystkie mają dachy dwuspadowe pokryte dachówkami, miedzią lub ołowiem[2].

Budynki zachowały wysoki stopień autentyczności oraz ciągle pełnią swoją pierwotną funkcję – regularnie odprawiane są w nich muzułmańskie modły[2].

Galeria

Przypisy

  1. ↑ No: 228, 19 Eylül 2023, Anadolu’nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Hipostil Camiilerinin UNESCO Dünya Miras Listesi’ne Kaydı Hk.. [w:] Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı [on-line]. mfa.gov.tr. [dostęp 2024-03-21]. (tur.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia – Executive Summary [online], UNESCO World Heritage Centre, 2022 [dostęp 2024-03-21] (ang.).
  3. ↑ UNESCO World Heritage Centre, Wooden Roofed and Wooden Columned Mosques in Anatolia [online], whc.unesco.org, 2 maja 2018 [dostęp 2024-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-31] (ang.).
  4. ↑ Polski Komitet ds. UNESCO, Nowe wpisy na Liście światowego dziedzictwa [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-03-21] (pol.).
  5. 1 2 UNESCO World Heritage Centre, Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia [online], whc.unesco.org [dostęp 2024-03-21] (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.