Budowa domków fińskich na osiedlu Jazdów w Warszawie w marcu 1945
Domki na Polu Mokotowskim w Warszawie w latach 60.
Domki na osiedlu Jazdów współcześnie
Domek fiński w Bytomiu Szombierkach
Osiedle w Sosnowcu
Domki w Gdańsku
Domki w Lędzinach
Domki w Katowicach

Domki fińskie – typ drewnianego domu jednorodzinnego występującego w Polsce, przede wszystkim na Górnym Śląsku, nieco rzadziej na Zagłębiu Dąbrowskim, a także w Gdańsku, gdzie stanowią zabytek architektury powojennej oraz w Jaworznie. Sprowadzano je głównie z Finlandii (stąd popularna nazwa) za węgiel i koks, by złagodzić tzw. głód mieszkaniowy na czas przejściowy 20–30 lat; niektóre stoją do dzisiaj.

Domki tego typu były również przekazywane przez Związek Radziecki w 1945 r. jako dar dla zniszczonej Warszawy, a ich największe warszawskie zachowane skupisko to osiedle Jazdów[1].

Historia

Pomysłodawcą transakcji wiązanej z Finami był Jan Mitręga, minister górnictwa i energetyki. Polska za sprzedany węgiel do Finlandii w latach 50. XX w. otrzymywała domki składane z prefabrykatów. Powstawały całe osiedla takich domków, przede wszystkim w okolicach kopalni na Górnym Śląsku (ale także w innych miejscach, np. w Warszawie). Te domki często „dostawali” od kopalni zasłużeni przodownicy pracy.

W marcu 1945 w Warszawie rozpoczęto montaż 407 domków fińskich z 503 mieszkaniami o 1280 izbach, przekazanych przez władze Związku Radzieckiego. Zostały one ustawione na terenie dawnego Szpitala Ujazdowskiego, przy ul. Szwoleżerów i na Polu Mokotowskim[2].

W Gdańsku Wrzeszczu ulicom, przy których budowano fińskie domki, nadano nazwy: Kopalniana, Górnicza, Dźwigowa, Koksowa i Wincentego Pstrowskiego. Mieszkania w domkach przeznaczone były dla pracowników Działu Przeładunków Morskich przy Centrali Zbytu Przemysłu Węglowego, zaś budowę prowadziło Biuro Budowlane Przemysłu Węglowego. Kontrakt przewidywał dostarczenie ok. 4 tys. domków drewnianych[3][4].

Typologia

Rodzaje domków fińskich:

  • domki drewniane przedwojenne, „fińskie” tylko z nazwy spopularyzowanej dla podobnego budownictwa po wojnie;
  • rzeczywiste domki fińskie prosto z Finlandii:
    • otrzymane przez Polskę jako reparacje wojenne, niektóre za pośrednictwem ZSRR;
    • powojenna zapłata za polski węgiel;
  • powojenne domki drewniane zbudowane w Polsce (niekiedy zakupione w ZSRR), podobne do domków fińskich.

Przykładowy rzeczywisty domek fiński był lokowany na peryferiach i terenie nieuzbrojonym. Nie było więc kanalizacji, ubikacja znajdowała się na podwórku koło domu. Miał dach dwuspadowy kryty dachówką. Na parterze znajdowała się duża kuchnia, dwa mniejsze pokoje i łazienka. Na pierwszym piętrze dwa średnie pokoje. Łączna powierzchnia całkowita wynosiła poniżej 70 m².

Obecnie niektóre domki fińskie są rozbierane i przenoszone z Górnego Śląska w tereny turystyczne, gdzie służą jako domki letniskowe.

Wybrane osiedla

Istniejące

Nieistniejące

Przypisy

  1. ↑ Małgorzata Kunecka, Daie Kunecki. Domki fińskie – pamięć osobista, historia, współczesność. Projekt etnograficzny na pograniczu nauki i życia społecznego. „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia”. 1, s. 190–199, 2015. (pol.).
  2. ↑ Marian Gajewski: Odbudowa warszawskich urządzeń komunalnych (1944–1951) [w:] Warszawa stolica Polski Ludowej. Zeszyt 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 98.
  3. ↑ Polska Agencja Prasowa: Serwis fotograficzny fotohistoria.pl. [dostęp 2012-11-28].
  4. ↑ Jarosław Wasielewski: Fińskie domki, czyli górnicze osiedle nad morzem. 17 stycznia 2019. [dostęp 2019-02-25]. (pol.).
  5. ↑ Uchwała nr XLV/627/09 Rady Miejskiej w Bytomiu z dnia 27 kwietnia w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w dzielnicy Miechowice, obejmującego zabudowę pomiędzy ulicami Ks. Jana Frenzla i Jana Dzierżonia. um.bytom.pl, 18 czerwca 2009. s. 3. [dostęp 2015-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-02)].
  6. ↑ Czeladź – portal miejski. Domki fińskie na ul Krasickiego. [dostęp 2009-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 grudnia 2008)]. (pol.).
  7. ↑ Lech Szaraniec, „Osady i osiedla Katowic”, str. 82
  8. ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 363. ISBN 83-06-00089-7.

Bibliografia

  • Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk", 1980. ISBN 83-216-0147-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.