Dochód rozporządzalny (dochód rozporządzalny gospodarstwa domowego, ang. household’s available income) – suma bieżących dochodów gospodarstwa domowego ze wszystkich źródeł pomniejszona o zaliczki na podatek dochodowy, podatki (np. od dochodów z własności) oraz o składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Jest to ta część dochodu gospodarstwa domowego, którą może ono przeznaczyć na wydatki lub przyrost oszczędności.

Składniki dochodu i dochodu rozporządzalnego

Podstawowe składniki dochodu gospodarstw domowych to:

1. wynagrodzenie za pracę:

   • uposażenie,
   • premie i nagrody wypłacane przez pracodawcę,
   • dodatki z tytułu pracy w uciążliwych warunkach,
   • dobra i usługi zapewnione pracownikom w ramach tzw. pakietu socjalnego.

2. przychody z działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek lub z działalności rolniczej:

   • zyski i straty z prowadzonej działalności,
   • dochody z tytułu umów zlecenia,
   • honoraria autorskie.

3. przychody z majątku trwałego:

   • otrzymane odsetki od kapitału,
   • otrzymane dywidendy,
   • dochody z posiadanego majątku trwałego.

4. transfery z budżetu państwa:

   • otrzymywane świadczenia z tytułu rent i emerytur,
   • świadczenia otrzymywane z tytułu uczestnictwa w nieobowiązkowych filarach ubezpieczeń,
   • stypendia,
   • kredyty studenckie,
   • pomoc otrzymywana od organizacji charytatywnych.

W celu obliczenia wysokości dochodu rozporządzalnego należy pomniejszyć całkowity dochód o obciążenia finansowe związane z:

1. podatkami
2. składkami na ubezpieczenia społeczne
3. składkami na ubezpieczenia zdrowotne.

Dochód rozporządzalny na poziomie makroekonomicznym

W modelu gospodarki, w którym pomija się podatki pośrednie, dochód rozporządzalny oblicza się jako:

${\displaystyle RDO=Y+B-T,}$

gdzie:

• ${\displaystyle RDO}$ – rozporządzalny dochód osobisty,
• ${\displaystyle Y}$ – dochód narodowy,
• ${\displaystyle T}$ – podatki,
• ${\displaystyle B}$ – transfery z budżetu państwa.

Zobacz też

• dochód narodowy

Bibliografia

• Słownik ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 75.

Linki zewnętrzne

• GUS:
  • Zmiana rok do roku dochodu do dyspozycji w Polsce (I kw. 2000 – III kw. 2011) i (I kw. 2006 – IV kw. 2016)
  • Zmiana rok do roku dochodu do dyspozycji w Polsce (1989-2012)
  • Przeciętny miesięczny dochód do dyspozycji na osobę w Polsce (2004-15). wskaznikizrp.stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. i 2016
• OECD:
  • Disposable income and net lending – net borrowing
• Eurostat:
  • Real adjusted gross disposable income of households – per capita in PPS (index = 2008)
  • Adjusted gross disposable income of households per capita in PPS
  • Disposable income of private households by NUTS 2 regions
  • Gross disposable income
• GfK:
  • Statystyki za 2017 rok dla Europy