Dobraków
wieś
Ilustracja
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Dobrakowie
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

zawierciański

Gmina

Pilica

Wysokość

ok. 300 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

430[1]

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

42-439[2]

Tablice rejestracyjne

SZA

SIMC

0219230

Położenie na mapie gminy Pilica
Mapa konturowa gminy Pilica, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobraków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dobraków”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dobraków”
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego
Mapa konturowa powiatu zawierciańskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Dobraków”
Ziemia50°30′49″N 19°45′55″E/50,513611 19,765278[3]

Dobraków – rozległa wieś w północno-wschodniej części gminy Pilica w powiecie zawierciańskim w województwie śląskim. Posiada kolonie: Stara Wieś, Podrędzinie, Kalugi, Podoły.

Wieś królewska położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lelowskim województwa krakowskiego[4]. Wchodziła w skład klucza wsi, stanowiącego uposażenie wojewodów krakowskich[5].

W latach 1954-1961 wieś należała i była siedzibą gromady Dobraków. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Pochodzenie i historia nazwy wsi

Nazwa typu patronimicznego od nazwy osobowej Dobrak (Dobrogost, Dobrosław). Być może któreś z tych imion nosił zasadźca tej wsi. Wieś była zapisywana jako: w 1257 r. jako Dobracow i Dobraczow, w 1394 r. Dobrakouo, w 1473 r. Dobrzakow, a w 1529 r. Dambrowa.

Historia

XIII w.

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1257 r., kiedy to Bolesław Wstydliwy nadaje dziesięcinę z Dobrakowa Klasztorowi w Zawichoście.

XIV w.

Pod koniec XIV w. Dobraków należał do rycerstwa zagrodowego, a ponieważ – jak pisze F. Kiryk – było ono wówczas silnie rozgrodzone, świadczyć to musi o długiej już historii tej wsi. Z 12 października 1394 r. pochodzi wzmianka o Dominiku mieszczaninie z Pilicy, który zeznawał przed sądem przeciwko niejakiemu Maciejowi z Dobrakowa (właściciel wsi). W 1397 r. notowano Piotrasza herbu Ostoja. Inne źródła podają, że na przełomie XIV i XV w. Dobraków był osadą należącą do bożogrobców z Miechowa. Zapewne chodzi o różne części tej samej wsi. Tylko bowiem w latach 1376–1400 wymienionych jest aż 17 właścicieli (m.in.: Ostaszko, drugi Ostaszko, Piotr, Andrzej, Marcisz, Maciej, Wielisław, Klich, Mikosz).

XV wiek

Dokument z 1403 r. wymienia Dobraków w składzie królewszczyzny żarnowieckiej. Także J. Długosz pierwszy wspomina o tutejszej karczmie. W XV w. osada podlegała parafii św. Wojciecha w Starym Żarnowcu (dziś Łany Wielkie). Po przeniesieniu parafii do Żarnowca (Łany zostały kościołem filialnym) mieszkańcy Dobrakowa dziesięcinę winni byli tamtejszemu plebanowi (uposażenie poświadczone np. z 1598 r.). W 1448 r. notowano Jakuba herbu Gozdawa. Z 1453 r. występuje potwierdzenie istnienia w Dobrakowie folwarku. W 1460 r. właścicielem był Piotr Zebrzydowski z Przechów, w 1469 r. Przedbór oraz bracia Zbigniew i Jan z Sietnicy herbu Jelita, a w 1524 r. Jakub Płaza z Mstyczowa.

XVI w.

1531 r. był bardzo ważny dla Dobrakowa, najpierw powstał dokument, który wieś ustala na własność królewską w tenucie szlacheckiej, właściciele występują często w dokumentach jako dziedzice, później Andrzej Tęczyński, wojewoda krakowski przejmuje wieś od 3 osób, są to Jakub Staszkowski kanonik krakowski i sekretarz królewski, Jan dowódca artylerii królewskiej i Hieronim dworzanin królewski. Od 1567-1584 Dobraków był dobrem urzędu wojewody krakowskiego.

XVIII w.

Od 1739 do 1743 r. wieś tę wraz z Przychodami, Wierbką i częścią Kleszczowej prepozyt pilicki ks. Adam hrabia Komorowski (późniejszy prymas) wydzierżawił za 2 tys. zł rocznie właścicielce Pilicy Marii z Wesslów Sobieskiej. W 1783-1784 właściciel to Ośmiałowski. Według wyliczeń F. Kiryka w latach 1790–1791 było tu od 72 do 76 gospodarstw, zamieszkałych przez 334 osoby, w tym 2 narodowości żydowskiej.

XIX w.

W 1813 r. rozesłano list gończy za Walentym Szywaczem, mieszkańcem wsi oraz za kilkoma innymi mieszkańcami pobliskich wsi, którzy zdezerterowali z Wojska Polskiego. W 1827 r. liczyła 86 domów (obecnie jest ok. 120) i 471 mieszkańców. W XIX w. wieś ta leżała w powiecie olkuskim, w gminie i parafii Kidów. Był tu wówczas folwark o powierzchni 615 mórg. Wieś Dobraków mórg posiadała 1538. W II połowie XIX w. istniał w Dobrakowie cmentarz choleryczny (obecnie znajduje się na obrzeżach wsi). Znamy z nazwiska tylko jednego włościanina tutejszego, który w 1863 r. przyłączył się do powstania styczniowego. Był nim 23-letni Rudolf Wulf.

XX w. i lata współczesne

W trakcie II wojny światowej, podczas pacyfikacji wsi zginęli: Stanisław Grabowski, Stefan Grabowski, Piotr Szywacz (wszyscy z BCh), oraz Wincenty Koper, Bolesław Płoszaj i Franciszek Witkowicz (wszyscy z AL). W 1948 powstała w tej miejscowości szkoła powszechna. Szkołę zamknięto w 1999, dzieci dowożone są do przedszkola i szkoły w Wierbce.

Zarząd świetlicy w Dobrakowie wystawił tu 6 marca 1949 r. sztukę „Łobzowianie” Ludwika Władysława Anczyca, wkrótce potem sztukę tę zatrzymał cenzor ze Starostwa Powiatowego Olkuskiego (dokładnie Referat Społeczno – Polityczny Powiatowego Pełnomocnika Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie). Powód zatrzymania sztuki – nieznany.

W 1951 r. rzemieślnicy z Dobrakowa trafili do Cechu Rzemiosł Różnych w Wolbromiu, który powstał po podziale olkuskiego CRR-u. Działał wówczas w Dobrakowie jeden warsztat.

Obecnie działa tu Koło Gospodyń Wiejskich. Sołectwo Dobraków ma 717 ha i 470 mieszkańców, remizę OSP i wodociąg.

W centralnej części wsi znajduje się zespół kościoła parafialnego pw. Matki Boskiej Częstochowskiej powstały w 1982 r. Nowy kościół ma bardzo oryginalny kształt, a dodatkowo ozdabiają go rzeźby artysty ludowego Antoniego Toborowicza z Woli Libertowskiej (gmina Żarnowiec). Kościół jest murowany, otynkowany, przyziemie z kamienia polnego. Na planie krzyża, przy nawie zakrystia. 29 maja 2011 r. odbyła się uroczystość otwarcia i poświęcenia domu kultury.

Zabytki

W Dobrakowie znajdują się między innymi:

  • Figura Matki Boskiej Różańcowej, usytuowana przed wejściem na plac kościelny, kamienna, zbudowana około 1920 r. na kolistej podstawie.
  • Kapliczka na placu kościelnym, drewniana z 1982 r. Wykonana przez A. Toborowicza. W pniu drzewa rzeźba Chrystusa Frasobliwego.
  • Pomnik żołnierzy września 1939 r., lastrykowy, wykonany w 1990 r.
  • Zespół dawnego kościoła na rogatkach wiejskich. Kaplica zbudowana w XVIII w., powiększona ok. 1950 r., drewniana, konstrukcji zrębowej. Wewnątrz ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej.
  • Drewniana dzwonnica, zbudowana w poł. XIX w., konstrukcji słupowej.
  • Wysoki krzyż przed wejściem na plac kościelny z ok. 1920 r. Na krzyżu płaskorzeźbiona Grupa Ukrzyżowania.

W Dobrakowie znajdują się poza tym inne obiekty sakralne:

  • Słupowa, drewniana kapliczka, z przeł. XIX i XX w., w dolnej części płaskorzeźbione postacie świętych. Słup zwieńczony wnęką. We wnęce obrazek Serca Pana Jezusa.
  • Drewniana kapliczka z ok. 1920 r. na planie kwadratu z dwuspadowym dachem, krytym dachówką. Wewnątrz piaskowca figura Świętego Jana Nepomucena z końca XIX w.
  • Kamienna Figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej wykonana ok. 1900. Umieszczona na czworobocznym postumencie, murowanym otynkowanym z polichromowanymi płaskorzeźbami przedstawiającymi postaci świętych.
  • Figura z ok. 1900 r., kamienna.
  • Dwie figury kamienne z ok. 1900 usytuowane przy sąsiadujących ze sobą domach. Wykonane przez W. Gacza z Pilicy. Jedna z nich przedstawia Jezusa, a druga Matkę Boską Bolesną.
  • Figura Matki Boskiej Różańcowej, postawiona przy wjeździe do kolonii Kalugi w 1919 r., z fundacji Józefa i Franciszki Gomulak.
  • Krzyż przydrożny postawiony w 1926 r. z fundacji Franciszka Czecha, metalowy, kuty. Na krzyżu ceramiczna figurka Chrystusa.

Parafia

Od drugiej połowy lat 50. XX w. w Dobrakowie istnieje parafia rzymskokatolicka pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. Początkowo nabożeństwa odprawiano w starym drewnianym kościółku wybudowanym w XIX w., a w drugiej połowie lat 70 XX w. powstał w Dobrakowie większy kościół w którym do dziś odprawia się nabożeństwa. Do parafii należą wsie: Dobraków, Podleśna, Otola w której jest ok. 900 wiernych.

Przyroda

Na łąkach kolonii Kalugi znajdują się żeremie bobra europejskiego.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 230 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 24677
  4. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 1.
  5. ↑ Władysław Pałucki, Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, Warszawa 1962, s. 126.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.