Dies irae
Ilustracja
Forma muzyczna

sekwencja

Dies irae (łac. „Dzień gniewu”) – napisana na przełomie XII i XIII wieku rymowana sekwencja.

Opis

Sekwencja ta została w XIV wieku włączona została do mszału, a od czasu reformy trydenckiej śpiewana jest w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego w mszach żałobnych w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego; najczęściej jest to określenie całej sekwencji, a przy ściślejszym podziale – jej początku (drugim fragmentem sekwencji jest wtedy Tuba mirum)[1][2]. W zwyczajnej formie rytu rzymskiego została podzielona na trzy części, stanowiące opcjonalne hymny Liturgii godzin (godziny czytań, jutrzni i nieszporów) w ostatnim tygodniu roku liturgicznego, który w tym czasie koncentruje się na paruzji Chrystusa. Autorstwo sekwencji nie zostało jednoznacznie ustalone (wymienia się obecnie około 80 możliwych twórców, zaś popularna i często błędnie podawana hipoteza na temat autorstwa Tomasza z Celano została obalona w 1931 roku przez Iguaneza[3]). Rymowana modlitwa, na której podstawie stworzono tę sekwencję powstała prawdopodobnie na terenie Galii[3].

W liturgii mariawickiej hymn Dzień on, dzień gniewu Pańskiego odmawiany lub śpiewany jest we Mszy żałobnej podczas pogrzebów i w Zaduszki[4], a także na cmentarzu w czasie procesji w uroczystość Wszystkich Świętych. Wówczas podzielone fragmenty hymnu śpiewane są przy każdej z pięciu stacji procesji na cmentarzu[5]. Ponadto w Kościele Katolickim Mariawitów istnieje zwyczaj odmawiania sekwencji przez wszystkich uczestników liturgii na każdej Mszy żałobnej.

Forma

Utwór jest napisany trocheicznym czterostopowcem (ośmiozgłoskowcem), ujętym w strofy trójwersowe oparte na jednym rymie. Zwrotkę tego typu bardzo często nazywa się strofą Dies irae albo strofą hejnałową[6]. The "Dies Irae" melody in four-line neumatic chant notation

<< \new Staff \with { \remove Time_signature_engraver } \relative c' { \set Staff.midiInstrument = #"tuba" \tempo 8 = 90 \set Score.tempoHideNote = ##t \cadenzaOn f8 e f d e c d d \breathe f8 f([ g)] f([ e)] d([ c)] e f e d4. \breathe a8 c([ d)] d d([ c)] e f e d4. \bar "||" } \addlyrics { Di -- es i -- rae di -- es il -- la, Sol -- vet sae -- clum in fa -- vil -- la: Tes -- te Da -- vid cum Si -- byl -- la } >>

Opracowania muzyczne

Temat z chorału gregoriańskiego skomponowanego do słów Dies irae na potrzeby liturgii był często wykorzystywany przez kompozytorów zwłaszcza w wieku XIX i XX. Najbardziej znane kompozycje nawiązujące do tej melodii to Symfonia fantastyczna Berlioza, Totentanz Liszta oraz Rapsodia na temat Paganiniego Rachmaninowa.

Sam tekst wiersza spotkać można w mszach żałobnych pisanych przez różnych kompozytorów. Najsłynniejsze z takich kompozycji to Requiem d-moll Wolfganga Amadeusa Mozarta, Requiem B-dur Johanna Michaela Haydna, młodszego brata Josepha, oraz Requiem Giuseppe Verdiego.

Odniesienia w kulturze

Przypisy

  1. ↑ Arcydzieła mistrzów – Mozart vol. 1, DeAgostini, 2008.
  2. ↑ Słownik muzyki, red. Wojciech Marchwica, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006; ISBN 83-7435-239-6, ISBN 978-83-7435-239-0.
  3. 1 2 Małgorzata Strawa-Iracka, Repertuar sekwencyjny w Graduałach Piotrkowskich, „Annales Lublinenses pro Musica Sacra, 2 (2011)”, 2011 [dostęp 2016-08-25].
  4. ↑ Mszał Eucharystyczny dla Kapłanów Maryawitów, 1929.
  5. ↑ Brewiarzyk Mariawicki, 1988.
  6. ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 135.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.