Dialektyka materialistyczna – w filozofii marksistowsko-leninowskiej nauka o powszechnych prawach ruchu i rozwoju przyrody, społeczeństwa i myślenia[1].

Zasadnicza przeciwstawność dialektyki i metafizyki

Dialektyka rozpatruje rzeczy, ich właściwości i stosunki, jak również ich odbicia w umyśle, pojęcia, we wzajemnym związku, w ruchu: w powstawaniu, w pełnym sprzeczności rozwoju i zanikaniu[2]. Dialektyka wyrosła i rozwija się w opozycji do metafizyki[3], nadając jednocześnie temu terminowi swoiste, metodologiczne, znaczenie[4]. Marks i Engels nazywali metafizyką nie dział filozofii i nie spekulatywne poznanie, lecz metodę badania i myślenia. W marksizmie-leninizmie jako metafizykę określano nienaukową metodę badania zjawisk otaczającego nas świata polegającej na traktowaniu ich jako odosobnionych, wzajemnie od siebie odizolowanych i niezmiennych[5]. Dialektyka była w zamierzeniu jej przedstawicieli przeciwstawnym podejściem poznawczym, opartym na nauce[6].

Dialektyka materialistyczna a materializm dialektyczny

Jak wskazywali filozofowie marksistowscy, materialistyczna dialektyka i materializm filozoficzny są nierozdzielnie ze sobą związane i przenikają się wzajemnie, jako dwie strony marksizmu[7], wskutek czego samo rozgraniczenie między materializmem i dialektyką ma przede wszystkim sens historyczno-filozoficzny[8]. Jedność materializmu i dialektyki odzwierciedlona była również w samej nazwie — „materializm dialektyczny”[9]. Konkretyzacją materializmu dialektycznego w zastosowaniu do rozwoju społeczeństwa jest materializm historyczny. W pracy Anty-Dühring Engels zajął się wyjaśnieniem dialektycznego charakteru materializmu marksistowskiego, podkreślając jego zasadniczą odmienność od poprzedzającego go materializmu metafizycznego[10]. W filozofii przedmarksistowskiej materializm miał być związany z metafizycznym sposobem myślenia, a dialektyka rozwijana była głównie przez idealistów. Jedynie u niektórych materialistów można było zaobserwować elementy myślenia dialektycznego[9].

Propaganda radziecka głosiła, że do chwili powstania marksizmu nie było naukowej dialektyki, naukowej dialektycznej metody badania przyrody i społeczeństwa, metody uogólniającej historię nauki i praktyki[6]. Zdaniem marksistów-leninistów dialektyka Karola Marksa i Fryderyka Engelsa opierała się na mocnym fundamencie odkryć przyrodniczych, zwłaszcza trzech wielkich odkryć XIX wieku — na teorii komórkowej, prawie zachowania i przemiany energii oraz na darwinizmie[11].

Przypisy

  1. ↑ Czertkow i in. 1955 ↓, s. 63.
  2. ↑ Bogomołow i in. 1980 ↓, s. 26.
  3. ↑ Spirkin 1968 ↓, s. 19.
  4. ↑ Bielakow i in. 1964 ↓, s. 72.
  5. ↑ Metafizyka. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 412–413. (pol.).
  6. 1 2 Czertkow i in. 1955 ↓, s. 17.
  7. ↑ Bielakow i in. 1964 ↓, s. 71.
  8. ↑ Ojzerman 1966 ↓, s. 5.
  9. 1 2 Spirkin 1968 ↓, s. 20.
  10. ↑ Czagin 1969 ↓, s. 452.
  11. ↑ Dialektyka. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 108–111. (pol.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.