Damad Mehmed Ferid
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1853
Stambuł

Data i miejsce śmierci

1923
Nicea

Wielki wezyr
Okres

od 4 marca 1919
do 1 października 1919

Przynależność polityczna

Partia Wolności i Zgody

Damad Mehmed Ferid (ur. 1853 w Stambule, zm. 1923 w Nicei) – urodzony jako Mehmed Adil Ferid, turecki dyplomata i polityk. Kilkakrotnie sprawował urząd wielkiego wezyra w trakcie panowania ostatniego sułtana Mehmeda VI Vahdeddina. Znany jako Damad Ferid Pasza (tur. Damad Ferid Paşa)

Urodził się w Stambule jako syn Seyyida Hasana İzzeta Efendiego, bogatego urzędnika sułtańskiego, pochodzącego z Pljevlji w obecnej Czarnogórze. Po ukończeniu szkoły koranicznej w Sydonie, rozpoczął pracę w osmańskiej administracji, a później w dyplomacji. Piastował funkcję ambasadora w Paryżu, Berlinie, Sankt Petersburgu i w Londynie. W 1885 poślubił owdowiałą księżniczkę Medihę, córkę sułtana Abdülmecida I. Od tego momentu mógł nosić honorowy tytuł Damad (pol. zięć). W 1888 otrzymał tytuł Paszy. Od 1908 zasiadał w senacie. W latach 1911–1913 był jednym z liderów Partii Wolności i Zgody (tur. Hürriyet ve İtilaf Fırkası), która rywalizowała z Komitetem Jedności i Postępu w wyborach do parlamentu w 1912[1].

Wielki wezyr

4 marca 1919 Damad Ferid został mianowany wielkim wezyrem[2]. Jako zdecydowany przeciwnik Komitetu Jedności i Postępu zorganizował proces przywódców młodotureckich, w którym wydano zaoczne wyroki śmierci na Envera Paszę, Talaata Paszę i Dżemala Paszę. W maju, po ataku wojsk greckich na Izmir podał się do dymisji, ale po paru dniach zdecydował się powołać nowy rząd i wrócić na stanowisko[3].

Wiosną 1919 rząd Damada Ferida zaniepokojony sytuacją na wschodzie kraju, mianował Mustafę Kemala dowódcą Trzeciej Armii[4].

Gabinet Damada Ferida powszechnie uważany był jako narzędzie w rękach państw zachodu, które w tym czasie okupowały Stambuł i sprawowały pełną kontrolę nad poczynaniami sułtana i rządu. Wielki wezyr ustąpił 1 października 1919 pod wpływem rosnącego w siłę ruchu niepodległościowego Mustafy Kemala[5].

5 kwietnia 1920 po raz drugi objął urząd wielkiego wezyra. Przez cały okres sprawowania funkcji walczył z ruchem wyzwoleńczym. Pod jego wpływem wielki mufti Stambułu wydał fatwę, w której nakazywał zabijanie zwolenników Mustafy Kemala. Fatwa była rozrzucana z brytyjskich samolotów w formie ulotek na terenie całej Anatolii[6]. W samym Stambule za pomoc nacjonalistom groziła kara śmierci. Specjalny trybunał sułtański skazał zaocznie na karę śmierci m.in. Mustafę Kemala, Ismeta Paszę oraz Halide Edib.

W marcu 1920 Wielkie Zgromadzenie Narodowe w Ankarze będące pod kontrolą zwolenników Mustafy Kemala ogłosiło „Prawo o zdradzie narodu“. Zaocznie skazano na śmierć oskarżonych o zdradę, w tym Damada Ferida Paszę[7].

10 sierpnia 1920 rząd Damada Ferida przyjął traktat pokojowy z Sèvres, na mocy którego większość terytoriów Imperium Osmańskiego wraz ze Stambułem, pozostawała pod kontrolą mocarstw zachodnich. Przyszłe państwo tureckie miało zostać ograniczone do środkowej Anatolii. Podpisanie traktatu skompromitowało wielkiego wezyra w oczach społeczeństwa, a kolejne sukcesy ruchu niepodległościowego spowodowały, że 21 października Damad Ferid Pasza ostatecznie podał się do dymisji i został zastąpiony na stanowisku przez Ahmeda Tevfika Paszę.

W 1923 po wkroczeniu do Stambułu wojsk Mustafy Kemala, Damad Ferid uciekł za granicę. Zmarł w tym samym roku w Nicei.

Przypisy

  1. ↑ Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, pod red. Stanford J. Shaw, Ezal Kural Shaw, t. 2, Warszawa, 2012, s. 433
  2. ↑ Erik Zürcher, Turcja: od sułtanatu do współczesności, Kraków, 2013, s. 137
  3. ↑ Dariusz Kołodziejczyk, Turcja, Warszawa, 2011, s. 96
  4. ↑ Erik Zürcher, Turcja: od sułtanatu do współczesności, Kraków, 2013, s. 142
  5. ↑ Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, pod red. Stanford J. Shaw, Ezal Kural Shaw, t. 2, Warszawa, 2012, s. 510
  6. ↑ Dariusz Kołodziejczyk, Turcja, Warszawa, 2011, s. 106
  7. ↑ Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, pod red. Stanford J. Shaw, Ezal Kural Shaw, t. 2, Warszawa, 2012, s. 532

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.