Czternastozgłoskowiec – rozmiar wiersza sylabicznego, składający się z czternastu sylab i występujący w różnych formatach średniówkowych.

Podstawowe odmiany czternastozgłoskowca to czternastozgłoskowiec symetryczny 14 (7 + 7)^[1] i czternastozgłoskowiec asymetryczny 14 (8 + 6)^[2].

Symetrycznego czternastozgłoskowca Jan Kochanowski użył w Psalmie XI:

Przed się Bóg jest na niebie, a stamtąd wszystko widzi,

Sprawiedliwych doświadcza, nieprawymi się hydzi:

Na złe ludzi wyleje deszcz gorący, siarczany,

Wyleje węgle żywe i grom z wichrem zmieszany;

Bo będąc sprawiedliwym, sprawiedliwość miłuje,

A dobre ludzi okiem łaskawem opatruje.

Natomiast czternastozgłoskowcem asymetrycznym posłużył się w poemacie Zuzanna:

Niechaj się źli nie kochają w swojej wszeteczności

Żywie Bóg na niebie, który karze ludzkie złości,

A dobre ma na swej pieczy i każdego broni,

Kto się jeno pod zwyciężną Jego rękę skłoni.

W wierszu sylabotonicznym czternastozgłoskowiec symetryczny ma charakter sześciostopowca jambicznego hiperkatalektycznego w średniówce i klauzuli (sSsSsSs//sSsSsSs) lub czterostopowca anapestycznego hiperkatalektycznego w średniówce i klauzuli (ssSssSs//ssSssSs)^[3], a czternastozgłoskowiec asymetryczny ma kształt siedmiostopowca trocheicznego akatalektycznego^[4].

Idzie lasem owa zmora, co ma kibić piły,

A zębami chłopców nęci i zna czar mogiły.

Upatrzyła parobczyna na schyłku doliny:

"Ciebie pragnę, śnie jedyny - dyny moje, dyny!

Bolesław Leśmian, Piła

Czternastozgłoskowiec anapestyczny występuje w strofie mickiewiczowskiej. Teoretycznie czternastozgłoskowy jest pięciostopowiec daktyliczny katalektyczny, ale ten format trafia się tylko sporadycznie.

Przypisy