Czerwony afisz (fr. Affiche rouge) – plakat propagandowy dystrybuowany przez reżim Vichy oraz Niemców wiosną 1944 w okupowanym Paryżu w celu zdyskredytowania grupy francuskiego ruchu oporu zwanej grupą Manukiana. Termin Affiche rouge odnosi się także ogólniej do okoliczności towarzyszących temu wydarzeniu.
Tło
W połowie listopada 1943 francuska policja aresztowała 23 członków komunistycznej organizacji partyzanckiej Francs-tireurs et partisans - Main d'oeuvre immigrée (FTP-MOI)[1]. Grupa ta była zwana grupą Manukiana od nazwiska przywódcy Missaka Manukiana. Tworzyła ona część siatki składającej się z około 100 bojowników, którzy byli odpowiedzialni praktycznie za wszystkie akty zbrojnego oporu w regionie Paryża od marca do listopada 1943[2].
W grupie tej było ośmiu Polaków, pięciu Włochów, trzech Węgrów, dwóch Ormian, Hiszpan, Rumunka (Olga Bancic) i trzech Francuzów. Jedenastu z nich było Żydami.
Po trzech miesiącach tortur stanęli oni przed niemieckim sądem wojskowym. W celu zdyskredytowania ruchu oporu władze zaprosiły do wzięcia udziału w procesie francuskie osobistości ze świata filmu i innych dziedzin sztuki oraz zachęciły media do jak najdokładniejszego zrelacjonowania procesu. Członkowie grupy Manukiana zostali rozstrzelani w forcie Mont Valérien w Suresnes koło Paryża 21 lutego 1944. Kobieta, Olga Bancic, która była odpowiedzialna za nielegalną produkcję i transport bomb i materiałów wybuchowych, została zabrana do więzienia w Stuttgarcie, gdzie mimo tortur nie wyrzekła się swoich przekonań i została ponownie skazana na śmierć i 10 maja stracona przez ścięcie toporem.
Wiosną 1944 władze rozpoczęły propagandę zwaną Affiche rouge. Wydrukowano około 15 tysięcy plakatów[3], które rozwieszano na ulicach. Razem z plakatami dystrybuowane były ulotki, które głosiły, że na czele ruchu oporu stali cudzoziemcy, Żydzi, bezrobotni i kryminaliści; kampania przedstawiała ruch oporu jako cudzoziemską konspirację skierowaną przeciwko Francuzom i suwerenności Francji.
Chociaż plakaty miały na celu przedstawienie maquis jako terrorystów, to wydaje się, że akcja odniosła odwrotny skutek. Przyczyniła się ona do powstania legendy grupy Manukiana jako bohaterów i męczenników ruchu oporu i zachęciła wielu do wstąpienia w szeregi oddziałów. Legenda głosi, że zwolennicy dopisywali słowa MORTS POUR LA FRANCE (Oni umarli za Francję)[4] i kładli kwiaty pod plakatami. W 1975 Philippe Ganier Raymond stwierdził, że nie ma historycznych zapisów takich wydarzeń[5], jednak ostatnie badania wskazują, że takie akty „uzupełniania treści” plakatów występowały[3].
Treść
Plakat głosił:
Des libérateurs? La libération par l'armée du crime!
"Wyzwoliciele? Wyzwolenie przez przestępczą armię!"
Od lewej do prawej, od góry to dołu, portrety podpisane:
- GRZYWACZ: Juif polonais, 2 attentats (Polski Żyd, 2 terrorystyczne ataki)
- ELEK: Juif hongrois, 5 déraillements (Węgierski Żyd, 5 wykolejeń)
- WAJSBROT: Juif polonais, 1 attentat, 1 déraillement (Polski Żyd, 1 terrorystyczny atak, 1 wykolejenie)
- WITCHITZ: Juif polonais, 15 attentats (Polski Żyd, 15 terrorystycznych ataków)
- FINGERCWAJG: Juif polonais, 3 attentats, 5 déraillements (Polski Żyd, 3 terrorystyczne ataki, 5 wykolejeń)
- BOCZOV: Juif hongrois, chef dérailleur, 20 attentats (Węgierski Żyd, szef akcji wykolejeń, 20 terrorystycznych ataków)
- FONTANOT: Communiste italien, 12 attentats (Włoski komunista, 12 terrorystyczny ataki)
- ALFONSO: Espagnol rouge, 2 attentats (Czerwony Hiszpan, 2 terrorystyczne ataki)
- RAYMAN: Juif polonais, 13 attentats (Polski Żyd, 13 terrorystycznych ataków)
- MANOUCHIAN: Arménien, chef de bande, 56 attentats, 150 morts, 600 blessés (Ormianin, szef gangu, 56 terrorystycznych ataków, 150 zabitych, 600 rannych)
Na dole przedstawione są fotografie:
- prawe ramię i część klatki piersiowej podziurawione przez kule
- zwłoki leżące na ziemi
- wykolejona lokomotywa
- wykolejony pociąg
- kolekcja broni, granatów, i komponentów bomb wyeksponowanych na stole
- inny wykolejony pociąg
Przypisy
- ↑ Stéphane Courtois, Denis Peschanski and Adam Rayski: Le Sang de l'étranger. Les Immigrés de la MOI dans la Résistance, Fayard, Paris 1989 (fr.)
- ↑ Arsène Tchakarian: Les franc-tireurs de l'affiche rouge, Messidor 1986 (fr.)
- 1 2 1944: l'Affiche Rouge, on the website of the Cité nationale de l'histoire de l'immigration (with video excerpts) (fr.)
- ↑ B.Stettner-Stefańska, Francja po polsku, Warszawa 2008, s.422, ISBN 978-83-247-0426-2
- ↑ Philippe Ganier Raymond, L'Affiche rouge: La vérité sur les partisans sacrifiés, Fayard 1975 (fr.)
Bibliografia
- Benoît Raisky, L’Affiche rouge 21 février 1944, Ils n’étaient que des enfants., Éditions du Félin, 2004 (recenzja dziennika L’Humanité)
Filmy
- Franck Cassenti, Czerwony afisz (L'Affiche Rouge) (1976)
- Stéphane Courtois i Mosco Boucault, Des terroristes à la retraite (1983)
- Pascal Convert, Mont-Valérien, aux noms des fusillés
- Denis Peschanski – Jorge Amat, La traque de l’Affiche rouge (2007)
Linki zewnętrzne
- Missak Manouchian - Ein armenischer Partisan. lorenz.ist.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-08-27)]. (niem.)
- Interview of Henri Karayan, former member of the Manouchian Group. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)
- Julien Lauprêtre : „ Manouchian était dans ma cellule… et je ne le savais pas „. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)
- Rino Della Negra, ailier droit résistant. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-20)]., article on one of the member of the Manuchian Group, in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)