Czareczka długotrzonkowa
Ilustracja
Microstoma protractum Poland 4
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

kustrzebniaki

Rząd

kustrzebkowce

Rodzina

Sarcosomataceae

Rodzaj

Microstoma

Gatunek

czareczka długotrzonkowa

Nazwa systematyczna
Microstoma protractum (Fr.) Kanouse
Mycologia 40(4): 486 (1948)
Bardzo młode, jeszcze kuliste owocniki z widocznymi włoskami i małym otworem na szczycie.
Grupa młodych owocników.
Dojrzałe w pełni owocniki z charakterystycznym brzegiem miseczki.

Czareczka długotrzonkowa (Microstoma protractum (Fr.) Kanouse) – gatunek grzybów należący do rodziny czarkowatych (Sarcoscyphaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Microstoma, Sarcoscyphaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1851 r. Elias Fries nadając mu nazwę Peziza protracta. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1948 r. Bessie Benice Kanouse, przenosząc go do rodzaju Microstoma[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Anthopeziza mirabilis (I.G. Borshch.) Massee 1895
  • Anthopeziza protracta (Fr.) Nannf. 1949
  • Humaria hiemalis (Weinm.) Sacc. 1889
  • Lachnea mirabilis (I.G. Borshch.) W. Phillips 1890
  • Microstoma hiemale Nees & Bernstein 1852
  • Peziza cruciata Fr. 1851
  • Peziza hiemalis Weinm. 1836
  • Peziza mirabilis I.G. Borshch. 1857
  • Peziza protracta Fr. 1851
  • Plectania hiemalis (Nees & Bernstein) Seaver 1928
  • Plectania protracta (Fr.) S. Imai 1938
  • Sarcoscypha cruciata (Fr.) Sacc. 1889
  • Sarcoscypha protracta (Fr.) Sacc. 1889

W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten wymieniany był już w 1909 r. przez B. Namysłowskiego. W pracy B. Gumińskiej i W. Wojewody z 1985 ma polską nazwę czareczka długotrzonkowa[3], jednakże w Checklist of Polish larger Ascomycetes autorstwa Marii Alicji Chmiel z 2006 roku, gatunek ten umieszczony jest jedynie pod łacińską nazwą naukową Microstoma protracta[4] (ortograficzny wariant nazwy systematycznej[5]), a polska nazwa czareczka przypisana jest rodzajowi Pseudoplectania[6].

Morfologia

Owocniki

Miseczkowate apotecja, początkowo w postaci kulistych kieliszków z niewielkim otworem na szczycie, które z wiekiem otwierają się, pękając na brzegu na niewielkie białawe płaty, przypominające płatki tulipana. Wewnętrzna powierzchnia miseczki (hymenium) jest jaskrawo czerwona lub różowoczerwona, zewnętrzna powierzchnia biaława, gęsto pokryta białawymi włoskami. Średnica dojrzałych miseczek 5–30mm, głębokość 5–20mm. Miseczki mają wspólny, rozgałęziony, stosunkowo długi trzon, o wymiarach 1–4cm długości i 2–5mm grubości, który wyrasta ze sklerocjum zbudowanego ze zbitych ciasno strzępek grzybni, tworzącego się w sąsiedztwie zagrzebanego w ziemi, zmurszałego drewna. Trzon w górnej części ma barwę białawą i ciemnieje ku dołowi[7][8][9].

Zarodniki

Elipsoidalne do wrzecionowatych, o wymiarach 40–45×15–20μm[9].

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych czarek (Sarcoscypha sp.), które tworzą znacznie większe owocniki opatrzone grubszym i bardziej krępym trzonem oraz wyrastają bezpośrednio z murszejącego drewna[7].

Występowanie i siedlisko

W Polsce jest rzadki i podlega ścisłej ochronie gatunkowej[10]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[11]. Znajduje się na czerwonych listach w kilku innych krajach europejskich, w tym w Austrii, Bułgarii, Czechach, Niemczech, na Słowacji i we Francji (w regionie Franche-Comté)[12].

Rośnie w sąsiedztwie murszejącego, zagrzebanego w ziemi drewna drzew liściastych[7][8]. Owocniki pojawiają się wiosną, od stycznia do maja[8], często w małych grupach, w lasach liściastych i mieszanych[7].

Do 2019 roku, czareczka długotrzonkowa notowana była jedynie na kilku historycznych stanowiskach znanych z literatury:

  • Między Częstochową a Mstowem, woj. górnośląskie, Jurajski Park Krajobrazowy (1998 r.)[12][13];
  • Oława, Dolny Śląsk (przed 1908 r.)[12][14];
  • Okolice Strzelina, woj. Dolnośląskie (przed 1908 r.)[12][14];
  • Wrocław (Osobowice, Popowice, Swojszyce) (przed 1908 r.)[12][14];
  • Kraków, woj. Małopolskie (1889 r.)[12][15][16];

oraz współczesnych stanowisk:

  • Czeszewo, woj. wielkopolskie, Żerkowsko–Czeszewski Park Krajobrazowy (2006 r.), leg. Aleksander Winiecki i Michał Hałas[12][17];
  • Kraków–Tyniec, woj. małopolskie (2017 r.), leg. Radosław Kubiński[12][18].

W roku 2019 zostało zlokalizowane bardzo duże stanowisko Microstoma protractum wraz z Urnula craterium we Włocławku, które odkryła jedna z jego mieszkanek, Agnieszka Kurpińska[19]. Znalezisko to wywołało duże poruszenie na forach o tematyce grzybowej oraz grupach zrzeszających miłośników grzybów na jednym z portali społecznościowych, gdyż oba te gatunki zaliczają się do najrzadszych grzybów Polski i nigdy nie były notowane w tak dużych ilościach w jednym miejscu[19][20].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  3. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  4. ↑ Maria Alicja. Chmiel, Checklist of Polish larger Ascomycetes = Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, s. 76, ISBN 978-83-89648-46-4, OCLC 191675402 [dostęp 2020-02-13].
  5. ↑ Index Fungorum – Names Record [online], www.indexfungorum.org [dostęp 2020-02-13].
  6. ↑ Maria Alicja. Chmiel, Checklist of Polish larger Ascomycetes = Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, s. 104, ISBN 978-83-89648-46-4, OCLC 191675402 [dostęp 2020-02-13].
  7. 1 2 3 4 Czesław Narkiewicz: Grzyby chronione Dolnego Śląska. Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005. ISBN 83-89863-20-0.
  8. 1 2 3 Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 77, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
  9. 1 2 Thomas Læssøe, Jens H. Petersen, Fungi of temperate Europe, Princeton, s. 1331, ISBN 0-691-18037-7, OCLC 1089434722 [dostęp 2020-01-29].
  10. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
  11. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  12. 1 2 3 4 5 6 7 8 Anna Kujawa i inni, The occurrence of Microstoma protracta (Fr.) Kanouse in Poland and assessment of its threat status, „Acta Mycologica”, 53 (2), 12 grudnia 2018, ISSN 2353-074X [dostęp 2020-02-25].
  13. ↑ Ławrynowicz M., Ślusarczyk D., Walewska-Grąbczewska I. Grzyby projektowanego rezerwatu “Gąszczyk” na Wyżynie Częstochowskiej. Parki Nar. i Rez. Przyr.. 2009; 28(4):3–16.
  14. 1 2 3 Schröeter J. Die Pilze Schlesiens, Kryptogamen-Flora von Schlesiens; vol 2, Breslau: J. U. Kern’s Verlag, 1908.
  15. ↑ Namysłowski B. Zapiski grzyboznawcze z Krakowa, Gorlic i Czarnej Hory. Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej. 1909;43:1–30.
  16. ↑ Namysłowski B. Śluzowce i grzyby Galicyi i Bukowiny. Pamiętnik Fizyograficzny. 1914;22(4):1–151.
  17. ↑ Nie zaobserwowano owocnikowania w latach następnych.
  18. ↑ Ponowna obserwacja owocnikowania w latach następnych.
  19. 1 2 Microstoma protractum (czareczka długotrzonkowa) [online], www.grzyby.pl [dostęp 2020-01-29].
  20. ↑ bio-forum.pl: Microstoma protractum [online], www.bio-forum.pl [dostęp 2020-01-29].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.