Czara włocławska
Ilustracja
Data powstania

I poł. X w.

Medium

kucie, rytowanie, złocenie, niello, trybowanie

Wymiary

10,8 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Muzeum Narodowe w Krakowie

Czara włocławska – naczynie z I poł. X wieku, znajdujące się w Muzeum Narodowym w Krakowie i eksponowane w Galerii Rzemiosła Artystycznego.

Historia

Czara najprawdopodobniej pierwotnie była kielichem mszalnym. Została przypadkowo wyorana na polu pod Włocławkiem 3 maja 1909 r., przy drodze prowadzącej do Brześcia Kujawskiego przez Michała Marciniaka i Jana Sapińskiego, którzy oddali ją do pobliskiego klasztoru Ojców Reformatów, w ręce o. Benedykta Wierciocha, ten zaś przekazał ją Szymonowi Rajcy, kustoszowi muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego we Włocławku[1]. W porozumieniu z ks. Władysławem Górzyńskim, historykiem i profesorem Wyższego Seminarium Duchownego, postanowił oddać czarę do konserwacji w pracowni Braci Łopieńskich w Warszawie[2]. W obawie przed konfiskatą naczynia przez władze rosyjskie, czarę w 1910 roku zdeponowano w Muzeum Narodowym w Krakowie[3] (zabór austriacki).

Dyrektor Muzeum Kujawskiego, Henryka Królikowska upomniała się w Krakowie o zwrot oryginału, okazało się jednak, że ojcowie reformaci ostatecznie sprzedali czarę, za którą otrzymali 1000 koron (przekazane w dwóch ratach), a uzyskane środki przeznaczyli na modernizację kościoła[2].

Kontrakt przewidywał również wykonanie dwóch kopii czary dla Muzeum Kujawskiego i Muzeum Diecezjalnego we Włocławku. Pierwsza z nich jest obecnie eksponowana na wystawie stałej w Muzeum Historii Włocławka[4], druga w późniejszych latach zaginęła. W 2011 roku kopia czary ponownie znalazła się w zbiorach Muzeum Diecezjalnego, dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego[5].

Z okazji 100-lecia włocławskiego muzeum, obchodzonego w 2009 roku, czara wróciła na chwilę do Włocławka, gdzie przez miesiąc była eksponowana w Zbiorach Sztuki[6].

Opis

Zachowana kopia Czary włocławskiej

Jest to naczynie pozbawione stopy, wykonane ze srebra, częściowo złocone i niellowane. Powierzchnia czary, wraz z czterema medialonami, które się na niej znajdują, zdobiona jest przedstawieniami wykonanymi w technikach trybowania i rytowania. Łącznie umieszczonych jest osiem scen, przedstawiających dzieje Gedeona, pogromcy Madianitów, ze starotestamentowej Księgi Sędziów. Przedstawieniom figuralnym towarzyszą ornamenty roślinne i geometryczne.

Pochodzenie

Czara włocławska powszechnie datowana jest na X wiek, należy więc do nielicznych w Polsce zabytków sztuki przedromańskiej. W starszej literaturze bywa także uznawana za dzieło XII-wieczne. Forma naczynia wywodzi się prawdopodobnie z Małej Azji i została przejęta w Europie w okresach sztuki karolińskiej i ottońskiej. Naczynie jest uznawane za dzieło szwabskie, być może związane z warsztatem z St. Gallen. Niewykluczone, że do Polski została przywieziona przez benedyktynów.

Przypisy

  1. ↑ Piotr Nowakowski, Skarby najstarsze w Polsce, „Przewodnik Katolicki”, 1999.
  2. 1 2 Czara włocławska, Wirtualne Muzea Małopolski.
  3. ↑ Galeria Rzemiosła Artystycznego. muzeum.krakow.pl. [dostęp 2007-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-29)].
  4. ↑ WŁOCŁAWEK - Muzeum Historii Włocławka [online], Szlak piastowski [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  5. ↑ Diecezja włocławska otrzymała kopię "czary włocławskiej" [online], eKAI [dostęp 2020-01-28].
  6. ↑ Znaleziony we Włocławku bezcenny skarb do dziś zachwyca [online], ddwloclawek.pl [dostęp 2020-01-28] (pol.).

Bibliografia

  • Tadeusz Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, ISBN 83-01-11171-2, OCLC 69471981.
  • Historia sztuki polskiej, t.I: Sztuka średniowieczna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965.
  • Teresa Mroczko, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i FIlmowe, 1988, ISBN 83-221-0307-7, OCLC 835024931.

Literatura dodatkowa

  • W. Górzyński, Czara włocławska, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki IX, 1915.
  • P. Skubiszewski, Czara włocławska: Studia nad spuścizną Wschodu w sztuce wczesnego średniowiecza, Poznań 1965, (Prace KHSz.; t. 7, z. 1).
  • M. Sokołowski, Uzupełnienie do pracy ks. Wład. Górzyńskiego: Czara włocławska, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki IX, 1915.
  • W. Stroner, Czara włocławska, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki IX, 1915.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.