Czasy antyczne

Pozostałości archeologiczne dowodzą, że teren aktualnie zajmowany przez Cittadellę, był po raz pierwszy zasiedlony w czasie epoki brązu. Osada została później rozbudowana przez Fenicjan, a w czasach Cesarstwa Rzymskiego stała się akropolem miasta znanego jako Glauconis Civitas.

Okres średniowieczny i rządy Joannitów

W okresie Średniowiecza osadnictwo przeniosło się do Cittadelli, która zaczęła być nazywana Gran Castello. Z czasem Cytadella stała się za mała dla rosnącej populacji, i u podnóża południowych murów Cittadelli rozrosło się przedmieście Rabat. W XV w., podczas rządów Królestwa Aragonii, fortyfikacje miasta zostały wzmocnione. Mury, które otaczały miasto, służyły głównie ludności wiejskiej do ochrony przed piratami, którzy napadali wyspy Maltańskie w celu zdobycia niewolników.

Największy z takich napadów miał miejsce w lipcu 1551 r., kiedy 10 000 Turków osmańskich najechało Gozo i oblegało Cittadellę. Miasto, będące pod kontrolą gubernatora Gelatiana de Sessy, skapitulowało po kilku dniach ostrzału. Ludność Gozo, w ilości 5000-6000, schroniła się wcześniej w Cittadelli, i po jej zdobyciu została uprowadzona przez korsarzy. Jedynie jeden zakonnik i 40 starców, których piraci oszczędzili, oraz około 300 osób, którym udało się uciec przez mury miasta, uniknęli uprowadzenia w niewolę.

Po inwazji, zniszczone fortyfikacje miasta zostały naprawione, lecz nie ulepszone. W późnych latach XVI wieku, dwóch architektów – Giovanni Rinaldini i Vittorio Cassar, wysunęli wniosek o odnowienie miasta^[2]. Począwszy od roku 1599, kompletnie przebudowano wejście i południowe mury, co zmieniło miasto z małego zamku w silną fortecę. W roku 1603 prace osiągnęły zaawansowany poziom, a całość przebudowy została ukończona w roku 1622. Z przeciwnej, północnej strony, mury twierdzy pozostały w swoim oryginalnym średniowiecznym kształcie. W mieście zbudowano kilka bastionów, nadszańców, baterii i prochowni.

Mieszkańcy Gozo pozostawali w murach Cittadelli pomiędzy zmierzchem i świtem aż do 15 kwietnia 1637, gdy zniesiono ten nakaz. Miasto było jedynym ufortyfikowanym miejscem ucieczki mieszkańców w razie ataku na wyspę, aż do XVIII w., kiedy zbudowano Fort Chambray^[3].

W XVII w. krytykowano skuteczność obronną murów Cittadelli. W roku 1645 powstał plan zburzenia miasta, Zrobiono podkopy do umieszczenia ładunków wybuchowych pod bastionami, aby zniszczyć je w razie potrzeby. Na szczęście, nigdy do tego nie doszło^[4].

Okupacja francuska i rządy brytyjskie

W czerwcu 1798 roku, wyspy Maltańskie zostały okupowane przez Francuzów, lecz Maltańczycy wywołali powstanie po kilku miesiącach rządów francuskich. Mieszkańcy Gozo powstali 3 września, i garnizon francuski wycofał się do Cittadelli, gdzie skapitulował, po negocjacjach, 28 października. Dzień później, Brytyjczycy przekazali kontrolę nad Cittadellą mieszkańcom Gozo, którzy ustanowili rząd tymczasowy z Saverio Cassarem na czele, i obwołali wyspę jako niezależne państwo La Nazione Gozitana^[5].

Fortyfikacje Cittadelli zostały opuszczone przez Brytyjczyków w dniu 1 kwietnia 1868 roku. Fortyfikacje Cittadelli oraz ruiny budynków wewnątrz miasta zostały wpisane na Listę Zabytków 1925^[6].

Współcześnie

Ruiny budynków wewnątrz Cittadelli

Fortyfikacje Cittadelli, włącznie z częścią średniowiecznego systemu obronnego, są nienaruszone. Południowa część miasta, gdzie znajduje się katedra i inne budynki, jest również w dobrym stanie, lecz północna część jest w większości w ruinie. Wiele z tych ruin pochodzi z czasów średniowiecznych, i znajdują się w nich zabytki archeologiczne^[1].

Pierwsze plany odnowienia Cittadelli powstały w roku 2006, jako część projektu odnowienia fortyfikacji Valletty, Birgu i Mdiny na głównej wyspie Malcie^[7]. Prace rozpoczęły się w roku 2006 i ciągle trwają^[8][9].

Podczas prac restauracyjnych wydobyto na powierzchnię wiele różnych detali architektonicznych oraz pozostałości archeologicznych, wliczając w to pierwotne wejście do miasta^[10][11].

Fortyfikacje

St. Martin Demi-Bastion (Półbastion św. Marcina)

Fortyfikacje miasta w większości datowane są na początek XVII wieku, kiedy zostały przebudowane przez Rycerzy Joannitów, jakkolwiek niektóre części murów miejskich są datowane na XV wiek. Na fortyfikacje istniejące dzisiaj składają się:

• Średniowieczne centrum obronne – półkoliste centrum obronne na północnej stronie Cittadelli. Jest to najstarszy fragment murów obronnych miasta, datowany na XV wiek^[12].
• Bastion św. Michała (St. Michael Bastion) – duży bastion o kształcie grota ulokowany na południu miasta. Pierwotnie posiadał bartyzanę, lecz zastąpiona ona została przez wieżę zegarową^[13].
• Półbastion św. Marcina (St. Martin Demi-Bastion) – półbastion ulokowany na zachodnim końcu miasta. Posiada bartyzanę z płaskim dachem^[14].
• Nadszaniec św. Marcina (St. Martin Cavalier) – nadszaniec ulokowany w pobliżu półbastionu św. Marcina, i jest połączony ze średniowiecznym centrum obronnym. Niestety, w górnej części pozbawiony jest niektórych elementów architektonicznych^[2][15].
• Półbastion św. Jana (St. John Demi-Bastion) – półbastion ulokowany na wschodnim końcu miasta, połączony ze średniowiecznym centrum obronnym. Posiada bartyzanę z płaskim dachem^[16].
• Nadszaniec św. Jana (St. John Cavalier) – nadszaniec ulokowany blisko półbastionu św. Jana. W późniejszych czasach, na dachu półbastionu zbudowano magazyn prochu^[17].
• Rawelin – mały trójkątny rawelin, ulokowany obok wejścia do miasta. Stracił większość swoich elementów kamiennych, i został przekształcony w prywatny ogród^[18].
• Dolna Bateria (Low Battery) – pięcioboczna bateria artyleryjska, ulokowana blisko półbastionu św. Jana^[19].

Budynki

Katedra Wniebowzięcia NMP

Wewnątrz murów obronnych Cittadelli znajduje się kilka godnych uwagi budynków. Wśród nich są:

• Katedra Wniebowzięcia – barokowa katedra, mieszcząca biura katolickiej diecezji na Gozo. Została zbudowana w latach 1697–1711, jej architektem był Lorenzo Gafà, który również zbudował katedrę w Mdinie. Mówi się, że stoi ona na miejscu, gdzie była wcześniej rzymska świątynia Junony. Katedra jest najbardziej znana z wybitnego malarstwa iluzjonistycznego (trompe l’oeil), wykonanego na suficie świątyni, a przedstawiającego wnętrze kopuły, która nigdy nie została zbudowana^[20].
• Kościół św. Józefa – stary kościół zbudowany w roku 1625, w miejscu XI-wiecznej kaplicy^[20].
• Kaplica św. Barbary w murach – kaplica zbudowana na początku XVII w. Pochowany jest tutaj syn znanego architekta Girolamo Cassara – Vittorio Cassar, również architekt^[20].
• Budynek sądów (Courts of Justice) – instytucje sądowe znajdują się w byłym Pałacu Gubernatora, pochodzącym z początku XVI wieku.
• Budynek starego więzienia – byłe więzienie, używane od XVI w. do roku 1962. Teraz otwarte do zwiedzania, jako muzeum^[21].
• Muzeum Archeologii Gozo (Gozo Museum of Archaeology) – muzeum poświęcone historii i archeologii Gozo od prehistorii do czasów Średniowiecza^[22].
• Muzeum Historii Naturalnej Gozo (Gozo Nature Museum) – muzeum poświęcone geografii, geologii i przyrodzie Gozo.
• Muzeum Folkloru (Folklore Museum) – muzeum poświęcone folklorowi Gozo. Mieści się w kilku XVI-wiecznych budynkach^[23].