Do roku 1945

Miejscowość Ciotusza została założona przez Oleśnickich w 1591 r., wtedy Jan Zamoyski oskarżył Marcina Oleśnickiego podsędka ziemskiego bełskiego „iż wdarł się wgłąb dóbr ordynackich, graniczących z posiadłościami Lipskich, tam wykarczował wiele lasu i osadził nową wieś Ciotuszę.”^[9]. Nigdzie nie ma informacji na temat powstania nazwy miejscowości. Wraz z kilkoma innymi wioskami Oleśnickich Ciotusza była obciążona długiem w wysokości 16 500 złp, a prawa do niego posiadał hetman Stanisław Żółkiewski. W 1603 roku przelał on swe prawa na Jana Zamoyskiego, który zajął obciążone długiem wsie. Później wieś przeszła w drodze spadku na Tomasza Zamoyskiego. Dopiero w 1627 roku udało się Oleśnickim odzyskać zastawione ziemie z powrotem^[10]. W 1688 roku wieś była własnością Hurczyna.

W 1738 roku Ciotuszę nabył Stanisław Trzcziński herbu Ślepowron. Po nim wieś odziedziczył jego syn Józef, a po nim wnuk Tadeusz^[11]. Pod koniec XVIII wieku Głogowscy herbu Grzymała. Około 1801 Wincenty Głogowski sprzedał Ciotuszę Euzebiemu Lipskiemu za sumę 120 000 zł^[12]. Po jego śmierci wieś odziedziczyły córki. Majątek był bardzo zadłużony i trafił na licytację^[13].

Według spisu z 1827 roku Ciotusza należała do powiatu zamojskiego i parafii Krasnobród. W 1828 r. według spisu znajdował się we wsi drewniany dwór sosnowy, na podmurówce, z gankiem, zwrócony frontem na południe, kryty gontem. Zabudowania folwarczne były częściowo podpiwniczone, a część gospodarcza ogrodzona płotem. Istniały wówczas: wozownia, spichlerz i kurnik z XVIII wieku i nowsze (a więc zapewne XIX wieczne) stajnia, chlewy, wozownia, obora ze spichrzem, chlewik, stodoła i szopa. Ponadto osobną grupę budynków stanowiła gorzelnia, browar i wołownik, również ogrodzone^[13].

W 1837 dobra Ciotusza złożone z folwarków w Ciotuszy, Róży i Józefówku oraz wsi Ciotusza Stara i Nowa, Róża i Józefówek kupił za 65 350 rubli Józef Gabriel Szeptycki, żonaty z Amelią Lipską, córką poprzedniego właściciela. W 1838 roku dobra Ciotusza o powierzchni 1572 morgi złożone z Ciotuszy z Różą i Józefówkiem zostały sprzedane za sumę 37 750 rubli. W folwarku były 3 budynki murowane i 15 drewnianych oraz młyn wodny ulokowany przy rzece Sopot oraz gorzelnia. Ciotusza Nowa zajmowała wtedy 350 mórg gruntu i były w niej 34 domy. Wieś należała wtedy do powiatu biłgorajskiego, do gminy z siedzibą w Majdanie Sopockim^[14].

W 1853 roku zmarł Piotr Olszewski, który na dobrach Ciotusza zabezpieczył 30 000 zł. Zapewne był on dzierżawcą dóbr Ciotusza^[11].

Gdy Józef Szeptycki rozwiódł się ze swoją żoną Amelią, to jego żona wyszła za mąż za Gródeckiego. W 1857 roku Józef Szeptycki zmarł bezpotomnie, wtedy wieś otrzymały w spadku dzieci jego brata Piotra: małoletni Jan i Michalina, nad którymi opiekę sprawowała ich matka Róża Szeptycka. Dobra Ciotusza były zadłużone, dlatego w czerwcu 1858 roku decyzją rady familijnej zostały sprzedane za 249 000 zł Konstantemu Sznukowi. W 1860 r. wykupił on prawa do dóbr od Amelii Lipskiej. Konstanty Sznuk wybudował w Ciotuszy nowy dwór i prawdopodobnie częściowo zmodernizował zabudowania gospodarcze. Po jego śmierci dobra otrzymała w spadku żona Maria i dzieci: Konstantyn Andrzej, Tadeusz Karol i Felicja Jadwiga. Ta ostatnia wyszła za mąż za Józefa Boguckiego i zapewne wykupiła udziały pozostałych, bowiem na początku XX wieku była jedyną właścicielką. W 1880 roku wybudowano w Ciotuszy Nowej drewniany młyn wodny „Zuby”. Następny drewniany młyn wodny zbudowano we wsi w 1928 roku^[15].

11 listopada 1863 roku oddział Karola Świdzińskiego natknął się pod Ciotuszą na 2 roty piechoty rosyjskiej i stoczył z nimi potyczkę. W jej wyniku zginęło 7 powstańców, 9 dostało się do niewoli a 40 innych uszło za kordon^[15].

W 1906 roku większość dóbr kupił za 65 tys. rubli Stanisław Niewęgłowski, który jednak w latach 1911-12 sprzedał je z przeznaczeniem na parcelację. Część dóbr kupili Urys Moszkowicz Bajtel, Chaim Jaśków Moszkowicz Szemier i Ludko Lejzorow Agier, lecz w dwa lata później odkupił ich udziały Albin Sierakowski. Po jego śmierci w 1937 roku część Ciotuszy odziedziczyły córki: Barbara za Czesławem Szkodą i Ludmiła za Antonim Panasem. Większość gruntów ornych odkupił od Niewęgłowskiego w 1911 roku Włościański Bank Ziemski, z przeznaczeniem na parcelację. Do parcelacji jednak nie doszło i w 1921 roku ziemia przeszła na Skarb Państwa. Część dóbr z założeniem dworskim pozostała jednak w rękach Niewęgłowskiego do 1917 roku, kiedy sprzedał je Marcinowi Małuji. Ten z kolei w 1923 roku odsprzedał majątek Aleksandrowi i Zofii Skibińskim. Skibińscy w okresie międzywojennym prowadzili parcelację dóbr. Część założenia dworskiego kupili wówczas Szelągowie^[16].

Według spisu z 1921 roku w Ciotuszy Nowej było 54 domy i 431 mieszkańców.Natomiast w folwarku było 7 domów i 119 mieszkańców. W tym 5 Ukraińców i 17 Żydów^[17].

II wojna światowa

We wrześniu 1939 roku podążały przez Ciotuszę w kierunku Tomaszowa główne siły armii „Lublin” i „Kraków”. 17 września 1939 roku przez Ciotuszę przechodziła południowa kolumna pod dowództwem ppłk. dypl. Zenona Wzacnego. Po nocnym przemarszu dowództwo przebywało w Ciotuszy. 18 września w Ciotuszy poległ por. Zbigniew Rudziński, adiutant dowódcy Dywizjonu Przeciwpancernego Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. 19 września grupa operacyjna gen. Boruty – Spiechowicza miała zadanie osłaniać południowo-zachodnie skrzydło armii na obszarze Ciotusza – Wólka Łosiniecka – Łasochy^[18].

W lutym 1943 roku Ciotusza Stara i Nowa zostały spacyfikowane przez nazistów, jednak część ludności uszła w lasy. W lipcu 1943 roku do Ciotuszy nasiedlono Ukraińców. Ludność polska zdołała ujść wysiedleniu.

Podczas II wojny światowej część ludności była represjonowana przez hitlerowców i bolszewików.

W Auschwitz zginął 10.11.1941 Jan Gąsiorek (ur. 1903-05-11), był on organistą w kościele parafialnym w Majdanie Sopockim, otrzymał on numer obozowy: 19551. Do Auschwitz został zabrany razem z księdzem Henrykiem Blicharskim (ur. 1901-06-25 w Kazimierzu Dolnym), proboszczem parafii Majdan Sopocki. Ksiądz Henryk Blicharski otrzymał numer obozowy: 19550, zginął 15.03.1942 w Auschwitz.

Po roku 1945

W 1947 roku założono Ochotniczą Straż Pożarną.

W 1966 roku w Ciotuszy oddano do użytku szkołę - Pomnik Tysiąclecia. Obecnie szkoła nie funkcjonuje.

W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa zamojskiego.

W 1980 r. powstał zespół ludowy „Jutrzenka”. Jego założycielem był Jan Herda. Wraz z ogłoszeniem stanu wojennego zespół zaprzestał działalności. Działalność zespołu została wznowiona w roku 1998. Jutrzenka bierze udział w festynach, w dożynkach, Festiwalach Pieśni Maryjnej w Górecku.