Cierniogonek araukariowy
Leptasthenura setaria[1]
(Temminck, 1824)
Ilustracja
Cierniogonek araukariowy (stan São Paulo w Brazylii)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

tyrankowce

Rodzina

garncarzowate

Podrodzina

ogończyki

Rodzaj

Leptasthenura

Gatunek

cierniogonek araukariowy

Synonimy
  • Synallaxis setaria Temminck 1824
Podgatunki


Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Cierniogonek araukariowy[3][4] (Leptasthenura setaria) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w części Mata Atlântica położonej w najbardziej południowej części Brazylii i skrajnie północno-wschodniej Argentynie. Jest gatunkiem endemicznym, ściśle powiązanym z występowaniem araukarii brazylijskiej. Pospolity na niewielkim obszarze, głównie z tego powodu jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia[5][6].

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1824 roku Coenraad Jacob Temminck, nadając mu nazwę Synallaxis setaria[7]. Autor jako miejsce typowe wskazał São Paulo w Brazylii, co zostało później skorygowane przez Hellmayra na Castro w stanie Parana[7]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Leptasthenura[4][8]. IOC nie wyróżnia podgatunków[8].

Etymologia

  • Leptasthenura: gr. λεπτος leptos „cienki”; ασθενης asthenes „słaby”; ουρα oura „ogon”[9].
  • setaria / setarius: łac. setarius „najeżony”, „szczeciniasty”[10].

Morfologia

Nieduży, smukły ptak ze stosunkowo długim i lekko zakrzywionym dziobem, którego górna część jest barwy od stalowej do ciemnoszarej, a dolna jaśniejsza u nasady. Tęczówki brązowe lub szare. Nogi szarozielone. Pióra czoła i górnej części głowy tworzą charakterystyczną najeżoną czapeczkę. Głowa w czarno-białe pasemka układające się promieniście od nasady dzioba, biały cienki pasek brwiowy. Gardło i szyja białawe z rzadszymi czarnymi smugami. Reszta piersi i brzuch płowe, ciemniejsze pod skrzydłami i w okolicach zadu. Górna część pleców oraz pokrywy skrzydeł rdzawe, zewnętrzne części lotek czarniawe. Ogon długi, wyraźnie stopniowany, środkowe sterówki najdłuższe, zewnętrzne krótkie, wszystkie w kolorze czerwonobrązowym z bledszymi brzegami. Obie płcie wyglądają tak samo. Młode osobniki mają mniej wyraziste przebarwienia i czub na głowie prawie bez charakterystycznych pasemek. Długość ciała z ogonem 17–19 cm, masa ciała 11 g[5].

Zasięg występowania

Występuje w południowo-wschodniej Brazylii od najbardziej na południe wysuniętych części stanu Minas Gerais i południowej części stanu Rio de Janeiro, poprzez stany São Paulo, Parana i Santa Catarina do północnej części stanu Rio Grande do Sul; ponadto w północnej części prowincji Misiones w skrajnie północno-wschodniej Argentynie. Spotykany jest na wysokości od 750 do 1900 m n.p.m., jednak głównie poniżej 1400 m n.p.m.[2][11][5]

Ekologia

Cierniogonek araukariowy jest gatunkiem endemicznym, ściśle powiązanym z występowaniem araukarii brazylijskiej. Jego głównym habitatem jest las atlantycki, gdzie zamieszkuje stanowiska z araukarią brazylijską zarówno w lesie, jak i na obszarach z rzadszym zalesieniem, zagajnikach, ogrodach i plantacjach. Żywi się głównie stawonogami. Żeruje zazwyczaj pojedynczo lub w parach, w środkowych i górnych partiach drzew, zbierając pokarm z gałęzi i igieł[5].

Rozmnażanie

Rozmnaża się w okresie wiosny–lata. Prawdopodobnie gatunek monogamiczny. Gniazdo w formie kuli o średnicy około 8 cm, zbudowane jest z materiału roślinnego, w tym mchów, i umieszczone w górnych partiach araukarii brazylijskiej. Brak bardziej szczegółowych informacji[5].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN od 1988 roku cierniogonek araukariowy zaliczany jest do kategorii gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Zasięg występowania cierniogonka araukariowego według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 501 tys. km²[12]. Liczebność populacji nie została oszacowana, w 1996 roku gatunek opisywany był jako pospolity. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy. Głównymi zagrożeniami dla liczebności populacji są: wycinka lasów w celu pozyskania drewna, rozwój rolnictwa przemysłowego i zwiększanie hodowli i wypasu bydła[2][12].

BirdLife International wymienia 22 ostoje ptaków IBA, w których ten gatunek występuje – 15 w Brazylii i 7 w Argentynie, są to m.in.: w Argentynie – Parque Provincial Cruce Caballero, Parque provincial Piñalito i Parque provincial Uruzú, a w Brazylii Park Narodowy São Joaquim, Park Narodowy Itatiaia[12].

Przypisy

  1. ↑ Leptasthenura setaria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 Leptasthenura setaria, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 193, 1999.
  4. 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2021-01-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-04-15].
  5. 1 2 3 4 5 J.V. Remsen, Jr.: Araucaria Tit-Spinetail Leptasthenura setaria, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-06-04]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  6. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-06-03].
  7. 1 2 Denis Lepage: Araucaria Tit-Spinetail Leptasthenura setaria (Temminck, 1824). Avibase. [dostęp 2022-06-03]. (ang.).
  8. 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-04-15]. (ang.).
  9. ↑ Leptasthenura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-15] (ang.).
  10. ↑ setaria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-06-04] (ang.).
  11. ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 266–267. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).
  12. 1 2 3 Araucaria Tit-spinetail Leptasthenura setaria, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-06-04]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.