Chrystianizacja Wielkich Moraw – proces chrystianizacji państwa wielkomorawskiego we wczesnym średniowieczu.
Okoliczności przyjęcia chrztu
Terytorium Wielkich Moraw pierwotnie podlegało ewangelizacji misjonarzy pochodzących z Królestwa Franków, bądź bizantyjskich enklaw w Italii i Dalmacji od początku VIII wieku i sporadycznie także wcześniej[1]. Bawarska diecezja pasawska była odpowiedzialna za ustanowienie struktury kościelnej na Morawach. Pierwszy kościół chrześcijański zachodniej i wschodniej Słowiańszczyzny znany ze źródeł pisanych, został zbudowany w 828 roku przez Pribinę, władcę Księstwa Nitrzańskiego, choć prawdopodobnie on sam pozostawał jeszcze poganinem. Pierwszy znany z imienia władca Moraw, Mojmir I, został ochrzczony w 831 przez Reginhara, biskupa Pasawy. Państwo wielkomorawskie było drugim w historii państwem słowiańskim, które przyjęło chrzest. Pierwszym była Karantania w VIII wieku za rządów Kakacjusza. W związku z wewnętrznymi walkami między morawskimi władcami, Mojmir został obalony przez Rościsława w 846. Gdy Mojmir sprzymierzył się z Państwem wschodniofrankijskim i Kościołem katolickim, Rościsław poprosił o wsparcie z Bizancjum i sprzymierzył się z Kościołem prawosławnym.
Misja świętych Cyryla i Metodego
Chrystianizacja Moraw zintensyfikowała się pod wpływem greckich misjonarzy, Cyryla i Metodego, którzy przybyli do Moraw na prośbę Rościsława w 863 roku. Jeszcze wcześniej przygotowując się do działalności wśród Słowian, bracia stworzyli czterdziestoliterowy alfabet oddający dźwięki występujące w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, zwany następnie głagolicą. „Bracia słowiańscy” przetłumaczyli również na język Słowian Biblię i pisma liturgiczne, co pozwoliło szybko spopularyzować chrześcijaństwo. Cyryl i Metody odnieśli większe sukcesy niż katolickie misje wschodniofrankijskich kapłanów i łacińskiej liturgii. Kilkanaście lat później, władca pobliskiego Księstwa Czech, Borzywoj I również przyjął chrzest z rąk Metodego, choć nie jest do końca pewne w którym dokładnie roku. Przyjmuje się rok 884, czyli rok przed śmiercią Metodego[2]. Morawskiemu Rościsławowi ostatecznie udało się stworzyć Kościół niezależny zarówno od Państwa wschodniofrankijskiego, jak i od Bizancjum, podległy bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Nowo powstała diecezja panońska została ustanowiona z Metodym jako jej pierwszym arcybiskupem. Po śmierci Rościsława, jego następcą został Świętopełk I morawski i wówczas zmianie uległa sytuacja polityczna. Zapoczątkowany przez „braci słowiańskich” Kościół słowiański zaczął chylić się ku upadkowi. Po śmierci Metodego został on zastąpiony na powrót przez zachodni obrządek. Wielu słowiańskich kapłanów wydalonych z Moraw, znalazło schronienie w Bułgarii, gdzie wiele ich tradycji zostało włączonych do Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego. Według polskiego historyka, Henryka Łowmiańskiego, autora Początków Polski, Państwo wielkomorawskie ostatecznie upadło około 905 roku. Stało się to za panowania Mojmira II.
Wpływ chrztu na ziemie polskie
Nie wykluczone, że z terenów wielkomorawskich, chrześcijaństwo zostało przeniesione na tereny dzisiejszej Małopolski, czy Śląska. Autor hagiograficznego Żywota świętego Metodego (znanego też jako Legenda panońska) napisał o „potężnym słowiańskim księciu siedzącym na Wiśle”, który „urągał chrześcijaństwu i wielkie czynił mu szkody”[3]. Chodzi tu najprawdopodobniej o wodza plemienia Wiślan. Wspomniane przez autora krzywdy mogło objawiać się na przykład w wyprawach łupieskich, organizowanych na tereny Wielkich Moraw, bądź tylko w prześladowaniu misji chrześcijańskich na terenie dzisiejszej Małopolski. Metody miał wówczas wezwać owego księcia do przyjęcia chrztu, w przeciwnym bowiem razie jego kraj zostanie podbity:
Był zaś w nim [Metodym] także dar proroczy, tak że spełniało się wiele przepowiedni jego, z których jedną lub dwie opowiemy. Książę pogański, silny bardzo, siedzący w Wiślech [Wiśle ?], urągał wielce chrześcijanom i krzywdy im wyrządzał. Posławszy zaś do niego [kazał mu] powiedzieć [Metody]: Dobrze będzie dla ciebie synu ochrzcić się z własnej woli na swojej ziemi, abyś nie był przymusem ochrzczony na ziemi cudzej, i będziesz mnie [wtedy] wspominał. I tak też się stało.
Według Legendy panońskiej przepowiednia Metodego miała się sprawdzić. Nie jest pewne czy Świętopełk I rzeczywiście podbił ziemie położone na północ od Tatr i czy wódz Wiślan był jego wasalem. Obecnie kwestia ta jest przedmiotem dyskusji wśród mediewistów.
Przypisy
- ↑ Josef Poulik: The Origins of Christianity in Slavonic Countries North of the Middle Danube Basin. World Archeology 10 (magazyn), 1978, s. 158-171.
- ↑ G. Labuda, Organizacje państwowe Słowian zachodnich w okresie kształtowania się państwa polskiego, s. 58; G. Labuda, Borzywoj, s. 152; H. Łowmiański, Początki Polski, t. 4, s. 415
- ↑ Henryk Łowmiański: Początki Polski. Warszawa: 1967, s. 118.
Zobacz też
Bibliografia
- Stanislav, Ján (1934). Životy slovanských apoštolov Cyrila a Metoda. Panonsko-moravské legendy. Bratislava, Praha: Vydané spoločne nakladateľstvom Slovenskej ligy a L. Mazáča. Retrieved 2009-10-09.
- Philip Schaff. History of the Christian Church, Volume IV: Mediaeval Christianity. A.D. 590-1073. CCEL. pp. 161–162. ISBN 978-1-61025-043-6.
- Poulik, Josef (1978). "The Origins of Christianity in Slavonic Countries North of the Middle Danube Basin". World Archaeology 10 (2): 158–171. doi:10.1080/00438243.1978.9979728.
- Barford, P. M. (2001). The early Slavs : culture and society in early medieval Eastern Europe. Ithaca, NY: Cornell University Press.
- James Minahan (1 January 2000). One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups. Greenwood Publishing Group. pp. 200–201. ISBN 978-0-313-30984-7.
- Philip Schaff. History of the Christian Church, Volume IV: Mediaeval Christianity. A.D. 590-1073. CCEL. pp. 164–166. ISBN 978-1-61025-043-6.