.jpg.webp)
Chodkiewiczowie – polsko-litewski ród magnacki, jedna z najważniejszych rodzin magnackich w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Historia
Od końca XV stulecia przedstawiciele tego rodu sprawowali wysokie urzędy i najwyższe godności senatorskie w Rzeczypospolitej. Wzrost znaczenia zawdzięczali nadaniom królewskim oraz koligacjom rodzinnym z najważniejszymi rodzinami w państwie (między innymi ze Zborowskimi). Domeny rodowe, zakupy, nadania i koligacje przyniosły Chodkiewiczom posiadłości w Wielkim Księstwie Litewskim, a następnie ziemiach ruskich Korony Królestwa Polskiego. Największe wpływy przedstawiciele rodu uzyskali w XVI i na początku XVIII w. W 1555 r. Chodkiewiczowie uzyskali tytuł hrabiowski Cesarstwa rzymskiego, który został im zatwierdzony w 1568 roku przez króla Zygmunta Augusta. Wówczas to doszło do zamiany herbu z Kościeszy na Gryfa z odmianą.
Funkcję hetmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego pełnili Grzegorz Chodkiewicz (zm. 1572), Jan, syn Hieronima Chodkiewicza (ok. 1537–1579) i Jan Karol Chodkiewicz (1561––1621). W 2 połowie XVI wieku Chodkiewiczowie rywalizowali o wpływy z rodem Radziwiłłów, między innymi na tle objęcia stanowisk hetmańskich i próbach przejęcia ziem dawnego księstwa słuckiego po wymarłych Olelkowiczach[1].
W połowie XVI w. doszło do podziału rodu Chodkiewiczów na trzy linie: brzostowicką, bychowską i supraską. Pierwsza gałąź Chodkiewiczów wygasła w 1578 r., druga wygasła w 1626 r., a jedyną żyjącą pozostała linia supraska. Potomkowie supraskiej linii Chodkiewiczów, w połowie XVIII w. przenieśli swoją rodową rezydencję do Młynowa, leżącego w odziedziczonych dobrach sapieżyńskich na Wołyniu[2].
Herb
Pierwotnie Chodkiewiczowie pieczętowali się herbem Kościesza[3]. Prawdopodobnie po nadaniu tytułu hrabiowskiego w XVI wieku nastąpiło dodanie Gryfa (Gryf z Mieczem).
Znani przedstawiciele
- Anna Alojza Chodkiewicz (1600-1654) – hetmanowa wielka litewska, żona Jana Karola
- Aleksander Chodkiewicz (1457-1549) – wojewoda nowogródzki
- Aleksander Chodkiewicz (zm. 1626) – wojewoda trocki
- Aleksander Krzysztof Chodkiewicz (zm. 1676) – biskup wendeński, kanonik wileński
- Aleksander Chodkiewicz (1776-1838) – generał, literat, chemik
- Grzegorz Chodkiewicz (ok. 1513-1572) – hetman wielki litewski, hetman polny litewski, wojewoda kijowski i witebski
- Hieronim Chodkiewicz (1500–1561) – starosta generalny żmudzki, działacz państwowy, dziadek Jana Karola
- Iwan Chodkiewicz (zm. ok. 1484) – wojewoda kijowski, protoplasta rodu Chodkiewiczów
- Jan Hieronimowicz Chodkiewicz (ok. 1537-1579) – marszałek wielki litewski, starosta generalny żmudzki
- Jan Karol Chodkiewicz (1560-1621) – hetman wielki litewski, wojewoda wileński, starosta generalny żmudzki, wojskowy
- Jan Mikołaj Chodkiewicz (1738-1781) – starosta generalny żmudzki
- Jerzy Juriewicz Chodkiewicz (zm. 1595)– starosta generalny żmudzki
- Jerzy Aleksandrowicz Chodkiewicz (1524-1569)
- Jerzy Karol Chodkiewicz (1646-1691) – oboźny wielki litewski
- Krzysztof Chodkiewicz (zm. 1652) – wojewoda wileński
- Tyszka Chodkiewicz Koroniewski – szlachcic uważany za protoplastę rodu Chodkiewiczów
Zobacz też
Przypisy
- ↑ https://www.zapiskihistoryczne.pl/files/issues/17778d5d50d732d27f2004fd8e54daf5_ZH_2011_1_LabedzN.pdf
- ↑ Sumariusz Dokumentów Dóbr Supraskich - Repozytorium Cyfrowe Poloników [online], repcyfr.pl [dostęp 2024-04-22] (ang.).
- ↑ Adam Boniecki, Herbarz polski.
Bibliografia
- Polski Słownik Biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 354–372.
- K. Niesiecki, Herbarz polski t. III, Lipsk 1839, s. 48–63.
- J. Kamiński, Rodzina Chodkiewiczów herbu Gryf, „Skarbiec Polski”, 1859.
- S.K. Kossakowski, Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, t. I, Warszawa 1876, s. 40–64.
- T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, R. XI, Poznań 1889, s. 1–34.
- A. Boniecki, Herbarz polski, t. III, Warszawa 1900, s. 21–29.
- S. Uruski, Rodzina, t. II, Warszawa 1905, s. 207–215.
- Z. Luba-Radzimiński, Sprawa odrębnego pochodzenia Chodkiewiczów litewskich i białoruskich, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, Kraków 1928.