Cebulica
Ilustracja
Cebulica dwulistna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

cebulica

Nazwa systematyczna
Scilla L.
Sp. Pl. 308. 1753
Typ nomenklatoryczny

Scilla bifolia L.[3]

Cebulica syberyjska

Cebulica (Scilla L.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do najbardziej problematycznych pod względem taksonomicznym w obrębie rodziny, co przekłada się na różne ujęcia systematyczne, w których dzielony jest na liczne, niewielkie rodzaje, albo z kolei łączony w jeden szeroko ujmowany rodzaj. Rośliny te występują w Eurazji i w Południowej Afryce. Centrum zróżnicowania znajduje się w rejonie Morza Śródziemnego. Jeden gatunek (cebulica syberyjska) introdukowany w Ameryce Północnej[5]. W Polsce rosną dwa gatunki rodzime – cebulica dwulistna S. bifolia i cebulica trójlistna S. kladnii oraz zadomowiony antropofit – cebulica syberyjska S. siberica[6]. Liczne gatunki z tego rodzaju bywają uprawiane jako ozdobne[7].

Morfologia

Byliny z organem zimującym w postaci owalnej lub kulistej cebuli złożonej z wolnych łusek, sukcesywnie odnawiających się w kolejnych latach. Liści kilka, tylko odziomkowe. Kwiaty zebrane w kwiatostan, u niektórych gatunków głąbik zakończony jest pojedynczym kwiatem. Okwiat w kolorze niebieskim lub purpurowym, rzadko biały, listki okwiatu jednożyłkowe. Pręcików 6, słupek pojedynczy, górny, trójkomorowy z miodnikami. Owocem jest torebka zawierająca 3–30 nasion. Nasiona kuliste lub owalne z elajosomem[5].

Systematyka

Rodzaj z rodziny szparagowatych Asparagaceae, podrodziny Scilloideae, plemienia Hyacintheae i podplemienia Hyacinthinae[8]. Jest bardzo kłopotliwy taksonomicznie – w części ujęć systematycznych dzielony jest na kilka drobnych rodzajów liczących w większości 10–12 gatunków[5]. Badania molekularne potwierdzają odrębność części z nich (np. Prospero i puszkinia Puschkinia), jednak równocześnie nie potwierdzają odrębności innych, zagnieżdżonych w obrębie Scilla (np. śnieżnik Chionodoxa, Gemicia)[9].

Wykaz gatunków[4]
  • Scilla achtenii De Wild.
  • Scilla africana Borzì & Mattei
  • Scilla albanica Turrill
  • Scilla albinerve Yildirim & Gemici
  • Scilla alinihatiana Aslan & Yildirim
  • Scilla amoena L.
  • Scilla andria Speta
  • Scilla antunesii Engl.
  • Scilla arenaria Baker
  • Scilla arsusiana Yildirim & Gemici
  • Scilla begoniifolia A.Chev.
  • Scilla benguellensis Baker
  • Scilla berthelotii Webb & Berthel.
  • Scilla bifolia L. – cebulica dwulistna
  • Scilla bilgineri Yildirim
  • Scilla bithynica Boiss.
  • Scilla buchananii Baker
  • Scilla buekkensis Speta
  • Scilla bussei Dammer
  • Scilla chlorantha Baker
  • Scilla ciliata Baker
  • Scilla cilicica Siehe
  • Scilla congesta Baker
  • Scilla cretica (Boiss. & Heldr.) Speta
  • Scilla cydonia Speta
  • Scilla dimartinoi Brullo & Pavone
  • Scilla dualaensis Poelln.
  • Scilla engleri T.Durand & Schinz
  • Scilla flaccidula Baker
  • Scilla forbesii (Baker) Speta
  • Scilla gabunensis Baker
  • Scilla gracillima Engl.
  • Scilla haemorrhoidalis Webb & Berthel.
  • Scilla hakkariensis Firat & Yildirim
  • Scilla hildebrandtii Baker
  • Scilla huanica Poelln.
  • Scilla hyacinthoides L.
  • Scilla ingridiae Speta
  • Scilla jaegeri K.Krause
  • Scilla katendensis De Wild.
  • Scilla kladnii Schur – cebulica trójlistna
  • Scilla kurdistanica Speta
  • Scilla lakusicii Šilic
  • Scilla latifolia Willd. ex Schult.f.
  • Scilla laxiflora Baker
  • Scilla ledienii Engl.
  • Scilla leepii Speta
  • Scilla libanotica Speta – cebulica libańska[10]
  • Scilla lilio-hyacinthus L.
  • Scilla litardierei Breistr. – cebulica Litardiera[10], cebulica łąkowa[11]
  • Scilla lochiae (Meikle) Speta
  • Scilla longistylosa Speta
  • Scilla luciliae (Boiss.) Speta – śnieżnik lśniący
  • Scilla lucis Speta
  • Scilla madeirensis Menezes
  • Scilla melaina Speta – cebulica czarniawa[10]
  • Scilla merinoi S.Ortiz, Rodr.Oubiña & Izco
  • Scilla mesopotamica Speta
  • Scilla messeniaca Boiss.
  • Scilla mischtschenkoana Grossh. – cebulica Miszczenki[10], cebulica Tubergena[11]
  • Scilla monanthos K.Koch
  • Scilla monophyllos Link
  • Scilla morrisii Meikle
  • Scilla nana (Schult. & Schult.f.) Speta
  • Scilla nivalis Boiss.
  • Scilla oubangluensis Hua
  • Scilla paui Lacaita
  • Scilla peruviana L. – cebulica peruwiańska[10]
  • Scilla petersii Engl.
  • Scilla platyphylla Baker
  • Scilla pleiophylla Speta
  • Scilla pneumonanthe Speta
  • Scilla reuteri Speta
  • Scilla rosenii K.Koch – cebulica Rosena[10]
  • Scilla sardensis (Whittall ex Barr & Sugden) Speta
  • Scilla schweinfurthii Engl.
  • Scilla siberica Andrews – cebulica syberyjska
  • Scilla simiarum Baker
  • Scilla sodalicia N.E.Br.
  • Scilla subnivalis (Halácsy) Speta
  • Scilla tayloriana Rendle
  • Scilla textilis Rendle
  • Scilla uyuiensis Rendle.
  • Scilla vardariana Yildirim & Gemici
  • Scilla verdickii De Wild.
  • Scilla verna Huds. – cebulica wiosenna[10]
  • Scilla villosa Desf.
  • Scilla vindobonensis Speta
  • Scilla voethorum Speta
  • Scilla welwitschii Poelln.
  • Scilla werneri De Wild.

Dawniej zaliczana tu cebulica hiszpańska lub dzwonkowata (Scilla campanulata Aiton.) obecnie wydzielana jest w odrębny rodzaj jako hiacyncik hiszpański (Hyacinthoides hispanica (Mill.) Rothm)[6], podobnie cebulica włoska (Scilla italica L.) zgodnie ze współczesnymi ujęciami systematycznymi to hiacyncik włoski (Hyacinthoides italica (L.) Rothm.)[8]. Dawniej wyróżniana tu cebulica morska (Scilla maritima) obecnie wyłączana jest do innego rodzaju jako urginia morska (Drimia maritima (L.) Stearn, syn. Urginea maritima)[8]. Cebulica puszkiniowata Scilla puschkinioides to we współczesnych ujęciach puszkinia cebulicowata Puschkinia libanotica, a cebulica jesienna Scilla autumnalis to Prospero autumnale[10][4].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-22] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-05].
  4. 1 2 3 Scilla L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-28].
  5. 1 2 3 J. McNeill: Scilla in Flora of North America. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-23]. (ang.).
  6. 1 2 Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 162, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 840, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. 1 2 3 Genus: Scilla. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  9. ↑ Özüdoğru B., Deniz Aygören Uluer, Burcu Tarıkahya Hacıoğlu & Hasan Yıldırım, Phylogeny, biogeography, and character evolution in the genus Scilla s.l. and its close relatives Chionodoxa, Gemicia, Puschkinia, and Prospero (Asparagaceae), „Plant Syst Evol”, 308 (44), 2022, DOI: 10.1007/s00606-022-01835-x [dostęp 2023-01-28].
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 161-162. ISBN 978-83-925110-5-2.
  11. 1 2 Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.