Bulbine
Ilustracja
Bulbine latifolia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

złotogłowowate

Rodzaj

Bulbine

Nazwa systematyczna
Bulbine N. M. Wolf
Gen. Pl.: 84 (1776)[3]
Typ nomenklatoryczny

Bulbine frutescens (L.) Willd.[4]

Bulbine semibarbata
Kwiat bulbine krzewiastej z widocznymi owłosionymi nitkami pręcików
Kwiatostan Bulbine bulbosa
Bulbine lagopus
Bulbine mesembryathemoides

Bulbine, bulwiczka (Bulbine N.M.Wolf) – rodzaj roślin należący do rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), obejmujący 82 gatunki, występujące we wschodniej i południowej Afryce tropikalnej, na obszarze od Sudanu i Erytrei do Południowej Afryki, w Australii i na Tasmanii oraz w Jemenie[5]. Gatunek Bulbine asphodeloides został introdukowany do Włoch[5]. Największa różnorodność rodzaju występuje w południowo-zachodnim Kraju Przylądkowym[4].

Morfologia

Pokrój
Rodzaj obejmuje rośliny o zróżnicowanych formach życiowych[4]. Rośliny łodygowe lub bezłodygowe, gruboszowate krzewinki, często z bulwocebulastą lub kłączowatą nasadą pędu (kaudeks), pojedyncze lub tworzące gęste skupiska[4].
Pędy
Bulwocebule, bardzo zróżnicowane, spłaszczone do okrągłych lub podługowatych, często klapowane[4].
Liście
Bardzo zróżnicowane, na przekroju okrągłe lub spłaszczone, twarde lub miękkie i gruboszowate, nagie lub owłosione, zebrane w różyczkę lub rzadziej położone w dwóch rzędach, zielone do niebieskozielonych, niekiedy z prześwitującymi liniami lub okręgami, często u nasady owłosione. Blaszki liściowe całobrzegie, orzęsione lub drobno ząbkowane. Tkanka wewnętrzna bezbarwna[4].
Kwiaty
Zebrane po kilka lub wiele w luźny lub gęsty groniasty kwiatostan, cylindryczny do baldachogronowatego, wzniesiony. Szypuła gładka, pozbawiona liści przykwiatowych. Kwiaty promieniste lub rzadko lekko grzbieciste z uwagi na niesymetryczne ułożenie pręcikowia i słupkowia. Okwiat gwiaździsty, rozpostarty, rzadko o listkach mniej więcej stykających się. Sześć listków okwiatu położonych w dwóch okółkach (te w zewnętrznym mniejsze), wolnych, często odgiętych, głównie żółtych. Sześć pręcików o żółtych (rzadziej pomarańczowych), owłosionych nitkach, łączących się z łącznikiem od tyłu główki. Pylniki skierowane do wewnątrz. Zalążnia jajowata do kulistej, trójkomorowa. Szyjka słupka stożkowata, zakończona główkowatym znamieniem[4].
Owoce
Trójkomorowe, kuliste torebki, zawierające kanciaste, czarniawe, spłaszczone, nasiona[4].

Biologia

Rozwój
Wieloletnie geofity, rzadziej jednoroczne, wiecznie zielone lub przechodzące okres spoczynku[4].
Genetyka
Podstawowa liczba chromosomów wynosi x=7 u gatunków afrykańskich i x=12 u gatunków australijskich. Gatunki afrykańskie są diploidalne, a australijskie poliploidalne[4][6].

Systematyka

Rodzaj z podrodziny Asphodeloideae z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae)[7].

Wykaz gatunków[5]
  • Bulbine abyssinica A.Rich.
  • Bulbine alata Baijnath
  • Bulbine alooides (L.) Willd.
  • Bulbine alveolata S.A.Hammer
  • Bulbine angustifolia Poelln.
  • Bulbine annua (L.) Willd.
  • Bulbine asphodeloides (L.) Spreng.
  • Bulbine bachmannii Baker
  • Bulbine bruynsii S.A.Hammer
  • Bulbine bulbosa (R.Br.) Haw.
  • Bulbine capensis Baijnath ex G.Will.
  • Bulbine capitata Poelln.
  • Bulbine cepacea (Burm.f.) Wijnands
  • Bulbine coetzeei Oberm.
  • Bulbine crassa D.I.Morris & Duretto
  • Bulbine cremnophila van Jaarsv.
  • Bulbine dactylopsoides G.Will.
  • Bulbine dewetii van Jaarsv.
  • Bulbine diphylla Schltr. ex Poelln.
  • Bulbine disimilis G.Will.
  • Bulbine erectipilosa G.Will.
  • Bulbine erumpens S.A.Hammer
  • Bulbine esterhuyseniae Baijnath
  • Bulbine fallax Poelln.
  • Bulbine favosa (Thunb.) Schult. & Schult.f.
  • Bulbine fistulosa Chiov.
  • Bulbine flexicaulis Baker
  • Bulbine flexuosa Schltr.
  • Bulbine foleyi E.Phillips
  • Bulbine fragilis G.Will.
  • Bulbine francescae G.Will. & Baijnath
  • Bulbine frutescens (L.) Willd. – bulbine krzewiasta
  • Bulbine glauca (Raf.) E.M.Watson
  • Bulbine haworthioides B.Nord.
  • Bulbine inamarxiae G.Will. & A.P.Dold
  • Bulbine inflata Oberm.
  • Bulbine lagopus (Thunb.) N.E.Br.
  • Bulbine lamprophylla Will.
  • Bulbine latifolia (L.f.) Spreng.
  • Bulbine lavrani G.Will. & Baijnath
  • Bulbine lolita S.A.Hammer
  • Bulbine longifolia Schinz
  • Bulbine louwii L.I.Hall
  • Bulbine macrocarpa (Baijnath) Boatwr. & J.C.Manning
  • Bulbine margarethae L.I.Hall
  • Bulbine meiringii van Jaarsv.
  • Bulbine melanovaginata G.Will.
  • Bulbine mesembryanthemoide s Haw.
  • Bulbine migiurtina Chiov.
  • Bulbine minima Baker
  • Bulbine monophylla Poelln.
  • Bulbine muscicola G.Will.
  • Bulbine namaensis Schinz
  • Bulbine narcissifolia Salm-Dyck
  • Bulbine navicularifolia G.Will.
  • Bulbine ophiophylla G.Will.
  • Bulbine pendens G.Will. & Baijnath
  • Bulbine pendula Keighery
  • Bulbine praemorsa (Jacq.) Spreng.
  • Bulbine quartzicola G.Will.
  • Bulbine ramosa van Jaarsv.
  • Bulbine retinens van Jaarsv. & S.A.Hammer
  • Bulbine rhopalophylla Dinter
  • Bulbine rupicola G.Will.
  • Bulbine sedifolia Schltr. ex Poelln.
  • Bulbine semenaliundata G.Will.
  • Bulbine semibarbata (R.Br.) Haw.
  • Bulbine spongiosa van Jaarsv.
  • Bulbine stolonifera Baijnath ex G.Will.
  • Bulbine striata Baijnath & Van Jaarsv.
  • Bulbine succulenta Compton
  • Bulbine suurbergensis van Jaarsv. & A.E.van Wyk
  • Bulbine tecta G.Will.
  • Bulbine thomasiae van Jaarsv.
  • Bulbine torsiva G.Will.
  • Bulbine torta N.E.Br.
  • Bulbine triebneri Dinter
  • Bulbine truncata G.Will.
  • Bulbine vagans E.M.Watson
  • Bulbine vitrea G.Will. & Baijnath
  • Bulbine vittatifolia G.Will.
  • Bulbine wiesei L.I.Hall

Nazewnictwo

Etymologia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od łacińskiego słowa bulbus, oznaczającego cebulę[4].
Synonimy taksonomiczne[8]
  • Blephanthera Raf., Fl. Tellur. 2: 59 (1836).
  • Nemopogon Raf., Fl. Tellur. 2: 27 (1837).
  • Phalangium Möhring ex Kuntze, Revis. Gen. Pl. 2: 713 (1891), nom. illeg.
  • Bulbinopsis Borzí, Boll. Reale Orto Bot. Palermo 1: 20 (1897).
  • Jodrellia Baijnath, Kew Bull. 32: 571 (1978).

Zastosowanie

Rośliny ozdobne
Około 30 gatunków bulbine jest uprawianych z uwagi na ozdobne liście. Bulbine krzewiasta jest często uprawiana jako żywopłot w południowej Afryce[4]. Rośliny te łatwo rozmnażają się przez nasiona lub podział. Są szybko rosnące[4].
Rośliny lecznicze
Różne gatunki bulbine były tradycyjnie używane do leczenia różnorodnych chorób i dolegliwości. Od XVIII wieku brytyjscy i holenderscy osadnicy w Południowej Afryce używali tych roślin do leczenia szerokiej gamy chorób, takich jak choroby przenoszone drogą płciową, dolegliwości żołądkowe i biegunka, infekcje dróg moczowych, infekcje wirusowe, ospa wietrzna i półpasiec oraz infekcje pasożytnicze[9]. Najczęściej stosowanymi w etnomedycynie gatunkami bulbine są B. alooides, B. asphodeloides, B. frutescens, B. latifolia i B. narcissifolia, najczęściej są one wykorzystywane do leczenia chorób skóry (11 gatunków), dolegliwości żołądkowo-jelitowych i infekcji wirusowych, w tym AIDS (6 gatunków), reumatyzmu i chorób układu moczowego (4 gatunki). Rośliny te zawierają antrachinony, pochodne naftochinonów i naftalenu, flawonoidy, triterpeny i sterole, o działaniu przeciwrobaczym, przeciwbakteryjnym, przeciwutleniającym, przeciwzapalnym, przeciwnowotworowym, poprawiającym płodność oraz leczącym rany i oparzenia[9]. Obecnie opatentowane zostały preparaty uzyskane z dwóch gatunków bulbine: B. frutescens i B. natalensis. Dostępne w sprzedaży preparaty z B. frutescens (oparte na soku z liści tych roślin) mają zastosowanie terapeutyczne i kosmetyczne, jako posiadające właściwości grzybobójcze, gojące, nootropowe, dermatologiczne, przeciwzapalne, przeciwkaszlowe, przeciwartretyczne i przeciwbiegunkowe. Preparaty z B. natalensis stosowane są w celu zapobiegania lub leczenia zaburzeń hormonalnych i chorób związanych z brakiem lub niskim poziomem testosteronu u ssaków[9].
Rośliny spożywcze
Cebulobulwy Bulbine bulbosa są jadalne po ugotowaniu. Zawierają skrobię i są uznawane za smaczne[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-11] (ang.).
  3. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-09-15]. (ang.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Eggli Urs, Reto Nyffeler: Monocotyledons. Springer, 2020, s. 713-714, seria: Illustrated Handbook of Succulent Plants. ISBN 978-3-662-56486-8. OCLC 1145609055. (ang.).
  5. 1 2 3 Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).
  6. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 84, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).
  8. ↑ Govaerts R.: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2020-09-15]. (ang.).
  9. 1 2 3 Olusola Bodede, Gerhard Prinsloo. Ethnobotany, phytochemistry and pharmacological significance of the genus Bulbine (Asphodelaceae). „Journal of Ethnopharmacology”. 260 (112986), 2020. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.jep.2020.112986. ISSN 0378-8741. (ang.).
  10. ↑ PFAF Plant Database: Bulbine bulbosa. [dostęp 2020-09-14]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.